Dicle Üniversitesi (DÜ) Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Lideri Doç. Dr. Oktay Bozan, daha evvel mezar yerinin Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde olduğu belirlenen Harzemşahlar Devleti’nin son hükümdarı Celaleddin Harzemşah’ın öldürüldüğü yeri tespit ettiklerini söyledi.
EVVEL KÖY TESPİT EDİLDİ
Harzemşah’ın öldürülüp kuyuya atılmadan evvel Ayn Dar denilen bir köye geldiğinin tarihçilerin yapıtlarında geçtiğini söz eden Doç. Dr. Bozan, Osmanlı arşivlerinde yaptıkları araştırmada, 1842 tarihli bir nüfus defterinde Silvan’ın kuzeyindeki dağlık bölgede bu isimde bir köyün varlığını ortaya koyduklarını tabir etti.
DÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Lideri Doç. Dr. Oktay Bozan, 11’inci yüzyılda kurulup, yaklaşık 200 yıl karar süren Harzemşahlar Devleti’nin son hükümdarı Celaleddin Harzemşah’ın Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde olduğu belirtilen mezarının yerinin belirlenmesinden sonra öldürüldüğü yeri de tespit ettiklerini söyledi. Doç. Dr. Bozan, Celaleddin Harzemşah’ın öldürülüp kuyuya atılmadan evvel Ayn Dar denilen bir köye geldiğinin Sibt İbnü’l-Cevzi ve İbn İmad el-Hanbeli isimli tarihçilerin yapıtlarında geçtiğini belirterek, bunun üzerine yaptıkları araştırmada Osmanlı arşivlerinde 1842 tarihli bir nüfus defterinde Silvan’ın kuzeyindeki dağlık bölgede bu isimde bir köyün varlığını ortaya koyduklarını söz etti. Doç. Dr. Bozan, köyde yaptıkları incelemelerde elde ettikleri bilgilerle tarihi kaynakların örtüştüğünü lisana getirerek, Türkiye’de ve Özbekistan’da merak konusu olan Celaleddin Harzemşah’ın mezar yerinin belirlenmesinden sonra öldürüldüğü yerin de tespit edildiğini söyledi.
‘TARİHİ DATALARLA ÖRTÜŞÜYOR’
Tarihi kaynaklardan yola çıkarak Ayn Dar köyünü araştırdıklarını belirten Doç. Dr. Bozan, şöyle konuştu:
“Acaba burası hakikat mudur değil midir diye araştırmacı Dr. Arafat Yaz ile bunun izini sürmeye başladık. Osmanlı nüfus kayıtlarını inceledik. Sanki bu türlü bir köy ismi var mı orada diye. Zira Celaleddin Harzemşah’ın vefatıyla alakalı İslam tarihi kaynakları Celaleddin Harzemşah’ın dağlık bir bölgede öldürüldüğünü söylüyordu. Silvan’ın etrafında tek dağlık bölge kuzeydoğusundadır. Yani Hazro bölgesindedir.
‘HARZEMŞAH BİR HARMAN YERİNDE KONAKLIYOR’
Silvan’ın çabucak kuzeyinde başlayan Hazro’dan Lice’ye ve Tunceli’ye gerçek uzanan bir dağ silsilesi var. Biz o bölgede yoğunlaştık. 1842 tarihli Osmanlı nüfus kaydında Ayn Dar diye bir köye ulaştık. Bu köydeki nüfus datalarını gördük ve bu köyün muhtarı ile de görüştük. Köyün şu anki ismi Kavaklıboğaz köyü. Tarihi bilgilere uyan yer olup olmadığını incelemeye çalıştık. Tarihi datalarda Celaleddin Harzemşah’ın öldürüldüğü yer şöyle anlatılıyor:
“Harzemşah, Diyarbakır’dan Silvan’a gerçek giderken akşam bir harman yerinde konaklıyor. Peşinde Moğol askerleri var. Sabaha gerçek şafakla birlikte Moğol müfrezesi Harzemşah ve takımını tespit ediyor. Akın düzenleniyor. Celaleddin Harzemşah’ın takımı dağılıyor. Harzemşah kendisini takip eden birkaç Moğol askerini öldürüyor ve harman yerinden dağa kaçıyor. Bu dağda acımasız eşkıya tarafından öldürülüyor.
Hatta öldürüldükten sonra da orada bir kuyuya atıldığını söylüyor. Harzemşah’ın cenazesi daha sonra Silvan Buyruğu olan Melik Şahabettin Gazi tarafından getiriliyor. Bölge gerek kuzey güney istikametinde gerekse doğu batı tarafındaki kervanların, yolcuların geçiş güzergahının hakim noktasındadır. Yani bir eşkıya için bulunmaz bir noktadır. Tarihi bilgilerle bunun örtüştüğünü görüyoruz. Bunun yanı sıra ikinci bir özellik; burada çok sayıda mağara var. Eşkıyanın sığınabileceği bir yerdir.
Diyarbakır’a 84 kilometredir. Kuşbakışı olarak Silvan’a 32 kilometre ve Hazro’ya da 16 kilometre olan bir yerden bahsediyoruz. Silvan’ın 32 kilometre kuzeybatısında tek dağlık bölge orası zati. Kimi kaynaklarda şöyle bir ayrıntı da vardı; Ayn Dar köyü kimilerinde Kürtlerin olduğu yer, kimilerinde ise Ermenilerin olduğu bir yer olarak geçiyor. Enteresan bir halde nüfus defterinde 1842 tarihinde köyde 80 hane Müslüman, 5 hane de Ermeni var. Bu da tarihi datalarla örtüşmüş oluyor.
Müslümanlarla Ermenilerin birlikte yaşamış olduğu bir yer olarak gözüküyor. Böylelikle Celaleddin Harzemşah’ın mezar yerinin tespiti ile alakalı bilgiden sonra bu sefer öldürülmüş olduğu yerle alakalı da bilgiler bu türlü bir alan araştırmasıyla tespit edilmiş oldu.” (DHA)
Gazete Duvar
