İZMİR – Ulusal Eğitim Bakanlığı (MEB), 18 milyon öğrencinin eğitim sürecinin aksamaması için TRT kanalları ve internette Eğitim Bilişim Ağı (EBA) üzerinden uzaktan eğitime devam ediyor. Uzaktan eğitim sürecinin zahmetleri tartışılırken birçok öğrenci, veli ve öğretmen, uzaktan eğitimin tek başına kâfi olamayacağını belirtiyor.

Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin Mayıs ayında açıkladığı Uzaktan Eğitim Raporu’na nazaran, ilkokul öğrencilerinin yüzde 90’ı yüz yüze eğitimden yanayken; ortaokul ve lise öğrencileri uzaktan eğitimden yana. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) hazırladığı rapora nazaran ise, okulların kapatılması ve uzaktan eğitime geçilmesiyle ilköğretim çağındaki öğrencilerin yüzde 60’ı eğitimden uzak kaldı.

Alev Dumanoğlu

İlkokul çağındaki çocukların bakımı ve eğitimi konusunda yeni dayanışma sistemleri geliştirilebileceğini ve okullar açılsın mı açılmasın mı tartışmasına sıkışmadan yapılabilecek öteki şeyler de olduğunu tabir eden Klinik Psikolog Alev Dumanoğlu ile pandemi sürecinde çocukların ve ailelerin içinde bulunduğu durumu, uzaktan eğitimi ve Konutta Okullaşma (homeschooling) dayanışma modelini konuştuk.

‘AİLE İÇİ ÇATIŞMALAR, IRTIBAT SORUNLARI BESBELLI SEVIYEDE ARTTI’

Uzun yıllardır çocuk ve bayan çalışmaları içinde olan bir psikolog olarak pandemi sürecinde çocukların ve ailelerin içinde bulunduğu durumu nasıl değerlendirirsiniz?

Pandemi, şu anda dünya üzerinde yaşayan insanların yaşı itibariyle hiç bilmediği bir birinci ve güç tecrübe. Buna psikoloji lisanında travma diyebiliriz. Pandemi toplumsal ve ekonomik olarak hayatımıza bomba üzere düştü. Her bahiste olduğu üzere sınıfsal olarak fakirler bu durumdan daha fazla etkilendi. Orta ve üst sınıf, meskenlerde izole olma ve uzaktan çalışma talihine sahipken fakirler ya işsiz kaldı ya da işini kaybetme dehşetiyle fabrika ve atölye üzere yerlerde korona olma riskine karşın çalışmaya devam etti.

Ben işim gereği çeşitli sosyo-ekonomik şartlara sahip kümelerle çalışıyorum. Herkes için söylenebilecek ortak tesir sanırım bu bilinmezliğin getirdiği tasa ve yeni duruma nazaran hayatlarımızı yine yapılandırma muhtaçlığı olabilir. Bilhassa sıhhat ve iktisat konusunda tasa çok artmış durumda. Ortaya çıkan bu tasa durumu da bedensel, zihinsel ve psikososyal olarak insanları olumsuz istikamette etkiliyor. 16 Mart’tan bu yana okullar kapalı, çocuklar meskende. Çocukların bakımı ve eğitimi bilhassa çalışan aileler için büyük sorun. Aile içi çatışmalar, irtibat sorunları, uyku ve yeme bozuklukları besbelli seviyede arttı. Çocuklar da bu durumdan hisselerini ziyadesiyle alıyor tabi.

‘UZAKTAN EĞİTİM DEĞİL, UZAKTAN BİLGİLENDİRME’

Türkiye’de yalnızca ilkokul çağında yaklaşık 4 milyon öğrenci var. Nüfusun kıymetli bir kısmını de ilgilendiren ilköğretim çağındaki çocuklara yönelik uzaktan eğitim konusunda ne düşünüyorsunuz?

