ANKARA – Suriye’de varlık gösteren selefi-cihatçı örgütlerin, mart ayı ile birlikte dünyayı saran korona virüsü salgını ve karantina sürecini eleman kazanma emeliyle kullandığı ortaya çıktı. Bu iş için internet ortamında toplumsal ağları kullandıkları ortaya çıkan cihatçıların maksat aldığı, salgın nedeniyle işsiz kalan, sonlar kapatıldığı için ülkelerine de dönemeyen Türkmenistan asıllı dört konut personeli bayan temmuz ayında kaçak yollarla Suriye’ye geçti. Geçtiğimiz günlerde irtibat kurabildiğimiz bayanlardan ikisi Suriye’nin İdlib kentine yakın bir yerleşim yerinde bulunduklarını söyledi. Suriye’nin İdlib kenti cihatçı-selefi örgütlerin denetiminde bulunuyor.

COVID 19 İLE GÖÇMEN EMEKÇİLER İŞSİZ KALDI

Korona virüsü salgınının artışı ve karantina uygulamalarının başladığı mart ayıyla birlikte Türkiye’de çalışan göçmen personeller de güçlü bir ekonomik sürece girdi. Türkiye’de bilhassa mesken personelliği, yaşlı ve çocuk bakımı, tarım, sanayi, mobilya kesimlerinde çalışan binlerce göçmen emekçi işsiz kaldı. Sonlar kapatıldığı için seyahat engellemeleri nedeniyle ülkelerine dönme imkanları da ortadan kalktı. Çalışma müsaadeleri yenilenemedi; Türkiye’ye turistik vize ile gelen ve çalışma müsaadeleri bulunmayanların vizeleri doldu, kaçak durumuna düştü. Göçmen çalışanların büyük bir kısmı çalıştıkları meskenlerden hafta sonu müsaadeli çıktıları günlerde kalmak üzere tuttukları kirası ortaklaşarak ödenen konutlarda kalmaya başladılar.

‘İNTERNET ÜZERİNDEN TEMAS KURDULAR’

Temmuz ayında kaçak yollarla Suriye’ye giden dört bayanla karantina günlerinde birebir konutu paylaşan Türkmenistan asıllı A.K. (32) ve N.C. (23) ile yüz yüze görüştük.

A.K. karantina günlerinde, internet üzerinden cihatçı örgütlenmelerin kendileri ile temasa geçme sürecini şöyle anlattı:

“Yatılı olarak yaşlı bir bayana bakıyordum. Şubat ayının başında bayan vefat etti. Karantinanın birinci günlerinde işsiz kaldım. Aldığım son maaşı da Türkmenistan’daki aileme gönderdim. Elimde 75 lira para vardı. Arkadaşlarımızla hafta sonu iznimizde kaldığımız, kirasını ortak ödediğimiz bir konutumuz vardı. O konuta taşındım. Kira, elektrik su sarfiyatları için ayda toplam 300 lira ödüyordum. Altı kişi tutmuştuk lakin karantina sürecinde dokuz bayan yaşamaya başladık. Konutta daima kalmadığımız, yemek pişirmediğimiz için stokta materyalimiz de yoktu. Hakikaten açtık. Abartmıyorum. Aç yatıp aç kalktık. Tek odalı bir konutta dokuz kişi yaşamak çok zordu. İki kızım var. Çocuklarımı anneme bıraktım. Her ay onlara para gönderiyorum. İşsiz kalınca, üstüne bir de pandemi gelince psikolojim bozuldu. Ruhsal olarak çok çöktüm. Daima ağlıyordum. İnternette çok vakit geçiriyordum. İnsan bir takviye arıyordu. İnternetteki arkadaşlık sitelerinden arkadaş olduk, konuşmaya başladık. Birinci basamakta birbirimizi tanımaya çalıştık. Bizi dinlediler, anlamaya çalıştılar. Türkiye’de çalıştığımız konutlarda karşılaştıklarımızı anlatıyorduk. Sömürüldüğümüzü düşünüyorlardı. Ancak Suriye’de bu türlü bir şeyin olmayacağını, kendi mesleğimizi yapacağımızı söylüyorlardı. Benim mesleğim diş teknisyenliğiydi. Orada hastanede çalışabileceğimi söylediler. Müslümanlık, İslam, yardımlaşma… Sıkıntı günlerde dayanışma bunlar üzerine konuşuyorduk. Ben de Müslümanım. Lakin o denli İslam’ın gereklerini tam olarak yerine getirdiğim söylenemez. Ne bileyim namaz kılmam daima. Fakat daima derler ya ‘huzur İslam’da’ diye. Bunu nitekim hissettirdiler. Suriye’de olduklarını biraz geç idrak ettim. Suriye’yi merak ediyordum alışılmış. Gizlemeyeceğim de, konuştuğum kişi çok kibardı, çok iyi anlıyordu beni. Daha doğrusu çok saygılıydı. Sohbet etmek bana da çok iyi geliyordu. İslamiyet ve Müslümanlık üzerine okumaya başladım. Namaz kılmak rahatlatıyordu. Dua etmek huzur veriyordu.”

