İngiltere’de referandum sonuçlarıyla tescillenen Avrupa Birliği’nden ayrılma planı, Birleşik Krallık idaresi altındaki memleketlerde de tartışmalara yol açıyor. İskoçya Başbakanı Nicola Sturgeon, İngiltere’nin AB’den ayrılma kararının İskoçya açısından olumsuz bir sonuç olduğunu, gerekirse Birleşik Krallık’tan ayrılarak AB’ye yine katılma yolunu izleyeceklerini belirtiyor.
İskoçya’daki bağımsızlık yanlısı gayrı partiler de Sturgeon’la hemfikir. Öte yandan, İskoçya’da 2014 yılındaki bağımsızlık referandumunun olumsuz sonuçlanmasıyla, memleket Birleşik Krallık’a bağlı kalmaya devam etmişti. Brexit sonrası durum hem üye devletler hem de adaylar açısından yeni tartışmaları da beraberinde getiriyor. İskoçya’nın yeni tavrı nedeniyle Avrupa Birliği muktesebatında ve bağımsızlık talebindeki gayri ortamlarda, Brexit sonrası bir seri gelişme yaşanması bekleniyor.
The Guardian gazetesinde bahse ait olarak Brüksel’deki Avrupa Encümeni sözcüsünün yaptığı açıklama ve açıklama akabinde gelen birinci yansılar ele alınıyor: Brüksel’deki yetkili Avrupa Komitesi sözcüsü, İskoçya’nın üyelik için tekrar baş vurması gerektiğini söylese de Brüksel’deki öteki yetkililer, müzakereler için sıraya girmesi gerektiğini düşünüyorlar.
Jennifer Rankin, Severin Carrell*
Brüksel’deki üst seviye bir yetkili, İskoçya Başbakanı Nicola Sturgeon’un 2. bir bağımsızlık referandumu planlarını karmaşıklaştırarak, bağımsız bir İskoçya’nın AB’ye katılmak için tekrar müracaat yapması gerekeceğini açıkladı.
Bir Avrupa Encümeni sözcüsü, yeni bağımsızlaşmış rastgele bir devletin, eski komite yöneticisi José Manuel Barroso’nın açıkladığı tavrı hatırlatarak, birliğe katılmak için müzakere yürütülmesi gerekeceğini söyledi.
2012 yılında verdiği röportajda Barroso, “Avrupa Birliği emelleri doğrultusunda türel açıdan muhakkak yeni bir devlettir” demişti. “Bir memleket bağımsızlık ilan ederse, yeni bir devlet olarak AB ile müzakere yürütmelidir.”
Bir AB sözcüsü, 2018 sonbaharıyla 2019 baharı arasındaki bir devranda yeni bir bağımsızlık oylaması talep edeceğini söylediği İskoç başbakanının son duyurusu hakkında kimi sorular sordu: “Barroso Doktrini, bu beğenilen midir? Evet, bu açıkça beğenilen olur” dedi.
Birleşik Krallık, Brexit (British Exit/Britanya’nın AB’den ayrılma planı/ç.n.) ittifakını imzalamadan evvel Sturgeon’un karşılaşacağı bağımsızlık oylamasına dair zorluklar, NATO Umumi Sekreteri Jens Stoltenberg’in İskoçya’nın yasal olarak İngiltere’den ayrıldıktan sonra savunma ittifakına katılabileceğini doğrulamasının akabinde arttı.
Stoltenberg Sky News’a verdiği demeçte, İskoçya bağımsızlık cihetinde karar verirse İngiltere’nin geri kalanı Nato üyesi olarak kalmaya devam edeceğini belirtti. “Yeni bir bağımsız devlet, üyelik için müracaatta bulunmalı ve sonra yeni bir üyenin kabul edilip edilmeyeceğine karar vermek 28 müttefik memleketin inisiyatifine kalır.” dedi.
