Sally Davies*

Bir yol ayrımındayız. Covid-19’un tesirleri tüm dünyada sürken ve ikinci dalga Avrupa’da ilerlerken, bir seçim yapmamız gerekiyor. Yalnızca ‘burada ve şimdi’ olan şeye mi karşılık vereceğiz, yoksa bir an durup, başımızı üst kaldırıp bu salgının ufkunun ötesine, bir sonraki salgına gerçek mu bakacağız?

Zira bir salgın daha olacak. Covid-19, karşılaşacağımız ne birinci ne de son sıhhat acil durumu. Bilim insanı arkadaşlarım, bundan sonra ortalama her beş yılda bir yeni bir salgın ya da sıhhat acil durumuyla karşılaşacağımızı öngörüyorlar. Bunun iyimser bir senaryo olma mümkünlüğü da kelam konusu. Gerçek, bundan çok daha makus olabilir.

Bunun farkına vararak, “Bir daha asla” diyebilmeliyiz ve demek zorundayız. Bir sonraki sıhhat tehdidini tespit etmeli, bir salgın durumunda ya da salgın haline gelmeden evvel bu tehdide karşılık vermeli ve şayet mümkünse, sıhhati, ekonomiyi ve toplumsal eşitsizlikleri daha da kötüleştirmeyecek bir formda toparlanmalıyız.

NE YAPABİLİRİZ?

Pekala şimdikinden daha iyisini nasıl yapabiliriz? İngiltere’nin baş sıhhat sorumlusu olarak geçirdiğim periyoda dönüp baktığımda, yanıtın iki kısımdan oluştuğunu biliyorum: Artık öğrendiğimiz dersleri aklımıza kazımalı ve paylaşmalıyız ki bunları tekrarlamayalım; bununla birlikte, kendimizi farklı biçimde düşünmeye ve davranmaya da zorlamalıyız.

Bir aşı, tedavi ve teşhis arayışında global tıp topluluğunun en büyük seferberliklerinden birini icra ettiğini görmek ilham verici. Bu efor, içinde bulunduğumuz vakit açısından hayati bir efordur ve en iyi tıp insanlarından kimilerine aittir. Lakin süren krize bir çıkış yolu bulma arayışının ötesinde, niyetlerimiz bir sonraki salgın için neler yapabileceğimize de odaklanmalı: sanki beş yıl evvel bizi bu salgına karşı daha iyi koruyacak ne üzere hazırlıklar yapabilirdik? Gelecekteki sıhhat acil durumlarıyla ilgili anlayışımızı oluşturmak için şu anki krizden neler öğrendik? Bugünün bilimsel bilgilerini yarın nasıl kullanabiliriz? Bir dahaki sefere daha iyi hazırlanmış olmayı nasıl başarabiliriz?

Ben bu soruların (ve daha fazlasının) yanıtlarının yalnızca dışarıdan ve klâsik halk sıhhati ekosisteminin içinden ve dışından zihinler tarafından soruşturulması yoluyla bulunabileceğine inanıyorum. İki yıl boyunca Dünya Sıhhat Örgütü’nün idare şurasında misyon yaptım ve bu deneyim esnasında, hazırlıklı olmanın, farklı disiplin ve kesimlerdeki bireylerin varlığını gerektirdiğine şahit oldum. Ekonomistlerimiz, davranışsal ve moleküler bilim insanlarımız, data uzmanlarımız ve öbürleri, global halk sıhhatinin desteklenmesi ve korunması konusunda hayati ehemmiyete sahip oyunculardır. Yalıtılmış kanıyı reddetmemiz gerekiyor. Manileri arkamızda bırakmalıyız. Bu krize kimin ve neyin yardım edebileceğine ait varsayımları sorgulamalı ve ufkumuzu değişime açmalıyız. Coğrafik, alansal ve örgütsel hudutların ötesine uzanan tahliller, her yerde ve hepimiz için büyük potansiyeller taşıyor. Sonuçta, muhtaçlık duyduğumuz tahliller herkesten ve her yerden gelebilir.