Uzaktan eğitimden kasıt, ders sayısı kadar online (canlı) sınıf buluşmaları. Örneğin ilkokul için Matematik, Türkçe, Toplumsal Bilgiler ve Fen Bilgisi diye düşünürsek herbiri için haftada 30 dakikadan 4 online sınıf buluşması ve EBA’dan yayınlanan haftalık 20 şer dakikalık 4 görüntü. Yani haftada 200 dakika, yani toplam 3 saat 20 dakika. Alışılmış girmeyi başarabilirseniz…

Benim de ilkokul çağında bir çocuğum olduğu için şahsen deneyimimi aktarayım. 15 Haziran’a kadar olan uzaktan eğitim sürecinde biz bütün uğraşlarımıza ve teknik imkanlara sahip olmamıza karşın 3 defa derse girebildik. O derslerde de yaklaşık 30 kişilik sınıftan 4-5 çocuk girebilmişti. Uzaktan eğitimin daha iyi yapılandırılmış hali tahminen lise ve üniversite öğrencileri için pandemi üzere bir durum karşısında mümkün kılınabilir. Lakin okul öncesi, ilkokul ve ortaokul öğrencileri için uzaktan eğitim neredeyse imkansız. Zira çocukların başında onları yönlendirecek bir yetişkin bulunmalı, herkesin bir bilgisayarı ve interneti olmalı, Bu şartlara sahip olmayan çok aile var. Kaldı ki EBA’nın alt yapısı da yoğunluğu kaldıramıyor.

Ülkemizde ne yazık ki eğitim deyince tek akla gelen akademik bilgi oluyor. İlkokula başladığınız andan itibaren tek gaye bir gün üniversite imtihanını kazanmak. Halbuki eğitim bedensel, zihinsel ve psikososyal etkileşimli bir gelişim sürecidir. Toplumsal hayatın içinde gelişimin bir kesimidir. Akranla birlikte öğrenme, toplumsallaşma halidir. Toplumsal ömür marifetleri, bedensel aktivite, tek başına okulda var olmak için gerekli özbakım marifetleri, irtibat bu eğitim sürecinin kıymetli kazanımlarıdır. Bir çocuğun ekrandan bilgi transferlerini izlemesi bu manada eğitim değil, uzaktan bilgilendirme olabilir fakat.

Ayrıyeten uzaktan eğitim gereçleri görüntü ve oyunların renkli, eğlenceli gücünü tabi ki yaratamıyor. Bu da çocukların öğrenme sürecine dair motivasyonunu azaltıyor. Çocukların ekran başında eğitime karşı isteksizliklerini ebeveynlerden bol bol duyabilirsiniz. Çocuklar aslında büyük vakitlerini oyun, görüntü izleme üzere aktivitelerle ekran başında geçiriyorlar. Eğitimin de ekran başında olması uzun vadede pek çok ruhsal ve fizikî sıkıntıya yol açabilir.

‘GENİŞ BAHÇELİ YENİ OKULLAR AÇILMALI’

Özel okullarda uzaktan eğitim imkanları biraz daha farklı. Daha uzun saatler ve daha iyi yapılandırılmış formatlarda eğitim imkanları sunuyorlar. Bu durum tıpkı imtihana girecek çocuklar için bir eşitsizlik oluşturmuyor mu?

Oluşturuyor alışılmış, her alanda olduğu üzere. Paranız varsa eğitim, bakım her şeyi satın alabilirsiniz. Yoksa verilene razı olursunuz. Akademik bilgi manasında da en büyük eşitsizlik aslında çok farklı eğitim imkanlarından gelen tüm çocukların bir gün tıpkı üniversite imtihanına girecek olması.
Eğitim, anayasayla muhafaza altına alınmış temel bir hak ve bu hak eşitsizliğini gidermek devletin sorumluluğunda. Salgın tedbirlerine uygun, geniş bahçeli, yeni okullar açılmalı, sınıflar bu duruma nazaran düzenlenmeli, dünyadaki örnekler incelenmeli, bütçe buna nazaran planlanmalı. Fakat ‘bu durumda ne yapalım’ diyerek uzaktan eğitimi tek seçenek üzere sunuyorlar.
Pandemi sürecinde beşerler gereksinimlerini gidermek için çeşitli dayanışma kümeleri kurdu. Çocukların bakımı ve eğitimi konusunda da dayanışma sınırı kurulabilir mi? Kendi kaynaklarımızla neler yapabiliriz?

