Yargıtay Başsavcısı Bekir Şahin, Halkların Demokratik Partisi (HDP) hakkında Anayasa Mahkemesi’nde dava açmasını Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ni (AİHM) de destek göstererek savunması dikkat çekti. HDP’nin öncülü sayılan DAİMA, DEP, HADEP ve DTP de gibisi münasebetlerle kapatılmış lakin hepsinde AİHM, Türkiye’yi mahkum etmişti.

Başsavcı Şahin dava açmasına ait açıklamasında şu sözlere yer verdi: “Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 11. hususunun 1. fıkrasında, herkesin barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahip olduğu belirtilmiş, tıpkı unsurun 2. fıkrasında ise bu hakların kullanılmasına, ulusal ve kamusal güvenliğin korunması, kamu tertibinin sağlanması, kabahat işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin korunması emeliyle kanunla kısıtlama getirilebileceği unsuru kabul edilmiştir. Hakikaten, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi terörün kınanmamasını dahi siyasi partilerin kapatılması için kâfi bir münasebet olarak kabul etmiştir.

ÖRGÜTLENME HAKKININ İHLALİ

HDP ile gibisi münasebetlerle kapatma davaları açılan partilerle ilgili kararlar ve AİHM’nin bunlara ait Türkiye hakkındaki mahkumiyetleri ise özetle şöyle:

DAİMA: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı Temmuz 1992’de “Devletin ülkesi ve milletiyle ayrılamaz bütünlüğünü bozma maksadını taşımak” ve “yasaya karşıt siyasi faaliyetlerin mihrakı olmak” argümanıyla Halkın Emek Partisi (HEP) hakkında dava açtı. Anayasa Mahkemesi 14 Temmuz 1993’te kapatma kararı verdi. Yüksek Mahkeme ayrıyeten eski DAİMA Genel Başaknı olan Diyarbakır milletvekili Fehmi Işıklar’ın milletvekilliğinin düşürülmesine karar verdi. AİHM kapatılan DAİMA yöneticilerinin şikayeti üzerine, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin örgütlenme hakkıyla ilgili 11. hususunu ihlal ettiği görüşüne vardı.

DEP: Kapatılan HEP’in milletvekillerinin geçtiği Demokrasi Partisi üyelerinin (DEP) 3 Mart 1994’te dokunulmazlıkları kaldırıldı ve bu vekiller 17 Mart 1994’te tutuklanarak cezaevine konuldu. Anayasa Mahkemesi, 16 Haziran 1994 tarihinde DEP’i kapattı. Partide faaliyette bulunmuş olan şahıslar 11 Mayıs 1994’te kurulmuş olan Halkın Demokrasi Partisi’ne geçtiler.

AİHM DEP yöneticilerinin yaptığı şikayet müracaatında Türkiye`yi hatalı buldu. AİHM, Türkiye`nin DEP`i kapatarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi`nin (AİHS) dernek ve topluluk kurma hakkı özgürlüğünü ihlal ettiği görüşüne vardı. Strasbourg Mahkemesi kararında, DEP`in kapatılmasının demokratik toplumlarda gerekli olmadığı gerekçesiyle Türkiye`nin AİHS`nin 11. unsurunu ihlal ettiği görüşüne varıldı. AİHM kararı gereği, Türkiye, DEP ismine müracaat yapan Mehmet Hatip Dicle`ye mahkeme masrafları da içinde olmak üzere 210 bin euro maddi tazminat ödedi. Hatip Dicle, ve öbür dört arkadaşı, 1994 yılında DGM tarafından terör örgütüne bağlı olmak hatasından çeşitli ağır mahpus cezalarına çarptırılmışlardı. AİHM, daha evvel cezaevinde bulunan Leyla Zana ve arkadaşlarının DGM`de adil yargılanmadıkları gerekçesiyle Türkiye aleyhinde bir karar daha almıştı.

BATASUNA-ETA BENZERLİĞİ KURULMADI

HADEP: Anayasa Mahkemesi, HADEP hakkında, “PKK’ya yardım ve yataklık ettiği” gerekçesiyle Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 68 ve 69’uncu unsurları temelinde, 13 Mart 2003 tarihinde kapatma kararı alınmış ve partinin 46 üyesine siyasi yasak getirilmişti. HADEP genel sekreteri Ahmet Turan Demir ile 28 yöneticinin açtığı dava sonucu AİHM, 14 Aralık 2010 tarihindeki kararında HADEP’in kapatılması için “Demokratik toplumda gereksiz bir uygulama” dedi ve Türkiye’nin AİHS’nin örgütlenme özgürlüğü hususunu ihlal ettiğine hükmetti.

AİHM kararının münasebetinde, gerekçeli kararında, İspanya’da “Herri Batasuna-Batasuna” davasında 2009 yılında açıkladığı kararlarla ilgili kıymetlendirme de yer aldı. Bu kararda Bask partisinin ETA ile bağlantıları gerekçesiyle İspanyol mahkemeleri tarafından kapatılmasının “kamu sistemi ve güvenliği açısından gerekli” bir uygulama olduğunu bildiren AİHM, HADEP kararında ise, Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin HADEP-PKK münasebetini İspanya’da mahkemelerin Herri Batasuna-Batasuna/ETA bağlantısında olduğu üzere somut biçimde kanıtlayamadığı sonucuna vardı. AİHM kararında ayrıyeten parti yöneticilerine ait siyasi yasak nedeniyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ‘serbest seçim hakkıyla’ ilgili hususunun de ihlal edildiğini belirtti.

‘KÜRT PROBLEMİNİN BARIŞÇIL TAHLİLİNE TEMEL SİYASİ TARAF’

DTP: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Demokratik Toplum Partisi’nin (DTP) ”Devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğü aleyhine aksiyonların odağı” haline geldiği gerekçesiyle, ”Temelli kapatılması” istemiyle 16 Kasım 2007’de dava açmıştı. Anayasa Mahkemesi de 11 Aralık’ta 2009 tarihinde DTP’nin terör örgütü ile ilişkileri olduğu gerekçesiyle kapatılmasına karar vermişti. Ortalarında DTP Eş Genel Liderleri Ahmet Türk ile Aysel Tuğluk’un milletvekilliği düşürülmüştü.

AİHM, DTP’nin kapatılması ve üyelerine getirilen siyaset yasağı kararının, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin örgütlenme özgürlüğünü düzenleyen 11. hususu ile özgür seçim hakkını düzenleyen 3/1. unsurunu ihlal ettiğine hükmetti. AİHM kararında DTP’yi, “Kürt sorununun barışçıl tahlilinde temel siyasi taraf” olarak tanımladı ve bu özelliğinin, örgütlenme özgürlüğü hakkının engellemesini haklı göstermeyeceğini tabir etti. Mahkeme devletin Tuğluk ile Türk’e 30 biner euro, müracaatçılardan parti üyesi Ahmet Ay’a da 7 bin 500 euro manevi tazminat ödemesine ve mahkeme masraflarını üstlenmesine hükmetti. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın DTP hakkında kapatma davası açmasının akabinde da 2008 yılında, daha sonra DTP’nin yerini alacak olan Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) kurulmuştu.

Gazete Duvar