İŞBİRLİĞİNİ GELİŞTİRMEK ZORUNDAYIZ

Bundan ötürü, toplum genelinde ve kesimler ortasında çığır açan işbirlikleri yoluyla, sonlara ulaşan anlayış ve yenilikleri teşvik etmeliyiz. Bu vesileyle, dünyanın en iyi düşünürlerinden kimilerini bir ortaya getiren, gelişmiş analitiğin kullanımını teşvik eden ve 1 milyar kişiyi sıhhat acil durumlarından koruyabilmemiz için tahliller geliştirmeye ve yönlendirmeye yardımcı olacak datalara eşsiz bir erişim sağlayan bir teşebbüs başlatmaktan gurur duyuyorum. ‘Trinity Challenge’, kesimler ortasındaki kuruluşlar ve bireyler ortasındaki işbirliğini teşvik ediyor: bu, bir data bilimi ve halk sıhhati koalisyonudur ve sonuçlar ve yararlar herkes tarafından erişilebilir hale getirilmiştir. Kurucu üyeler Microsoft’tan Imperial College London’a, Tencent’ten Google’a, GlaxoSmithKline’dan Bill & Melinda Gates Vakfı’na kadar çeşitlilik içerir.

‘Trinity Challenge’, farklı bilgi ve anlayışların gücünden faydalanarak ve üç temel nokta olan ‘tanımlama, karşılık ve kurtarma’ akışına odaklanarak, salgınları daha gerçek biçimde öngörmek ve önlemek, ayrıyeten sıhhat acil durumlarına ekonomik ve toplumsal reaksiyonları daha iyi hale getirmek için yeni yollar geliştirmeyi amaçlıyor.

BİR SALGININ İPUÇLARINI GÖREBİLİRİZ

Pekala, hangi tahlilleri arıyoruz? Yaklaşan bir sıhhat tehdidini gösteren tıbbi, çevresel yahut davranışsal eğilimleri tespit etmemize yardım edebilecek bir erken ikaz sistemimiz olduğunu hayal edin; diyelim ki, kanalizasyonda yapılan tahlil, hastaneler virüsle rastgele bir halde müsabakadan uzun vakit evvel, bizleri Covid-19 hakkında uyarmış olabilirdi. Açığa çıkan riskin yeri, zamanlaması ve tipi, dataların kullanımı yoluyla daha hakikat anlaşılabilir.

Benzeri halde, Covid-19’a dair ferdî tecrübelerimizden de çıkarabileceğimiz pek çok bilgi vardır ve davranış bilimi uzmanlarının yardımıyla, hangi müdahale önlemlerinin en etkilileri olduğunu söyleyebiliriz. Şuna benzeri sorular sormamız gerekiyor: Hangi şahıstan, hangi platformda, ne zamanki hangi ileti, bir maske takmamız gerektiği manasına gelir? Son olarak, yeni ekonomik fikrin sonları, toparlanmaya giden yolun mevcut eşitsizliği ya da yoksulluk seviyelerini arttırmaması hedefiyle da uygulanabilir.

İnsanlık, Covid-19 üzere ömrü ve geçim kaynaklarını dağıtan ve yok eden bir pandeminin bir daha asla gerçekleşmemesini sağlayabilecek araçlara sahip. Öte yandan, Einstein’ın bizi daha evvel uyardığı üzere: “Sorunlarımızı, onları yaratırken kullandığımız fikir biçimiyle çözemeyiz.”

İçinde bulunduğumuz, sonların dışında düşünmek için bir talihe sahip olduğumuz, tarihi bir andır. Elimizde sırf daha iyisini yapma sorumluluğu yok, en azından şimdilik bir fırsat da var.

*Sally Davies, Cambridge’deki Trinity College’ın yöneticisi ve İngiltere Sıhhat Bakanlığı’nın eski baş danışmanıdır. 

Yazının orjinali The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

Gazete Duvar