‘ELDEN NAKİT PARA YARDIMI TEKLİF EDİLDİ’

A.K.’nin aktardığına nazaran, Türkiye’deki ömür kuralları, kazandıkları fiyatlar ve çalıştıkları meskenlerde karşı karşıya kaldıkları olumsuz olaylar sohbet hususlarının başında geliyordu. Bayanların mesleklerini Suriye’de de yapabilecekleri söylendi. İş imkânları olduğu belirtilen bayanlara Şam’da varlıklı ailelerin konutlarında iş vaat edildi. Ultra lüks villaların fotoğrafları gönderildi. Yazışmalar sırasında, görüştükleri şahısların IŞİD’li olabileceği tasasını lisana getirince IŞİD’in cihat ismi altında gerçekleştirdiklerinin İslam’la bağdaşmadığı anlatıldı. Karantina günlerinde ruh ve vücutlarını zinde tutmak için yapabilecekleri telkin edildi. Arapça öğrenmeleri için internet üzerinden imkân sunuldu. İslam, Müslümanlık, Müslümanlıkta bayana verilen pahaya dair tartışma ve yorumlara katılmaları müsaade sohbet sitesine katılmaları sağlandı. A.K.’ye ekonomik imkânsızlıkları nedeniyle, elden nakit ödemesi yapılabileceği teklifinde bulunuldu. A.K. internet üzerinden kurduğu bu ilişkiyi, Suriye’deki iş imkânını, ekonomik takviye tekliflerini İstanbul’da yaşayan ağabeyinin eşi ile paylaştı. Bundan sonra yaşananları kendisi şöyle aktarıyor: “Eşi, çabucak ağabeyime anlatmış. Abim çok kaygılandı, yazışmaları istedi. Bu bireylerin terörist olduğunu ve uzak durmam gerektiğini söyledi. Çok, çok, çok dertliydi. Bunun tuzak olduğunu, Suriye’ye gidersem ölene kadar bir daha çocuklarımı göremeyeceğimi söyledi. Bir mühlet şey gönderdi orayla ilgili. Beni çok çok korkuttu. Her şeyi sildim. Arkadaşlarımı da uyardım. Asla kimse ile buluşmadım. Bir lira dahi almadım. Tüm ilgimi kestim. O konuttan de ayrıldım. Artık de esasen bir işim var.”

‘SURİYE’DE MESLEĞİMİ YAPABİLECEKTİM’

Görüştüğümüz bayanlardan Türkmenistan asıllı N.C. ise iki yıldır Türkiye’de. Ankara’da bir konutta yatılı çocuk bakıcısı olarak çalışırken, karantina sürecinde işten çıkartılmış. N.C. de, A.K. ile birlikte hafta sonları müsaadeli çıktıklarında toplu olarak kaldıkları konuta taşınmış. N.C. karantina süreci ve bağlantı sırasında yapılan görüşmeler ve vaatler konusunda şu bilgileri aktardı:

