Nazi iktidarının doruk noktalarına ulaştığı yıllarda Reichstag binasında ‘Bolşevik karşıtı’ bir stant düzenlenir. Ellerindeki güçle birlikte komünistlerin birçoklarını toplama-çalışma kamplarına gönderince bu türlü bir stant için meydan da artık enikonu boşalmıştır. Teoride halk temsilcilerinin toplanması gereken meclis, artık sürüyle Nazi’nin gösteri yaptığı bir sirke dönmüştür.

Stantta sunulan en dikkat alımlı görsel, “Kızıl terör işbaşında” başlıklı bir kolajdır. Tüm duvarı kaplayan dizaynın altında komünistler tarafından öldürülen Nazilerin kanlı vücutları yer alır. Çabucak üstünde Ernst Thalmann üzere komünist başkanlar, cesetler üzerinde ajitasyon çekmektedir. Ortada, tüm öbür şahıslardan daha fazla dikkat çeken biri vardır: ‘Ali’ lakaplı Albrecht Höhler. Kendisi baştan aşağı dövmeli bedeniyle, Naziler için ülkü bir ‘marjinal kızıl katil’dir. Ancak Ali’nin birçok komünist liderin olduğu bu görselde başı çekmesindeki asıl neden yalnızca stili değildir. Onun çektiği tetik birebir vakitte bir Nazi mitini de başlatır.

Albrecht Höhler

Artık takvim yapraklarını geriye gerçek çevirip 14 Ocak 1930 gecesi Berlin’e gidiyoruz. Elisabeth Salm kiracısı, Nazilerin paramiliter örgütü Sturmabteilung (SA) önderlerinden genç Horst Wessel ile problemler yaşamakta ve kendisinin konuttan çıkması gerektiğini söylemektedir. (Anlaşmazlıkların nedeni bazılarına nazaran kira borcu, bazılarına nazaran Wessel’in konut sahibini dayakla tehdit etmesi bazılarına göreyse konut sahiplerinin Wessel’in birlikte yaşadığı bayan için de kira istemesidir) Kısacası Wessel ayak direr, tartışmalar büyür. Alman Komünist Partisi (KPD) ile bağlantılı aile de meskeni boşaltmada birtakım tanıdıklarından yardım rica eder.

Horst Wessel

Bu ‘davet’ bir halde Roter Frontkaempferbund’dan (RF) Ali’ye ulaşır. Kendisi duruma müdahil olur. Ali’nin çaldığı kapıyı açmasıyla Wessel’in alnına kurşun yemesi bir olur. Öyküde eksik kalan yerse KPD’nin bu saldırıyı sahiplenmemesi ve Ali’nin partiyle temasını reddetmesidir. Hatta partinin gazetesi Rote Fahne, Wessel’in ‘pezevenk’ olduğunu tez eder. Naziler elbette bu savları Wessel’in, birlikte yaşadığı sevgilisini fuhuştan Nazi partisiyle tanışarak kurtardığını söyleyerek reddeder (1), hatalı olarak komünistleri gösterir.. Olayın Wessel’in birlikte olduğu şahısla Ali ortasındaki bağlantıdan kaynaklandığı da konuşulanlar ortasındadır. Salm de gazetecilere yaptığı açıklamada olayın bir bayan için horoz dövüşüne tutuşan iki erkek olduğunu söyler (2).

