Son olarak ‘Çin modeli’ tartışmaları ile gündeme gelen iktisat siyasetlerini kıymetlendiren Siyaset Bilimci Dr. Ali İstek Güngen döviz cinsi borçları yüksek olan çeşitli büyük sermaye kümelerinin mevcut duruma karşı çıktığı fakat sermaye içindeki tansiyonun ‘çatışma’ boyutunda olduğunu düşünmediğini söyledi.
Evrensel’de Serpil İlgün’ün sorularını yanıtlayan Güngen’in hususla ilgili verdiği cevapların bir kısmı şöyle:
Pekala yeni modelin ana ayağı nedir?
Burada artık özel tüketim değil de ihracatın büyümeye katkısının arttırılması ön plana çıkartılmış durumda. Rekabetçi kur olarak isimlendirilen siyasetlerin beraberinde getirebileceği toplumsal yansımalar fiyatların baskılanması, gerçek olarak gerilemesi. Zira içerideki talebi de baskılamak zorundasınız şayet ihracatı öne çıkartacaksanız. Fiyatların baskılanması memleketler arası sermaye için tekrar teveccüh gösterecekleri bir ortamın yaratılması manasına geliyor. Birebir vakitte Türkiye’deki emek ağır üretim gerçekleştiren sermaye kümelerinin daha fazla ihracat yapmasının önünü açmak manasına geliyor. Bu bu türlü muazzam planlanmış, strateji bütçe başkanlığı tarafından bütün detayları dökülmüş ya da Hazine ve Maliye Bakanlığı koridorlarında uzun tartışmalar sonucu ortaya çıkarılmış bir plan falan değil. Biraz Türkiye’nin sürüklendiği kriz ortamındaki arayışın sonucu.
Bu plana büyük sermayenin yansısı ne?
Bu üslup bir programa karşı çıkan çeşitli büyük sermaye kümeleri var. Bu kümelerin karşı çıkmasının ardında döviz cinsi borçlarının çok kıymetli bir yer kaplaması yatıyor. Birebir vakitte kapasite açısından çok daha ön plandalar. Yani milletlerarası finansal piyasalardan borçlanabilen kümelerden kelam ediyoruz, örneğin Doğu Avrupa’ya, örneğin Asya’nın çeşitli bölgelerine ya da Ortadoğu’ya yüksek ihracat sayıları yakalayabilmiş orta seviyede teknoloji ağır eserler satabilen çeşitli kümelerden kelam ediyoruz. Bunların birçoklarının kendini bulduğu çatı, TÜSİAD çatısı. Döviz yükümlülükleri nedeniyle bir karşı çıkış sergiliyorlar. Onlar 2000’lerdeki siyasetleri arıyorlar ancak son 5-6 yılda pek tesirde bulunamadıklarını gördük.
Burada sahiden bir model değişikliği teşebbüsü var. Bunun muvaffakiyete ulaşma ihtimali çok zayıf olabilir. Bunun yüksek büyüme oranları yaratma ihtimali, ihracat kapasitesini çok süratli formda arttırma ihtimali çok yüksek değil, büyük olasılıkla başarısızlığa uğrayacak bir değişimden kelam ediyoruz lakin insanların aklıyla dalga geçmeyelim, nasıl TÜSİAD temsilcilerinin önerdiği bir siyaset varsa, daha orta ölçekli üretim yapan sermaye kesitlerinin ve devlet kaynaklarından çok daha aktif biçimde yararlanabilen çeşitli sermaye kısımlarının de bir rasyonalitesi var ve onlar bu tarihî fırsatı pahalandırmak istiyorlar.
Bu model değişikliğinden sermaye fraksiyonları ortasında bir çatışma belirmeyecek mi?
Elbette. Bunun tansiyonlarını gördük aslında. Fakat dinamik bir süreçten bahsediyoruz. Yani Türkiye’de emeğin baskılanması şu anki siyasete uzak duran sermaye kesitlerini buna adapte etme sürecini beraberinde getirebilir. Daha sermaye ağır üretim yapan kısımların harcamalarını, kararlarını bu yeni modele nazaran uyarladıkları bir devir de yaşayabiliriz. Şunu unutmamak lazım; Türkiye’deki büyük sermayeyi takip etmek için yapacağımız kimi şeyler var. Örneğin İstanbul Sanayi Odasının birinci 500 şirkete dair açıkladıkları datalara bakalım. Bu şirketler bütün bu kriz ve pandemi ortamında, bütün bu model değişikliği uğraşları sırasında çok yüksek kârlar elde ettiler. Elde etmeye de devam ediyorlar.
Pekala neden rahatsızlar?
Memleketler arası piyasalardaki rakiplerine nazaran daha az biriktirdiklerini düşünüyorlar. Fakat bu rekor seviyede kârlar elde ettikleri gerçeğini değiştirmiyor. Yani buradaki rahatsızlık cepheden karşı koyma, cepheden açık çatışmaya dönüşecek bir rahatsızlıktan çok taleplerini lisana getirme halinde gerçekleşiyor. Münasebetiyle büyük sermaye kümelerinin ve daha sermaye ağır üretim gerçekleştiren yapıların kendilerini bu modele adapte ettiklerini görebiliriz önümüzdeki yıllarda. Şayet natürel bu bir model halini alırsa.
İhracata dayalı büyüme, Erdoğan’ın yeni model anlatısında da öne çıkıyor. İhracatçılar homojen bir küme değil, hangi dallar bu modelde daha fazla kayırılacak?
Konum nedeniyle dezavantajlı olan birtakım bölümler var. Örneğin makine üretimi gerçekleştirenler, kimya dalında kimyasallar üretenler, bunlar kontakları nedeniyle şu anki kur siyasetinden biraz ziyan görüyorlar. Direkt doğruya bu stil radikal bir kıymet kaybı sırasında daha avantajlı pozisyona geçmiş olan besin kesimi ya da mobilyacılık üzere dallar var. Bunlar ihracat rekorları kırıyorlar şu an. Dinamik bir süreçten bahsediyoruz, 2021’de çeşitli makine ve teçhizat üreten firmaların çok güç duruma gelmiş olması bunların 2022’de, 2023’te iflas edecekleri manasına gelmiyor. Ancak şayet bir atılım sergileme, yeni pazarlara erişme diyorsak şayet, biraz daha emek ağır üretim sergileyen besin, dokumacılık, mobilyacılık üzere dalların biraz daha ön plana çıktığını görebiliriz. En azından bu son devirde bu gerçekleşiyor. Bunun devamı gelecek mi bilmiyoruz lakin 2021’deki trend bu doğrultuda.
SÖYLEŞİNİN TAMAMI
Gazete Duvar
