ANKARA- Korona virüsü hadiselerinin artışıyla birlikte 2,5 hafta sürecek, ‘tam kapanma’ bu akşam başlıyor. 17 Mayıs’a kadar sürecek kısıtlama sürecinde alkollü içecek satışının yapılmayacağı açıklamaları tartışmaları da beraberinde getirdi.

İçişleri Bakanlığı’nın kısıtlamaya ait yayımladığı genelgede direkt alkol satışının yapılmayacağına dair bir tabir yer almıyor. Genelge incelendiğinde işyeri açma ruhsatlarında market, kuruyemişçi, bakkal olarak tanımlanan işyerlerinin kısıtlama sürecinde belirlenen saatlerde işyerlerini açabileceği sonucu çıkıyor. İşyeri açma ruhsatlarında “tekel” ibaresi yer alan işyerleri ise kısıtlamadan muaf tutulmuyor ve işyerlerini açamıyor.

İşyeri açma ruhsatlarında market, kuruyemişçi ya da bakkal olarak tanımlanan, Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (TAPDK) Perakende Alkollü İçki Satış Belgesi’ne sahip olan on binlerce işletme, kısıtlama sürecinde açık olmalarına karşın alkol satışı yapamamalarının nedenini bilmiyor. Hukukçulara nazaran yazılı bir karar olmamasına karşın zincir marketlerin de yasak sürecinde alkol satışı yapmaması tüzel değil, “fiili” ve “sözel” yasağa dayanıyor.

‘HUKUKTA BUNUN HİÇBİR YERİ YOK’

Türkiye’nin önde gelen yönetim hukukçularından Prof. Dr. Metin Günday’a nazaran, ‘tam kapanma’ sürecinde alkol satışının yasaklanmasının hukukun hiçbir alanında karşılığı bulunmuyor. Genelgeden inhisar büfelerinin açılamayacağı manası çıktığını, lakin alkol satışının engellenmesine dair hukuksal bir desteğin olmadığını belirten Günday “Ortada bir süreç yok. Ortada marketlerde de bakkallarda da zincir marketlerde de alkol satışını engelleyen bir süreç yok” dedi.

İdari bir karar bulunmazken fiili bir yasaklama ve engelleme yapıldığını belirten Günday, “Hukukta bunun hiçbir yeri yok” dedi ve şunları söyledi:
“Ortada bir idari süreç olsa o idari sürecin hukuka muhalif olduğu teziyle idari yargıya iptali ya da yürütmesinin durdurulması talebiyle başvurulabilir. Lakin ortada yazılı bir düzenleme yok. Bir fiili durum kelam konusu. Fiilen yasaklanmış fakat gerisinde nasıl bir süreç var o bile belirli değil. Burada neyi dava edeceksiniz? Neyin iptalini isteyeceksiniz? Hukuken olmayan bir şeyin iptali talep edilemez ki.”

‘YASAK ÖZEL HAYATA MÜDAHALE MANASINA GELİR’

Kısıtlama uygulamasının “salgını önlemek ve olay sayısını azaltmak” hedefiyle yapıldığını, içki tüketiminin pandemiyi daha da ağırlaştıracağına dair bilimsel bir datanın olmadığını belirten Günday, “Velev ki genelgeyle içki satışının yasak olmasına dair bir düzenleme yapılmış olsaydı bu da hukuka muhalif olurdu” dedi ve şöyle devam etti:
“Genelgenin kesinlikle bir kanuna dayanması lazım. Kanunun uygulanması maksadıyla lakin genelge çıkarılabilir. Kanunda bir düzenleme olur, yasa yönetime bir yetki verir ve yönetim de maddeden almış olduğu yetkiye dayanarak genelge çıkarabilir ve yasak getirebilir. Şu an uygulanmak istenen bu yasak birebir vakitte özel hayata müdahale manasına gelir. Bir temel hak ve özgürlüğü sınırlama manasına gelir. Belirli bir hayat usulüne kamu gücü kullanarak empoze etme, dayatma manasına gelir. Bunun yasal hiçbir desteği yok. Temel bir hak ve özgürlük lakin yasaya dayanarak sonlandırılabilir. Yasaya dayanarak bir genelge ile düzenleme yapılabilir. Ortada bu türlü bir yasa kararı yok. Maksat özel hayata müdahale. Gaye aşikâr bir hayat üslubunu benimsetme. Daha da öteye gideyim, kamusal hayatı şeri kurallara nazaran düzenleme, biçimlendirme. Gaye bu.”