“Evde dokuz bayandık. Lakin hiçbirimizin geliri yoktu. O günlerde hava çok soğuktu. Ne gazımız vardı ne de elektrikli ısıtıcı alabilecek bir imkânımız. Palavra söylemeyeceğim. Suriye, İran olsun, kutuplar olsun, Jamaika olsun, dünyanın neresinden olursa olsun birilerinin sizi düşünüyor olması bana kendimi iyi hissettiriyordu. Müslümanım fakat çok da inançlı bir insan değilim. Ben arkadaş bulmak için arkadaşlık sitelerinde vakit geçiriyordum. Evvelce çok keyifliydi sohbet etmek. İlgimi de çekti. Suriye’de kendi mesleğimi yapma imkânı sundular. Okullarda çok öğretmen gereksinimi varmış. Kendi mesleğimi yapacaktım. Para da kazanacaktım. Arapça bilmemizi, öğrenmemizi istiyorlardı. Biraz duygusal bağ da oldu. Lakin sonra kimi şeyler hoşuma gitmedi. IŞİD’ci olmadıklarını, bayana çok bedel verdiklerini söylüyorlardı fakat tekrar de içime sinmeyen bir şeyler vardı. Ben alkol kullanan bir beşerim. Ortamına nazaran içerim. Dini mevzuların konuşulduğu, rahatlatıcı da olan bir chat ortamında konuşulanlar çok rahatsız etti beni. Bağlantısı kestim. Ancak meskendeki başka arkadaşlardan irtibatı sürdürenler oldu. Bana da para teklif edildi. Şayet istersem Suriye’ye gidene kadar aylık elden ödeme yapabileceklerini söylediler. Ben para almadım. Lakin iki arkadaşımızın elden para aldığını biliyorum. İslam dininin yardımlaşma dini olduğunu söylüyorlardı daima. İçime sinmeyen şeyler oldu. Korktum da. Suriye’ye gitsem geri dönebilecek miyim emin değildim. Oranın kurallarına uyabilir miydim emin değilim. Kendimden emin olamadım. Gidince dönememek de var. Mayıs ayı üzere bir iş imkânı doğdu. Konuttan ayrıldım. Artık bir konutta çocuk bakımında çalışıyorum.”

DÖRT BAYAN TEMMUZ AYINDA SURİYE’YE GİTTİ

A.K. ve N.C.’nin karantina sürecinde birlikte yaşadıkları dört bayanın temmuz ayında farklı günlerde Suriye’ye gittikleri ortaya çıktı. Bu dört bayandan ikisi ile bir toplumsal ağ üzerinden yaklaşık üç dakika süren bir görüşme gerçekleştirebildik. Suriye’nin İdlib kentine yakın bir yerleşim yerinde bulunduklarını belirten bayanlar, kendi nitelemeleri ile ‘duygusal bağ kurdukları’ erkeklerin evli olduğunu, başka bayanlarla tıpkı meskende yaşadıklarını tabir ettiler. Kendilerine vaat edilen, “mesleklerini yapma, her gün işe gitme, para kazanma” vaadinin yerine getirilmediğini söylediler. Bayanların aktardığına nazaran, Suriye’ye bir arada giden dört bayan başka farklı meskenlerde kalıyor. Şu ana kadar ülkelerindeki yakınlarına para gönderememişler. “Ailelerinizle bağlantı kurabildiniz mi?” sorusunu “İki-üç kere konuştuk” diye yanıtlayan bayanlar, “Yanında kaldığınız bireyler kimler? “Genç mi yaşlı mı, asker kıyafetleri var mı? Siviller mi? üzere sorulara “gençler” diye cevap vermekle yetindiler. “Siz cihat için mi Suriye’ye gittiniz” sorusuna ise “Aslında hayır” karşılığını verdiler. Orada yaşamaya devam edebilecek misiniz?” sorusuna karşılık ise sessiz kalmayı tercih ettiler. “Geri dönmek istiyor musunuz?” sorusuna “Evet” cevabını veren bayanlar, Suriye’ye farklı ayrı gittiklerini, kendilerini ‘taksici’nin götürdüğünü anlattılar. “Ankara’dan Antakya’ya kadar rahatlıkla seyahat edebildiniz mi? Kimlik denetimi olmadı mı? Pasaportlarınızın mühleti var mıydı?” sorusuna da “taksici yanımızdaydı” karşılığını verdiler. Geri dönmek istediklerini söz eden bayanlar nasıl döneceklerini ise bilmediklerini belirttiler. 

