Sanatın son yıllarda en çok ilgilendiği sorunların başında “ev” geliyor. Meskenin, toplumların inşasındaki rolü, devlet denetiminin meşrulaştırılmasında değerli bir özne olması da “ev”in değerini artırıyor. Örgütlenmenin ve dağılmanın başladığı birinci yer olan “ev” bir noktada toplumların özeti oluyor. Geçtiğimiz yıllarda Yüz Yayınları tarafından, Meryem Mine Çilingiroğlu çevirisi ile basılan, Domenico Starnone’nin ‘Bağlar’ isimli romanı aile kurumunun dağılışını kuvvetli bir edebi estetikle ele alıyor. Ailenin yıkılışını iki vakitli gösteren roman, bayan karakterin düşüşü, toplumsal normlar altında ezilişi ve daha sonrasında yaşadığı gerçekliği kabullenip benliğini tekrar inşa etme serüvenini irdelerken, erkek karakterin yeniden toplumun ona sunduğu eşitsiz imkanları, özgürlük kılıfıyla süsleyip, asıl sorumluluklarından, dayanışmacı bir ömürden uzaklaşıp sürüklenmesini ele alıyor. Starnone’nin edebiyatta yarattığı bu güçlü anlatı, her iki karakterin de içine düştüğü buhranı ele almasıyla kıymetli bir müelliflik mahareti olarak okunabilir. Makro seviyede devletin, mikro seviyede ailenin yarattığı bu kaosun finalinde ‘bağlar’ı kopan çocuklarla final yapması bize jenerasyonları ortası taşınan yıkımı bir defa hatırlatıyor.
RİSKİ ALAN: UYARLAMA
Güçlü estetiğiyle, okuduğum birinci günden bu yana heyecanla sinemaya uyarlanmasını beklediğim ‘Bağlar’ nihayet Daniele Luchetti direktörlüğünde Altın Portakal Sinema Festivali’nde izleyicilerle buluştu. Ancak riskli bir alan olan uyarlama sıkıntısı direktörün ayağına dolanmış üzere görünüyor. Metne olan sadakati her ne kadar okur ve izleyiciyi eşitleme uğraşı üzere görünse de metnin estetiğindeki mektupların beyazperdeye sığ bir biçimde yansıdığını söylemekte beis yok. 1980’lerin Napolisi ve günümüz Roması ortasında gidip gelen sinema, yıkımın başladığı birinci an üzerine kurulan sahnelerde inandırıcılığı sağlayamıyor. “Aldatma” ve “aldatılma” başlı başına ele alınabilecek ve her iki tarafı da artık eskisi üzere olmadığı bir dünyaya sürükleyecek olan bir durumken, beyazperdede ‘sakin’, ‘çok sakin’ ele alınıyor. Burada elbette direktörün görmek istediği kıssanın öteki bir noktası olabilir lakin uyarlamalarda izleyicinin karşısında gördüğü kıssayı öteki bir sanat disipliniyle tanıdığını es geçmemek ve birebir ‘yalana’ bir defa daha inanmaya muhtaç olduğunu unutmamak gerek.
ATMOSFER NE KADAR İNANDIRABİLİR?
İtalyan sinemasının kıymetli isimlerinden olan Luchetti’nin kurduğu öykünün eksik kalan inandırıcılığını sinemanın atmosferiyle bir nebze telafi etmeye çalıştığını da söyleyebiliriz. Ağır adımlarla yükselen tempo da yeniden atmosfere hizmet eden diyaloglarla iyi kotarılmış görünüyor.
Sinemanın imkanlarını düşününce mektup kısımlarını aktarmak için direktörün elinde işler imkanlar olduğunu görüyoruz ama bunu tercih etmemesi, bizi finale taşırken yalnız bırakıyor. Sinemanın dönüşüm noktası olan bağcıkların tekrar bağlanması ve kutsal ailenin inşasındaki çocuk-ebeveyn bağına gelinceye kadar olan noktada iki bayan üzerinden verilen ‘aşk’, ‘sadakat’, ‘ihanet’, ‘kutsal aile’, ‘savrulan çocuk’ eleştirisi maalesef izleyiciye atmosfere ve gitgide zayıflığından kurtulan senaryoya karşın geçmiyor.
En nihayetinde romanda sıkıca bağlanan bağcıklar sinemada çözülmeye çok yakın ve o çocuklar düşerken çok korkuyor!
Gazete Duvar
