Cihan Başakçıoğlu

İZMİR – Balıkesir’de Altıeylül ilçesine bağlı Sarıalan Mahallesi ile İvrindi ilçesindeki Sofular, Çamköy, Gökçeyazı Mahalleleri hudutları içinde faaliyet gösteren CVK Maden İşletmeleri A.Ş.’nin, IV. Küme Altın Bakır Maden Ocağı Kapasite Artışı ve Hazır Beton Tesisi projesi için 16 Nisan tarihinde “ÇED Olumlu” kararı verildi.

TMMOB Mimarlar Odası Balıkesir Şubesi ise bu kararın iptali ve yürütmenin durdurulması talebiyle Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na Mayıs ayında dava açtı. Oda tarafından verilen dava dilekçesinin kabul edildiği öğrenilirken, önümüzdeki süreçte eksper incelemesi yapılması bekleniyor.

‘KÜMÜLATİF TESİR DEĞERLENDİRMESİ YAPILMADI’

Mimarlar Odası tarafından hazırlanan dava dilekçesinde “ÇED olumlu” kararı verilen kelam konusu projenin bölgede yaratacağı tahribata kapsamlı olarak yer verildi. Dava konusu projenin ÇED sürecinin yürütülmesindeki hukuka karşıtlık ve eksikliklere dikkat çekilen dilekçede, projenin tesir alanının gerçek belirlenmediği, ÇED raporunda kümülatif tesir değerlendirmesi yapılmadığının da altı çizildi.

‘2015 YILINDAN BU YANA 100’Ü AŞKIN PROJEYE HUSUS OLDU’

Maden ve Petrol Arama Genel Müdürlüğü’nden elde edilen IV. Küme maden ruhsatlarına dair haritalarda proje alanı etrafının çok sayıda maden ruhsatına komşu olduğu görülürken, yeniden haritaya nazaran projenin bulunduğu İvrindi ve Altıeylül ilçelerinin neredeyse tamamının IV. Küme maden ruhsatları ile kaplı olduğu belirtildi. Dilekçede ise bu mevzuya ait şu tabirlere yer verildi:

“Davaya mevzu projenin bulunduğu İvrindi ve Altıeylül ilçelerinde 2015 yılından bu yana 100’ü aşkın maden projesinin e-ÇED sisteminde yayınlandığı göz önünde bulunursa proje etrafındaki tabiatın, hayat alanlarının ve yörenin geçim kaynağı olan tarım faaliyetinin yok olacağı ortadadır. Üstelik Türkiye’nin en büyük altın madeni projelerinden biri olan İvrindi Altın ve Gümüş Madeni de bu alandadır ve halihazırda faaliyettedir. Üstte açıklananlar göz önünde bulundurulduğunda işbu davaya bahis ÇED Raporunun, projeyi, kurulacağı coğrafyadan bağımsız olarak ele almış olduğu, raporda projenin bulunduğu havza, ruhsat alanı ve civarda bulunan öteki projelerle etkileşimleri dahil edilmeden bir inceleme yapıldığı dolayısı ile raporda çevresel tesirlerin hakikat bir halde yansıtılmadığı açık bir biçimde ortaya çıkmaktadır.”

‘YERLEŞİM YERLERİ YAKININDA PATLATMA YAPILACAK’

Projeden etkilenecek halkın görüşlerini almaya yönelik olarak kapsamlı bir “Halkın İştiraki Toplantısı” yapılmadığı tabir edilen dilekçede, bu duruma karşın “ÇED olumlu” kararı verilmesinin ilgili kanunlara karşıt olduğu vurgulandı. Ayrıyeten ilgili toplantıya katılanların tamamının da projenin yapılmaması tarafında görüş bildirdiğine dikkat çekildi.

Ayrıyeten ÇED raporuna nazaran Sarıalan Mahallesi’nde proje alanına en yakın yerleşim ünitesinin 0,23 kilometre olduğu, Sofular Mahallesi’ne ise 0,46 kilometre olduğu belirtilen dilekçede, yapılacak patlatmaların etraf halkının hayatını ve sıhhatini olumsuz etkileyeceği vurgulandı.

Dilekçede, “Yerleşim alanlarına bu kadar kısa aralıkta açık ocak madencilik faaliyetlerinin yürütülmesi yöre halkının sıhhati, ziraî üretimi ve hayvancılığı bakımından hayli tehlikelidir. Patlatmalardan doğan kaya ve taş kesimleri yerleşim yerlerine savrulacak, şiddetli titreşimlerden binalar hasar görecek, şiddetli gürültü yöre halkının psikolojisini olumsuz tarafta etkileyecek. Ayrıyeten bahse bahis köyler ağır olarak hayvancılıkla geçinen köylerdir. Birebir biçimde hayvanların da psikolojisi olumsuz tarafta etkileneceğinden randıman düşüklüğü, problemli doğumlar meydana gelecektir” denildi.