İDLİB’İN İDARESİ HTŞ’DE

Gazete Duvar müellifi Fehim Taştekin, İdlib’de faaliyet gösteren cihatçı yapıları tahlil etti. Taştekin’in aktardığına nazaran onlarca farklı yapı olsa da İdlib’de varlık gösteren örgütleri dört ana kategoride toplamak mümkün. İdlib’in hâkim gücü HTŞ (Heyet Tahrir el Şam). Bu örgüt IŞİD’in Suriye kolu olarak Nusra Cephesi ismiyle ortaya çıkıp sonradan dönüşüm geçirdi. 2017’den itibaren Türkiye takviyeli İslamcı güçleri tasfiye ederek İdlib’in yüzde 90’ını denetim eder hale geldi. İdlib’in genelinde idare işleri HTŞ’nin sivil kanadı Kurtuluş Hükümeti tarafından yürütülüyor.

HTŞ’NİN ÜSTÜNLÜĞÜ

Taştekin’in verdiği bilgiye nazaran, HTŞ’nin Türkiye ile uyumlu siyasetinden rahatsız olup ayrılanların kurduğu Hurras el Din’in El Düstur çizgisindeki örgütlerle birlikte oluşturduğu bir yapı da var. Hurras el Din ile birlikte bu çizgide yer alan Ensar el Din, Tensikiyat el Cihad, Ensar el İslam ve Mukatilin el Ensar isimli örgütler “Fesbutu Operasyon Odası” ismi altında hareket ediyor. Bu koalisyonda çok sayıda yabancı savaşçı var. HTŞ, bu yapıyı kendisine tehdit olarak gördüğü için şiddetle dağıtma yoluna gitti. Çatışmalar yaşandı. Son üç ayda çok sayıda ölen ve tutuklanan oldu.

ÇEÇEN, ÖZBEK VE UYGURLARIN YAPILANMASI CİSR EL ŞUĞUR

HTŞ ve Fesbutu dışında üçüncü cihatçı kümelenmeyi bilhassa Çeçen, Özbek ve Uygur savaşçıların başını çektiği yabancı örgütler oluşturuyor. Bunlar, Cisr el Şuğur ve Lazkiye kırsalında etkin olan örgütler. İç çatışmalardan uzak duruyorlar hatta geçmişte öteki İslamcı güçler ortasındaki çatışmaları bitirmek için arabulucu ve garantör olarak da öne çıktılar.

IŞİD’İN KALINTILARI DA BÖLGEDE

Dördüncü kümede Türkiye’nin şeklen de olsa Suriye Ulusal Ordusu’na bağlı gözüken İslamcı örgütlerin yer aldığı Ulusal Kurtuluş Cephesi bulunuyor. Ahrar el Şam ve Feylak el Şam üzere Türkiye’ye çok yakın örgütler bu cephede başı çekiyor. Bu örgütler geçen yıllarda birbirleriyle önemli çatışmalar yaşadı. Bu çatışmalara bağlı olarak çok sayıda bölünme ve tekrar kümeleşmeler oldu. Artık kendi bayraklarıyla açıkça varlık göstermeyen IŞİD kalıntıları da hem Türk ordusunun denetimindeki alanlara hem de İdlib’e sızmış durumda. Aslında ‘sızma’ tabiri biraz abartılı olabilir. Herkesin herkesi artık tanıdığı bir alanda IŞİD artıklarının kendilerini gizlemesi çok da mümkün değil. Eski IŞİD üyelerinin Hurras el Din ve El Esas çizgisindeki örgütlere katıldığı tarafında bilgiler var. Mesela HTŞ, Hurras el Din’e karşı operasyon yaptığı yerlerde IŞİD hücrelerini bastığını ve elimine ettiğini söylüyor. Bütün bu örgütlerin bulunduğu alanda Türkiye de askeri tahkimatını şubattan beri sürdürüyor.

İDLİB’TEKİ TÜRK ASKERİ VARLIĞI

20 Ekim itibariyle İdlib’e giren Türk askeri araç sayısı 10 bin 615. Asker sayısınınsa 15 bin civarında olduğu varsayım ediliyor. Türk istihbaratı, Ulusal Kurtuluş Cephesi, Suriye Ulusal Ordusu ve HTŞ’nin yer alacağı bir ortak askeri kurul kurmaya çalışıyor. Ama birleşme çalışmaları sürerken bile iç çatışmalar bitmiyor. ‘Ilımlı’ etiketiyle yeni çatı kurma eforları El Esas çizgisindeki örgütleri selefi cihadi kümeler için alternatif haline getiriyor. Bu yapı içerisinde IŞİD’in de eski dava arkadaşlarının saflarında kendilerine yer bulması sıkıntı değil.

Gazete Duvar