Sistem insanları geçim kahrıyla, rekabetçi, bireyci ve cinsiyetçi bakış açısıyla günden güne yalnızlaştırıyor. Geçim külfeti ve günden güne artan bir telaş içinde kendi hayatlarımıza sıkışmış durumdayız. Birbirimize inancımızı, sevgimizi kaybediyoruz, yalnızlaşıyoruz.
Bayanlar ve çocuklar her vakit aksiliklerden en çok etkilenenler. Cinsiyetçi rol yüklemeleriyle çocukların bakım ve eğitimi büsbütün bayanların omzunda. Okulların açılmaması nedeniyle birçok bayan işinden ayrılıp meskende çocuğuna bakmayı düşünüyor. Ya da çocuklara anneanne ve babaanneler bakıyor. Yani tekrar bayanlar kelam konusu…

Pandeminin bir tecrübe olarak olumlu bir tesiri, pandemi sürecinde ortaya çıkan gereksinimlerin, insanları bir manada zorunluluktan birlikte davranmaya, dayanışmaya yöneltmesi oldu. Bu sistemle tek başına ayakta kalmak, uğraş etmek çok sıkıntı ve yıpratıcı. Dayanışma her alanda bizim tek ilacımız.
Bu manada çocuk bakımı ve eğitimi konusunda da dayanışma gösterebilir, hepimiz tek başımıza çocuklarımızın bakım ve eğitimini düşünmek yerine 3-4 aile bir ortaya gelebiliriz. Kendi imkanlarımızı ortaklaştırarak hem çocukların yalnız kalmasını önleyebilir, sağlıklı bir öğrenme ve gelişme ortamı yaratabilir, hem de maddi manevi bakım ve eğitim yükünü aileler ortasında paylaşarak hafifletebiliriz. Bunun için tek gereksinimimiz, bakış açımızı değiştirmek, birbirimize güvenmek ve yapabileceğimize inanmak. Eğitim ve bakım genelde annelerin sorumluluğu üzere görüldüğü için bu tıpkı vakitte bir bayan dayanışması modelidir de.

‘DAYANIŞMA YAŞATIR, ANNELERE VAKIT KALIR’

Dünyada örnekleri var mı?

Dünyada iyi örnekler var. Mesela, meskende okullaşma (homeschooling); Okul dışında, meskende ya da farklı bir yerde aile ya da öğretmenler tarafından yapılan eğitimler için kullanılan bir kavram. Bilhassa Avrupa’ da sistem dışı alternatif eğitim arayışları esnasında bir dayanışma modeli olarak ekseriyetle özgürlükçü etraflarda yaygınlaşmış, çocuk bakım ve eğitiminin ailelerin dayanışmasıyla imece yolu gerçekleştirilmesi hali. Ülkemizde az da olsa okul öncesi devir çocuğu olan ailelerin dar kümelerle, bu tip dayanışma biçimlerini denediklerini duyuyor, görüyoruz. ‘Başka bir okul mümkün’ üzere aile kooperatifi tecrübelerini biliyoruz.

Bu modelin yararları neler?

Öncelikle, eğitim ve bakım konusunda gereksinimler dayanışma yoluyla giderilmiş olur. Dayanışma yaşatır, annelere vakit kalır. Çocuklar ve aileler birbiriyle yakınlaşır ve bu sistem dışında da bakım emeği konusunda birbirine dayanak olur, çocuklar birlikte öğrenir, dost olur, dayanışma büyür. Ayrıyeten ekonomik kriz içinde olduğumuz bu türlü bir devirde eğitimcilere istihdam sağlanmış olur.

Gazete Duvar