Şahsi bir problem üzere görünen lakin yeniden de soru işaretleriyle dolu bir olayla karşı karşıyayız. Bir polisiye için heyecan verici bir mevzu olsa da öykünün ayrıntılarına daha fazla dalmak işin tarihi boyutunu kavramak açısından fazla faydalı olmayacaktır. O nedenle yankısından bahsedelim. Olayın akabinde Nazilerin Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanlığı’nı üstlenecek olan Joseph Goebbels, Wessel’in kaldırıldığı hastanede şahsen hazır bulunur. Genç faşist önderin kısa mühlet sonra gerçekleşen vefatının akabinde Goebbels gömleğinin kollarını sıyırır ve Wessel’den artakalanlarla bir mit inşa etmeye koyulur. Cenaze merasimine liderlik eden Goebbles, korteji bilerek gözdağı vermek için KPD binasının önünden geçirir. (Komünistler de ‘Pezevenk Wessel’ yazılı bayraklarla birebir gün sokağa çıkar, faşistlerle yer yer çatışmalar yaşanır) Goebbels’in göz bebeği Wessel ölmüştür, lakin Naziler onun akabinde sinemalar çeker, şiirler müellif, müzikler söyler. İsmine yapılanlar, en tanınan Nazi propagandalarına dönüşür…

BİR MİTTEN FAZLASI: PARAMİLİTER GÜÇLER

Mitin tarihî açıdan bize anlattığı, Nazilerin yükselişini farklı kılan en değerli örgütlerden bir tanesi SA’nın varlığıdır. O halde komünizm ‘mağduru’ olarak gösterilen Wessel’in örgütü SA kimdi, nasıl ortaya çıktı ve ne vakit güçlendi? Yüzde elliyi geçen işsizlik, artan ekonomik-siyasi kriz ve orta sınıfların ileri derecede fakirleştiği Almanya’nın, Adolf Hitler’in Nazi Partisi’ne takviye verdiği bilinen bir gerçek. Vakit içerisinde oylarının katlanarak artmasına rağmen partinin dayandığı en güçlü payanda bu değildir. Onların örgütlenmelerinin çekirdeğinde, sayıları 1930 sonlarında 100 bin ve 1932 sonlarında 400 bini bulan paramiliter sokak savaşçıları -SA ya da Nazi Komando Örgütü üyesi/Kahverengi Gömlekliler- yer alıyordu. Bu silahlı çeteler toplumsal buhranın sorumlusu olarak suçladıkları, bir uçta kelamda ‘Yahudi’ finans kapital, öte yanda kelamda ‘Yahudi’, ‘Marksist’ personel sınıfına karşı gayrete kendilerini adamışlardı. Nazizm’i ve faşizmi, yerleşik burjuva partilerinden farklı kılan, sokakların denetimi ve tüm öteki örgütlerin fethedilmesi için savaşmaya hazır olan bu silahlı gücün varlığıydı. (3)

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra radikal sağın yükselişini, hiç kuşkusuz, genelde toplumsal ihtilal ve emekçi sınıfı iktidarı tehlikesine, aslında gerçekliğine; özelde ise Ekim İhtilali ve Leninizm’e gösterilen bir reaksiyon olarak pahalandıran tarihçi E. Hobsbawm, faşizmi ‘yeni’ kılan özelliğe dair ‘bir sefer iktidara geldiğinde eski siyasal oyunları reddetmesi ve fırsat bulduğunda iktidarı tam olarak ele geçirmesi’ sözlerini kullanıyor ve ekliyor: “İktidarın tam olarak devralınması ya da bütün rakiplerin tasfiye edilmesi İtalya’da (1922-28) Almanya’dakinden (1932-33) daha uzun sürdü, lakin iktidar bir sefer ele geçirildiğinde karakteristik biçimde, üstün bir popülist ‘önder’in (Duçe, Führer) manisiz diktatörlüğü haline gelen şey üzerinde artık hiçbir iç siyasal sınırlama olmadı. (4)”