Bu durum, İskoçya’da bulunan Clyde ve Birleşik Krallık üslerinde konuşlu Trident nükleer denizaltı sisteminin statüsü ve geleceği hakkında hem İskoç hem de İngiltere hükümetleri için değerli soruları da beraberinde getiriyor.
Bağımsızlık hareketi, İskoçya’da bulunan Trident’ı değerli bir kampanya gereci haline getirdi; öte yandan, İskoç Ulusal partisinin resmi siyaseti NATO üyeliğinin korunması tarafında. Bu karar, bağımsızlık için oy kullanmaları halinde, NATO’yu geçiş düzenlemelerine razı olmaya zorlayabilir.
2014’teki bağımsızlık referandumundan evvel takınılan tutumu direkt yansıtan Avrupa Komitesi ve NATO bildirileri, İngiltere destekçisi çevrelerce bağımsızlığa ait referandumun düzenlenmesindeki pervasızlığın kanıtı olarak kullanılacak üzere görünüyor.
Gayrı yandan Brüksel’dekiler, AB’ye katılmak istiyorsa İskoçya’nın önemli meselelerle müsabakasını beklemiyorlar. Mevcut bir devletin modülü olarak, zati giriş kriterlerini karşılıyor ve Sırbistan ve Arnavutluk üzere sair üyelerin sıralamasında öncelikli olacağını öngörüyor.
European Policy Center Thinktank’ın CEO’su Fabian Zuleeg, “Bağımsız bir İskoç devleti yürürlükteki iştirak sürecini izlemek zorunda kalacaktır ve bu yüzden otomatik olarak gerçekleşmeyecektir. İskoçya üyelik kriterlerini büyük orantıda noktasına getirdiği için nispeten düşüncesiz bir süreç yaşanır” dedi.
Yetkili, üyelik müzakerelerinin ne kadar süreceğini evvelce kestirim etmek sıkıntı olsa da İskoçya’nın İngiltere’den ayrılmasının akabinde bir çeşit “geçici düzenleme” olmasını beklediğini söyledi.
Edinburgh merkezli AB siyaseti eksperi ve Avrupa Komisyonu’nun eski bir yetkilisi olan Kirsty Hughes, kendisinin ve gayrı meslektaşlarının, Brexit’in akabinde bir referandum düzenlense bile, bağımsız bir İskoçya’nın AB’ye üye olabilmesinin yaklaşık 2022 ya da 2023 yıllarını bulabileceğine inandığını söyledi. İskoçya, daha sonraki bir aşamada Euro ortamına katılmayı taahhüt etmek zorunda kalacaktır.
İskoçya, AB yönetmelikleriyle entegrasyonlu bir yasal statüde olması nedeniyle dikkatle takip edildi. Fakat Hughes, “2019’da yapılan referandumdan sonra üç ila dört yıldan daha kısa bir vadede üye olmasını öngörmek çok sıkıntı. Velev süreç fazla süratli ilerliyor.”
Sturgeon’un sözcüsü, iki örgüt tarafından daha evvel alınan tavırları motamot yansıttığı halde, Brexit’ten evvel gerçekleşecek ve AB üyeliğine süratli bir geçiş sağlayacak olan bir referandum için tercih edilen zamanlamayı etkilemeyen NATO ve Avrupa encümeni bildirilerinin kendilerini şaşırtmadığını belirtti.
“Başbakanın bu bahiste bir seçim yapılması için en makul vakit olduğuna dair inancını değiştirmiyor” dedi.
Edinburgh’daki konuşmasında Başbakan Sturgeon, İskoç seçmenlerin Birleşik Krallık’taki Brexit ittifakını AB’yi kabul edip etmeme konusunda kendi durumlarına dair karar verme hakkına sahip olduklarını; lakin Brexit sonrasına kadar referanduma gitmeyi seçtikleri takdirde, İskoçya’nın İngiltere’yle birlikte geçireceği müddetin artacağını belirtti. Bu, ekonomik ve toplumsal zararlara neden olabilir.