‘MARKETLERİN ALKOL SATIŞI YAPMASI HUKUKA UYGUN’

Tam kapanma sürecinde uygulanacak alkol satışı yasağını yargıya taşımaya hazırlanan Avukat Ali Gül’e nazaran de market ya da bakkal üzere yerlerin alkol satışını yasaklayan hiçbir hukuksal desteği olan düzenleme bulunmuyor. Hafta sonları bir müddettir uygulanan alkol satışı yasağının vilayet hıfzıssıhha şurası ya da emniyet müdürlüğü kararlarına dayandırıldığını belirten Gül şunları söyledi:
“Uzun müddettir uygulanan bir yasak var. Monopoller genelgeye nazaran kapalıyken ‘marketler de alkol satamaz’ diye ya vilayet hıfzıssıhha ya da emniyet müdürlüğü kararları aldılar. Bugün gelinen noktada monopollerin kapalı olacağına dair bir genelge var. Monopoller istisna kapsamında sayılmadığı için kapalı. Bu da hukuka alışılmamış fakat genelge var diyelim. Market ya da bakkal üzere yerlerin alkol satışını yasaklayan hiçbir düzenleme ortada yok. Süleyman Soylu’nun bir kelamı var ortada fakat o da açık bir formda yasak demiyor. Ortada kelamlı bir buyruk var fakat yasak yok. Hasebiyle bu süreçte alkol satışının yapılması gerekir. Monopoller dışındaki zincir marketlerin, başka marketlerin ‘tam kapanma’ sürecinde alkol satışı yapması hukuka uygun. Şayet yasaklamak istiyorlarsa genelge çıkarsınlar biz de neyi yasakladıklarını görelim.”

‘KAMUOYUYLA PAYLAŞILMIŞ YASAK KARARI YOK’

“Bundan evvelki devirde örneğin Ankara’da Vilayet Emniyet Müdürlüğü’nün alkol satışını yasakladığına dair bir kararı var. Bakkallara gelip onu bildirim ediyorlar. Ceza yazarken de buna dayanıyorlar. Ancak vilayet emniyetin bu türlü bir yetkisi yok. İzmir’de ise vilayet hıfzıssıhha konseyi kararına dayanarak cezai süreçler uygulanıyor. İstanbul’da ne emniyet müdürlüğü kararı ne de vilayet hıfzıssıhha şurası kararı bulabildik. İzmir’deki ve Ankara’da bulduklarımızı da bildiri edilen yerlerden bulabildik. Tekrar kamuyla paylaşılmış bir yasak kararı yok. Her vilayette farklı bir karar alınmış.”

‘GENELGE ÇIKARDIM İŞLETMELERİ KAPATIYORUM’ DEMEK HUKUKA AYKIRI’

‘Tam kapanma’ sürecinde uygulanması beklenen alkol satışı yasağına karşı üç farklı dava açmayı planladıklarını söyleyen Gül, bu davaların içeriklerine dair ise şunları söyledi:
“İlk olarak bir inhisar işletmesi ismine yayınlanan genelgeye karşı dava açacağız. İkincisi, monopol olmayan lakin alkol satışı yasaklanan market ve market zincirleri ismine bir dava açmayı planlıyoruz. Bir de sıradan vatandaşlar ismine bu uygulamayla hak ve özgürlüklerin ihlal edildiğini belirterek dava açacağız. İtirazımız bu uygulamaların hiçbir tüzel yanının bulunmaması istikametinde olacak. Pandemiye ait önlem almak, insanların temel hak ve özgürlüklerini kısıtlamak istiyorsanız bir kanun çıkartırsınız ve bu kanuna nazaran süreç yaparsınız. ‘Yok ben kanun çıkarmayacağım’ derseniz bu hukuka, anayasaya ters olur. Anayasamızda temel hak ve hürriyetlerin nasıl kısıtlanabileceği yazılmış. ‘Genelgeyi çıkardım, sokağa çıkmayı yasaklıyorum, işletmeleri kapatıyorum’ demek büsbütün hukuksuzdur. Pandemi periyodunda hükümetin aldığı tedbirlerin, yayınladığı genelgelerin hepsi hukuksuzdur. İstediğimiz rastgele birine dava açabiliriz. Bu davaların reddedilme ihtimali var fakat bunları reddeden yargıçların de kayıtlara geçmesini istiyoruz.”

