Berfin Çalı

DUVAR- Mardin’deyim. Cumhuriyet Meydanı’ndan üste hakikat çıktıktan sonra Merdane Sokağı’na sapıyorum. Biraz yürüyünce sol tarafımda, duvarında tavus kuşu olan küçük, tarihi bir dükkana giriyorum. Daha evvel bir kaç kere dükkanına uğradığım fotoğrafçı Yücel Erdaş’ı bu sefer hem sohbet etmek, hem de söyleşi yapmak için ziyaret ettim. Dükkana girer girmez sıcak bir sohbet başlıyor.

Yıldız Teknik Üniversitesi’nde iki sene fotoğrafçılık eğitimi alan Erdaş, bir müddet arkeolojiye merak salıyor. Arkeoloji eğitimi aldıktan sonra uzun yıllar arkeolojik çalışmalarda bulunuyor. Lisana kolay, 20 yıllık bir ömür hafriyat yaparak geçiyor. 20 yıl sonra tekrar en başa, fotoğrafa dönüyor Erdaş… Bir buçuk yıldır fotoğraflar çekiyor. Orta Güler’in dediği üzere; “Bir makine ile tarihi durduruyor.” Erdaş, 1800’lerden kalma fotoğraf makinesini dönüştürerek şu anki işinin yapı taşı haline getirmiş.

‘ARKEOLOJİ BENİ YORMAYA BAŞLADI’

“Mardin Hatırası” öyküsü nasıl başladı?

Arkeoloji beni yormaya başladı. Bir müddet sonra ben de keyif alıp para kazanabileceğim fotoğrafçılığı bir iş olarak düşündüm. Bu çeşit eski kameraları fotoğraf tarihinden biliyorum. Benim şu an kullandığım kamera fotoğraf çekmek için yapılan birinci kameralardandır. Geçen sene araştırmalara başladım. Bu şekil çalışır vaziyette kamera bulmak güç, olanlar da istediğim baskı boyutunda değildi. Bende kamera aramak yerine kendim yapmayı denedim yaklaşık iki üç ay sonra kamerayı yapıp deneme çekimlerine başladım. Deneme çekimleri başarılı olduktan sonra arkeolojiyle ilgimi kesip bu işe devam etmeye başladım.

‘FOTOĞRAFÇILIK ARKEOLOJİDEN DAHA FAZLA KAZANDIRIYOR’

Elinizdeki makineyi dönüştürme fikri ve arkeolojiden fotoğrafçılığa neden geçiş yaptınız?

Bu iş benim B planımdı. Arkeolojiyi yapamazsam ne yaparım sorusunun karşılığı fotoğrafçılıktı. Hür arkeologdum. 20 sene kendi işimi yaptım. Bir mühletten sonra işimi yapamayacak hale geldim. İşin maddi boyutu zorladı beni. Sıkıntı bir topluluk, problemli ve yorucu. Ego cehennemi içerisindeyiz ve çok fazla tahammül edemedim bu duruma. Daima iş üzere bir zahmet var. Senede 3-5 ay çalışıp yeni, farklı projeler aramak ya da eski projenin açılmasını beklemekle geçiyordu. Yeni mezunsanız külfet çekmiyorsunuz işi sevdiğinizden dolayı, kazandığınız para iş heyecanıyla gözünüze gelmiyor lakin belirli bir yaşın üstündeyseniz o paranın bir manası kalmıyor. Gelecek planlamasını yapmanız mümkün olmuyor.

Bu durumda “fotoğrafçılık arkeolojiden daha fazla kazandırıyor” diyebilir miyiz pekala?

Karşılaştırırsak evet diyebiliriz.

Bizlere arkeolojiden bahsedebilir misiniz? Alanınız neydi?

1999 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Arkeoloji kısmından mezun oldum. 2000’den beri çabucak hemen her sene daima kazılarla ilgilendim, kazılara gittim. Arkeoloji benim için tutkuydu, birinci sene Şanlıurfa, Bilecik’te Prof. Dr. Tuğba Ökse’yle birlikte onarım yaptım, düş üzereydi. Erken Tunç Çağı için çok değerli bir kazıydı. Güya bu işi yaparken hayatım boyunca bu iş için yaratılmış üzere hissettim fakat aşikâr bir müddetten sonra gençken hissettiğiniz o heyecanın yerini meslek telaşları, maddi meseleler alıyor. 20 yıl kadar uğraştım. Protohistorya ve Ön Asya arkeolojisi mezunuyum. Bizim branşımız Anadolu ve Mezopotamya arkeolojisine üzerinedir.

Arkeoloji alanında hangi bölgelerde çalıştınız?