“Bu aşamada hiçbir şey yapmamak birçok açıdan benim için en kolay şey. Bu, İskoçya’nın önümüzdeki iki yıl boyunca sürüklenmesi, parmaklarımızın arasından kayıp gitmesi ve yalnızca en iyisinin olmasını umduğum mealine gelir” dedi.
İskoç hükümeti, siyasi açıdan hassas balıkçılık problemiyle değil, en azından çekişmeli AB müzakereleri ile karşı zıdda kalacak. İskoç sanayi kümeleri, Brexit’i ortak balıkçılık siyasetinden kopma fırsatı olarak görüyor.
Öte yandan para ünitesi en büyük baş ağrısı olabilir. Britanya hükümeti, İngiltere ile para birliğine giderek Pound’u kullanarak, İskoçya’ya karşı veto ettikleri 2014’teki bağımsızlık gayesinin gerilemesine yardım etti. Avro ortamı buhranı, Polonya üzere Avrupalı olmayan iştirakçilerin bu cihette hareket etmesi hususunda basınç uygularken, teoride tüm yeni AB üye devletleri Avro’ya katılmak için kaydoluyorlar.
Ayrıyeten İskoçya, şu anda Birleşik Krallık’ın elinde olan şahsi ödemeleri (örneğin, AB ödemeleri için indirim vb) almak için savaş etmek zorunda kalacak. Zuleeg, “İskoç cephesi ne çeşit bir üyelik istediğini gözden geçirmek zorunda kalacak; lakin Birleşik Krallık’ın sahip olduğu şahsi düzenlemelerin hiçbirini beklememeli” demişti.
AB yetkilileri, İskoçya bağımsız bir devlet olana dek, üyelik müzakerelerinin başlayamayacağını vurguladılar; bu, AB başkanları tarafından devir zaman altı çizilen bir tavır.
İspanya Başbakanı Mariano Rajoy, Brexit referandumunu takip eden günlerde “eğer İngiltere yola çıkarsa, İskoçya onlardan ayrılır” açıklamasını yapmıştı. İspanya uzun vakittir, İngiltere’den ayrılmak için yapılacak bir oylamanın Katalanya’daki ayrılıkçıları cesaretlendirmesinden endişeleniyor. Lakin Brexit oylamasından bu yana İspanya’nın vaziyeti yumuşadı. Avrupalı siyasetçiler ve diplomatlar İskoçya’ya daha anlayışlı biçimde davranıyor ve Madrid’in, üyelik seçeneğini tercih eden bir memleketin AB umutlarını veto etme salahiyetini kullanması çok da muhtemel görünmüyor.
Rajoy’un iktidardaki merkez-sağ partisinin üst seviye bir üyesi, geçen hafta BBC İskoçya’ya İspanya’nın bağımsız bir İskoçya’yı veto etmeyi düşünmediğini açıklamıştı. İspanya Parlamentosu üyesi Esteban González Pons, “Katalonya’yı ele aldığınızda durum İskoçya’nınkinden çok, çok, çok farklı” demişti.
European Policy Center Thinktank’ın CEO’su Fabian Zuleeg, AB’nin, İskoçya’nın İngiltere’den ayrılması ve AB üyeliğine başvurması konusunda “gerçekçi bir şans” yaratılması için ihtiyâti önlemler üzerinde bir planlama yapması gerektiğini söyledi.
Yetkili, “İskoç halkı, bağımsızlık için oy kullanırsa ve AB’nin yanında kalmayı seçiyorsa, AB’nin yapması gereken şey kapıyı yüzlerine kapatmamaktır” diyor. “Yeni bir devletin iştiraki, AB için çok olumlu bir gelişmedir ve AB’nin dağılmasına neden olanlara yönelik bir sinyal olacaktır.”
*Bu metnin özgünü 14 Mart’ta The Guardian’da yayınlanmıştır. Çeviri: Tarkan Tufan
Gazete Duvar
