Sıhhat Bakanlığı tarafından dün (16 Nisan 2021) açıklanan bilgilere nazaran, 63 bin 82 yeni olayla salgının doruğunu gören Türkiye’de halk sıhhati uzmanları salgının denetimden çıktığını görüşünde. Salgın denetimiyle ilgili bir strateji kurabilmek için tüm bilgi ve kavramların şeffaf bir biçimde açıklanması gerektiğini vurgulayan tabipler, turkuaz tabloda açıklanan bilgilerin yetersiz ve kavramların muğlak olduğunu söz ediyor. ABD’de yaşayan Pittsburgh Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Hekim Ergin Koçyıldırım’ın Twitter üzerinden yaptığı yayına katılan halk sıhhati uzmanlarına nazaran, salgını yönetmek için gereken uğraş gösterilmiyor.

‘AKTİF HASTA SAYISI 5 KAT ARTTI’

Covid-19 pandemisinde yaptığı bilgi tahlilleriyle tanınan sanayi mühendisi ve yazılımcı Zeki Berk, salgının sertleşen görünümüne dair çarpıcı bilgiler paylaştı: “1 Mart tarihinde 2 milyon 711 bin olan toplam olay sayımız, bugün geldiğimiz noktada 4 milyon 150 bin. Yani, bu süreç içerisinde 1 milyon 500 bin yeni olay daha eklendi. Etkin hadise sayımız ise 100 bin düzeyindeyken 500 bin düzeyine çıktı. 5 kata yakın bir artış kelam konusu.”

Zeki Berk’in aktardığına nazaran dünyada şimdiye kadar yaklaşık 860 milyon doz aşı uygulandı ve 190 milyon kişinin aşılanması tamamlandı. İsrail, yüzde 60’a varan iki doz aşılama oranıyla başkan pozisyonda. Yazılımcı Zeki Berk’e nazaran aşılama bu süratle devam ederse Türkiye’nin yolu uzun: “Türkiye nüfusunda iki doz aşı olmuş bireylerin oranı yüzde 9 yani yüzde 91 oranında kişinin iki doz aşısı tamamlanmamış durumda. En az bir doz aşı vurulmuş nüfus oranımız da yüzde 14’e gelmiş durumda. Yaptığım hesaplamalar, bugünkü süratimizle gidersek İsrail’in olduğu noktaya 2022 yılının temmuz ayında gelebileceğimizi gösteriyor.”

‘TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIK GAYESİ YOK’

Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala, Bakanlığın savunduğunun bilakis salgının tesirini azaltma stratejisi uygulanmadığını söyledi:

“Eğer salgının tesirini azaltma stratejisi uygulanmış olsaydı aşı bulunmadan çok evvel -bizim farmakolojik olmayan tedbirler dediğimiz- toplum hareketliliğini kısıtlayacak tedbirlerin önemli bir formda hayata geçirilmesi gerekirdi. Nitekim bu probleme uygun bir filyasyon yapılması, doğrulanmış olguların sıhhat kuruluşlarında izole edilmesi ve onlarla temaslıların karantina altına alınması gerekirdi. Toplumun hareketlerini sınırlayacak, özel kesimi de kapsayacak toplumsal ve ekonomik şartları oluşturulmuş bir kapanmanın gerçekleşmiş olmasını beklerdik. Bunları göremedik.”

Space yayına katılan dinleyicilerden biri Prof. Dr. Kayıhan Pala’ya “Türkiye’de sürü bağışıklığı amacı mi var?” diye sordu. Bu türlü bir amacın olmadığını belirten Pala, Brezilya örneğini paylaştı.

“Şu anda Türkiye’de hem hastalığı geçirerek hem aşılanarak bir muhafaza kalkan oluşturanların oranı en yüksek ihtimalle bile yüzde 40’ı geçecek üzere görünmüyor. O vakit bizim hastalık sırasında toplumsal bağışıklık eşiniğini yakalamak için en az yüzde 67’nin üstüne çıkmamız gerekiyor. Bu türlü bir amacın peşine düşmek yerine güçlü, muhafaza oranı yüksek aşılarla toplumu bir an evvel aşılayarak buna karşılık verebilirsek orta vadede bir nefes alma imkanımız olacak.

“Brezilya’da çok değerli bir örnek yaşandı. Geçen yıl mart nisan aylarında hastalığı geçiren bir yerleşim alanında, bu sene ocak ayında ikinci bir atak yaşandı. Bu probleme global bir karşılık vermeden bu sorunun çözülebileceğini düşünmek gerçek bir yaklaşım değil.”

‘SALGINI YÖNETEMİYOR DEĞİL YÖNETMİYORLAR’

Halk sıhhati uzmanı Dr. Nuriye Ortaylı ise geçtiğimiz sonbahardan bu yana güçlenen müşahedesini şöyle paylaştı: “Salgını yönetemiyor değil yönetmiyorlar.”