‘SOYLU’NUN AÇIKLAMALARI FERMAN NİTELİĞİNDE’

İşyeri ruhsatlarında monopol büfesi yazanların ‘Tam kapanma’ sürecinde dükkanlarını açamayacaklarını, lakin alkol satışı yapan işyerlerinin yüzde 80’inin ruhsatlarında ‘bakkal’ ya da ‘market’ ibaresinin yer aldığını belirten Türkiye Monopol Bayileri Platformu Lideri Özgür Aybaş’a nazaran açık olmasına karşın birçok işyeri “ferman niteliğinde” kelamlar nedeniyle alkol satışı yapamayacak. Aybaş, “İçişleri Bakanlığı’nın genelgesini okuduğunuzda alkol satışıyla ilgili hiçbir şey yok. Bakkallar ve marketler açık diyor. Bu kadar net. Süleyman Soylu’nun açıklamaları ferman niteliğinde. Onun kelamları üzerinden süreç ilerliyor. Bir sürü hukukçuyla görüştük ve bu durumun anayasal bir kabahat olduğunu, yetki saptırması yapıldığını söylüyorlar” dedi.

‘SAHİPSİZ BIRAKILDIK’

Alınan kararların akabinde “sahipsiz bırakıldıklarını” ve “kaderlerine terk edildiklerini” söyleyen Aybaş, “Bize bu süreçte maddi bir takviye yok. Bizden yalnızca fedakarlık bekleniyor. Kapatacağız. İntiharlar başlayacak. Bu süreçte zati bir sürü intihar eden esnaf oldu. Ne yapacağımızı bilmiyoruz” dedi. Esnaf ortasında büyük bir belirsizlik olduğunu belirten Aybaş kelamlarına şöyle devam etti: “Hiç kimse ne yapacağını bilmiyor. Kimi ‘sivil itaatsizlik yapacağım satacağım ve cezalarına razıyım’ diyor. Kimi ise açamıyor bile zira polis kapısında bekliyor. Durum bu. Bir ferman bildirildi ve süreç o denli ilerliyor. Büsbütün keyfiyet var. Ortada yazılı bir münasebet yok. Milletlerarası kamuoyuna rezil olmamak için genelgeye alkol yasak diye yazamıyorlar.

‘VERGİSİ ALINAN ESERİ SATIYORUZ, TORBACI MUAMELESİ GÖRÜYORUZ’

Hali hazırda uygulanan hafta sonları alkol satış yasağı sürecinde kimi işletmeler cezayı göze alıp satış yapıyor. Ama büyük dert yaşanıyor. Müşteri alırken sağına soluna bakıyor. Biz satıcılar da bu durumu kanıksadık. Torbacı gibiyiz. Güya uyuşturucu husus satıyoruz. Halbuki üretimi yasal olan vergisi alınan bir eseri satıyoruz lakin torbacı muamelesi görüyoruz. Bana birçok avukat yazmış. ‘Satabilirsiniz’ diyorlar. ‘Bu ceza yazılsa dahi iptal’ edilir diyorlar. Lakin kimse buna yürek eder mi edemez mi, satış yapar mı yapamaz mı bilemem. Biz de esnafa ‘sivil itaatsizlik yapın ve satın’ diyemeyiz. Bu sorumluluğu alamayız. Zira cezalar çok fazla.”

Gazete Duvar