‘PROJE BALIKESİR EDREMİT FAYLARI ÜZERİNDE’

ÇED raporu incelendiğinde raporda yer alan “Jeoloji” başlıklı değerlendirmelerin, ruhsat alanına özel bir inceleme içermediği ve akademik etraflarda genel jeoloji maksatlarına yönelik olarak hazırlanmış eski çalışmalardan kopyala-yapıştır tekniğiyle derlenmiş olması da dikkat çekti.

Projenin 1’inci derece zelzele bölgesi olan Balıkesir ve Edremit fayları üzerinde olması diğer bir tehlike yaratırken, dava dilekçesinde bu fayların direkt proje alanını etkilediği ve büyük sarsıntı riski yaratıldığı vurgulandı. Dilekçede zelzele riski ile ilgili şunlara değinildi:

“Projenin toplam yüzölçümü 856.4 hektardır, Bunun 472.99 hektarı yeraltı işletmesi, geriye kalanı patlatma ile yapılacak açık işletmedir. Bölgenin 1. derece sarsıntı Bölgesinde olduğu, bu iki fayın patlamalar sonucu harekete geçebileceği, münasebetiyle 7 ve üzerinde sarsıntı oluşturabileceği çok büyük olasılıktır. Raporda bunlara yer verilmemiş, jeolojik ve sismik bilgiler tanımlar ve genel sözlerle geçiştirilmiştir. Bu şiddetteki bir sarsıntının üstte yer alan yerleşim yerlerine tesiri yıkıcı olacaktır. Doğrultu atımlı fayların birbirlerini ve yakınlardan geçen ve üst kısımdan geçen Kuzey Anadolu Fay sınırını etkilemesi çok büyük olasılıktır. Ne var ki, ÇED raporu bu değerli etkiyi göz arkası etmiştir”

159 YERALTI VE YERÜSTÜ SU KAYNAĞI BULUNUYOR

Öte yandan ÇED alanı içerisinde ve etrafında toplam 159 su kaynağı bulunduğu da belirtilirken, dilekçede ÇED raporunun yerüstü ve yeraltı su varlıkları bakımından değerli eksiklikler içerdiği de tabir edildi. Son süreçte bölgeden alınan bilgilere nazaran ise çok sayıda çeşme madencilik faaliyetleri nedeniyle kurudu. Tekrar şirket tarafından açılan ve kimyasal çamurlar içeren çukurlar ise bölge halkının sıhhati için tehlike ögesi olmaya devam ediyor.

‘ÇEVRENİN TAHRİBİ VE ÜLKENİN GELECEĞİNDE KIYMETLİ KAYIPLARIN OLUŞMASI KELAM KONUSU’

Balıkesir Mimarlar Odası Lideri Betül Dikici, proje uygulandığında etrafın geri dönülemez bir biçimde tahribi ve ülkenin geleceğinde önlenmesi mümkün olmayan değerli kayıpların oluşmasının kelam konusu olduğunu belirtti. “ÇED Olumlu” kararına temel ÇED Raporu’nun çok temel bahislerde kusur ve eksiklikler içerdiğine dikkat çeken Dikici, şunları kaydetti:

“ÇED süreci dahi hakikat yürütülmemiştir. Halkın İştiraki Toplantısı ve İDK toplantısı pandemi şartlarında hukuka muhalif biçimde yapılmıştır. Her şeyden evvel tamamı madenlere ruhsatlı bir alanda kümülatif tesir değerlendirmesi yapılmadan hazırlanmıştır ve çevresel tesirleri yansıtmamaktadır. Dahası, bölgede yaşayan çeşitler bakımından projenin BERN Kontratını ihlal ettiği de ortadadır. Hasebiyle somut olayımızda tereddüde mahal kalmayacak derecede hukuka terslik ve telafisi imkânsız ziyan bir ortada ve birebir anda oluşmuştur.”

‘GECİKMEKSİZİN YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA KARAR VERİLMESİ GEREKİR’

“Davalı yönetimin savunması sonrasında, muhtemel bir uzman incelemesi beklenmeden, ekosistemin, etraf ve insan sıhhatinin ve iktisadın çok önemli ziyan görmesi ihtimali karşısında gecikmeksizin yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi gerekmektedir” diye belirten Dikici, yürütmenin bir an evvel durdurulmasını ve ÇED olumlu kararının iptalini istediklerini vurguladı.

Gazete Duvar