Bakanlığın, ocak ayı prestijiyle artan olayları azaltmak için bir siyaset üretmediğini söyleyen Ortaylı, salgın idare sürecinin yurttaşları, belediyeleri ve özel dalı kapsamadığını belirtiyor. “Gerçekten salgın yokmuş üzere yaparak devam eden bir idare var. Bence bizim en değerli meselemiz bu. Her şey tamam, sayılar yükseliyor ancak bir uğraş bir gayret görmüyorum.”

Ortaylı, salgın denetiminde çok değerli bir araç olan filyasyonu “Dedektiflik, virüsü arıyorsunuz ve hapsediyorsunuz” diye tanımlayarak şu sözleri kullandı: “Bazı ülkeler var ki iyi filyasyon ve yaygın test yaparak salgını denetim ettiler. En çok duyduğumuz örnek tahminen de Güney Kore’dir.

“Bakanlığın rehberine bakıldığında temaslıları tespit edin ve temaslıların yanına gidip belirti olanlardan test alın diyor. Ne demek belirti olanlardan test alın? Biliyoruz ki bir sürü insan belirtisiz geçiriyor. Hasebiyle oraya gidince herkesi test etmeniz lazım.”

Filyasyonun birebir vakitte bir irtibat işi olduğunu belirten Ortaylı, ilaç bırakıp dönmekten öteye virüsün kimden nasıl yayıldığına dair izleme çalışmasının yapılması gerektiğini belirtiyor: “Kendilerini nasıl koruyacaklar bilgi vermeniz lazım. Mesken içi bulaşı nasıl önleyeceksiniz bunları anlatmanız lazım. Bu çok önemli vakit isteyen bir şey ve Türkiye’nin bunların hepsini yapabilecek kapasitesi var.”

YÖNETİMSİZLİK PİKLERİ: SALGIN DENETİMİ ALABORA OLDU

Halk Sıhhati Uzmanı Doç. Dr. Cavit Işık Yavuz, geçtiğimiz yıl hazirandan ekim sonuna kadar yayımlanan haftalık durum raporlarında olayların ve ölümlerin demografik dağılımının açıklandığı lakin sonra uygulamadan vazgeçildiğini anlattı: “Şu anda demografik pahalara dair hiçbir şey bilmiyoruz. Açıklanan hiçbir demografik data yok. Bir salgının denetim edebilmeniz için bu bilgileri bilmeniz, değerlendirmeniz gerekir.”

Yavuz, önlenemeyen hadise artışına ve vefat sayılarına dikkat çekerek bu süreci “yönetimsizlik pikleri” olarak isimlendiriyor: “Kısmi tedbirler kısmi tesirler doğurdu. Ocak ayına kadar bir istikrarlı bir düşüş içerisindeydik lakin sonra her şey bilakis döndü. Tabir yerindeyse salgın denetimi alabora oldu.”

‘BULAŞIN YÜZDE 90’I İÇ ORTAMDA’

Enfeksiyon Hastalıkları ve Viroloji Uzmanı Dr. Müge Çevik, memleketler arası araştırmalara nazaran bulaşın yüzde 10’nun dış ortamda yüzde 90’nın ise iç ortamda gerçekleştiğini söz etti: “Uluslararası araştırmalara baktığımızda, dışarıda bulaşın neredeyse 20 kat daha az olduğunu görüyoruz. İç ortamda olan yüzde 90 bulaşlarda, yakın temasla yani 2 metreden az aralıkta ve uzun periyodik kontaklarda gerçekleşiyor.

“İngiltere’de yeni bir kampanya yaptık ve insanların dışarıda vakit geçirmesini teşvik ediyoruz. Zira uzun müddettir devam eden kısıtlamalar insanları mental olarak çok yordu. Asıl engellememiz gereken bulaş iç ortamlarda oluyor. Dışarıdaki toplumsallığı engellediğimizde insanları aslında iç ortama itmiş oluyoruz. Türkiye’de dış ortamda maske takılıyor. Lakin iç ortamda beşerler maskesiz oturabiliyorlar. Asıl riskli ortamlar orası. Hasebiyle bizim içerideki ventilasyonu nasıl düzeltebileceğimiz üzerine daha fazla araştırma yapmamız gerekiyor. Hala kapı cam açılması dışında bu hususta bir ilerleme göremiyorum.”

Dr. Çevik, kapalı ortamda iyi bir havalandırmanın olmadığı durumlarda virüsü nefes yoluyla aldığımıza dikkat çekerek “Sadece el yıkamaya, maske takmaya değil ventilasyona da değer verilmesi gerektiğini düşünüyorum” diyor.

Gazete Duvar