Şanlıurfa, Kilis-Oylum Höyük kazılarında, Gaziantep, Diyarbakır, Şırnak, Sivas üzere yerlerde, Antalya Hacımusalar Höyük Hafriyatları, Hatay Müzesi’nin yaptığı kazılara periyot devir katıldım. En son geçen sene Diyarbakır’daydım.

‘FOTOĞRAFÇILIĞIN EN HOŞ TARAFI, BENİ HİÇBİR YERE BAĞLAMIYOR’

Neden Mardin’de bu işi yapmak istediniz?

11 yıldır Mardin’de yaşıyorum. Kendimi Mardin’de daha inançta hissediyorum. Mardin ile aramda duygusal bir bağ olduğundan ötürü hayatımı burada yaşamaya devam ediyorum. Bu meslek buralarda yapılır. Mardin’in turistik bir yer olması ve tarihi yapıları insanları etkiliyor. Fotoğrafçılığın en hoş tarafı, beni hiçbir şeye bağlamıyor, bavul üzere istediği yere götürüp yeni bir hayat kurabiliyorum. Bu durum beşere kolaylık katıyor.

‘ARTIK HERKES FOTOĞRAFÇI, BİRAZ DA ESKİ TEKNİKLER YAŞAMALI’

Fotoğraf makinenizin hikayesini öğrenebilir miyiz?

Makineyi kuzenimin konutunun çekmecelerinde buldum. Parçaladım ve kutuya dönüştürdük. Eksik olan yerlerini tamamlayıp şu anki hale getirdik. Ben şu anda 1850-60 yıllarında fotoğraf nasıl çekiliyorsa o tekniğe çok yakın bir yerdeyim. Makineyi sokakta çekmek için tasarladım. Öncelikle bu durum size bir özgürlük sağlıyor. Makineye dönersek, kendisi karanlık bir oda. Kamera “obscura” diye geçer, karşılığı karanlık kutudur. Bunun esprisi şudur; bir karanlık kutuya gereksiniminiz var. Bu kutuya bir mercek koyarsınız ve bu mercek ile fotoğraf kartını pozlayacak netlik düzlemi oluşturup fotoğrafı çekiyorsunuz. Daha sonra banyolarda bekletip siyah beyaz fotoğrafa dönüştürüyorsunuz.

Neden dijital fotoğraf makinesi değil de bu üslup eski tip makineyi tercih ettiniz?

Ben ekseriyetle yaptığım işlerin bir kıssası olmasını seviyorum. Herkes artık fotoğrafçı. Biraz da eski teknikler yaşamalı diye düşünüyorum. İleride tahminen dijitale dönebilirim. Siyah-beyaz gereç değerli, daha ne kadar devam edebilirim bilmiyorum. Bu şartlarda para kazanabileceğim bir durum olmayacak. İnsanın tek bir mesleği olmamalı. İlerde beni çiftçilik yaparken de bulabilirsiniz.

‘EN NİHAYETİNDE KENDİMİ BİR ESNAF ÜZERE GÖRÜYORUM’

Makineyi sokakta fotoğraf çekmek için tasarladığınızı söylediniz. Neden bu mesleği sokakta yapmıyorsunuz? Bu nostalji fikri nasıl aklınıza geldi?

“Mardin Hatırası” fikri vardı başımda. “İstanbul Hatırası” yazılarını bilirsiniz. Ondan esinlendim. Meskenim dükkanımın üst katında olduğu için eşyalarımı da bu dükkana yerleştirdim. Tavus kuşu, Kırklar Kilisesi, çan kulesi, minare figürleriyle birlikte farklı bakış açılarının harmanlanmasını severim. En nihayetinde kendimi bir esnaf üzere görürüm, dışarıdan ilgi cazibeli gözüküyor. Burada var olma nedenim fotoğraf çekip, bu durumu güzelleştirip, para kazanmak.

Sizin şu an kullandığınız fotoğraf makinesinin evreleri ve banyolama tekniğini anlatır mısınız?

Fotoğraf öncelikle negatiftir. Negatifliğin tekrardan fotoğrafını çekip onu olumlu haline getiriyorum. Fotoğrafın birinci evresinden itibaren banyolama var. İki evreli bir durum kelam konusu. Evvel fotoğrafı çekiyorum sonra kimyasallaşmış kartı kimyasallar içinde bekleterek manzaranın oluşmasını sağlıyorum. Daha sonra imgeyi sabitliyorum ve tıpkı süreci iki kez uyguluyorum. En son gördüğüm müspet fotoğraf haline geliyor. En sonunda çeşme suyuna fotoğrafı koyup arındırıyorum akabinde kurutup teslim ediyorum.

Gazete Duvar