Bazıları Roter Frontkaempferbund’dan (RF), bahsederken ‘Komünistlerin SA’sı’ tabirleri kullanır. Yapılan yorumun kolaylığını görmek için Birinci Dünya Savaşı sonrası Almanya’sına şöyle bir göz gezdirmek kâfi olacaktır. Freikorps üzere cepheden dönen askerlerin kurduğu eli silahlı çok milliyetçi örgütlenmenin ülke siyasetindeki tesirini hatırlayabiliriz örneğin. 1919’da Alman komünistleri nasıl boğazladıklarını, işledikleri cinayetleri ve Nazilerin doğmasındaki hisselerini gözden geçirebiliriz. Sağdan gelen bu hücumlara karşı RF’nin savuşturma emelli oluşu, onu SA’dan ehemmiyetle ayırıyor. Evet, kurulan cephenin önder takımları KPD ile bağlantılıydı, lakin üyeleri ortasında önemli bir çoğunluk ya örgütsüz ya da farklı teşkilatlardan da geliyordu. Neukölln’deki RF üyelerince yapılan bir bayrakta yazdığı üzere “Öfkemiz ilan olsun tiranlara ve krallara/İhtiyaç duyan halkımızın onuruna” kelamlarıyla kendini tabir ediyorlardı.

SEÇİM PARTİSİNDEN FAZLASI

Pekala faşist paramiliterlerin yükselişinde komünistlerin hiç mi eksiği yoktur? Sonraki yıllarda Reichstag düzemecesinde yargılanacak Bulgar komünist G. Dimitrov, Komünist Enternasyonal’in Yedinci Dünya Kongresinde sunduğu raporda şu kelamları sarf ediyor: “Faşizme karşı gayretimizi sarsan, Komünist Partisi’nin yaptığı yanılgılardan kelam etmeden de duramayız. Saflarımızda faşist çabayı küçümseyen ve hâlâ önü alınamayan bir eğilim vardı. Bu mevzuda kıymetli bir yanılgı şuydu: ‘Almanya, İtalya değildir.’ Bu şu demekti: Faşizm İtalya’da muvaffakiyete ulaşmış olabilir. Almanya üzere kırk yıllık emekçi sınıfı hareketi geleneği bulunan, sanayi ve kültür bakımından çok gelişmiş bir ülkede ise faşizmin başarısı kelam konusu olamazdı. Ya da bugünlerde karşılaşılan bir görüşle söylersek, ‘klasik’ burjuva demokrasisi bulunan ülkelerde faşizm için uygun toprak bulunmaz. Bu türlü niyetler, faşist tehlikeye karşı kararlılığı gevşetmeye ve faşizme karşı uğraşta proletaryanın seferber olmasını daha da zorlaştırmaya hizmet edebilir ve etmiştir.” (5)

Nazilerin yükseliş kıssasında gerisi malum, Reichstag yangını mazeretiyle kapatılan KPD, susturulan basını ve toplama kamplarına sürülen 10 bin kadar üyesi… Savaş çıkmadan evvel Almanya’da 225 bin kişi aslında siyasi kabahatler nedeniyle mahpusa mahkum edilmişti bile. Buna bir de tüm bu müddette hareketsizleşen, hangi tarafa gideceğini bilemeyen toplumsal demoratları ekleyin.

Emelimiz Nazilerin yükseliş öyküsünün nedenlerini yazmak değil, bu yükselişte paramiliterlere düşen rol. Naziler bir seçim kazanıp, bir de Reichstag yakıp, etrafa dehşet saçmaya bir anda başlayan bir küme değildi. SA üzere bir yapının varlığı, onları basitçe iktidarın yegane sahibi yaptı. Hasebiyle ne Wessel ne de Ali Höhler rastgele seçilmiş bir ‘kahraman’ ya da ‘katil’ değildir.

(1) https://www.jewishvirtuallibrary.org/horst-wessel

(2) https://spartacus-educational.com/Horst_Wessel.htm

(3) C. Harman, Halkların Dünya Tarihi, s.463 (Yordam Kitap)

(4) E. Hobsbawm, Kısa 20. Yüzyıl Tarihi s.165-169 (Sistem)

(5) G. Dimitrov, Faşizm ve Savaş Üzerine, s.24-25 (Sergi)

Gazete Duvar