ASAM TÜRK DEGS Lideri ve İstanbul Topkapı Üniversitesi Öğretim Üyesi Müstafi Emekli Tümamiral Doç. Dr. Cihat Yaycı Türkiye sularından görülmeye başlanan serseri mayınlara ait konuştu.

Yaycı, YRM tipi 30 kilogramlık yüke sahip mayınların 20 gün içerisinde Türkiye sularına ulaştığını, öbür yandan; 120 kilogramlık YM tipi mayınların ise yükleri nedeniyle daha geç bir vakitte ulaşmasının beklenmekte olduğunu belirtiyor.

Serseri olarak isimlendirilen bu mayınalar tam olarak nereden, hangi rotayı izleyerek? Neden bu rotayı izliyor? Cihat Yaycı şöyle cevaplıyor:

“18 Mart 2022 tarihinde Rusya Güvenlik Üniteleri, Karadeniz’de serseri mayınlar olduğuna yönelik açıklamalarda bulundu. Rusya Hidroloji Kurumu tespitlerine nazaran Ukrayna tarafından Odesa, Oçakov, Çernomorsk ve Yujniy liman bölgelerinde döşenen mayınlar fırtına yüzünden çıpalarından kurtularak denetimsiz biçimde hareket etmeye başladı.

Mayınların buraya gelişinin ana kaynağının Tuna Nehri’nin akıntı istikameti olduğunu görmekteyiz. YRM tipi mayınlar 30 kilogramlık tartıya sahipler bu mayınların 20 gün üzere bir süreç içerisinde Tuna Nehri’nin akıntıları nedeniyle şu anda bizim sularımıza ulaşmış vaziyette. Öteki yandan; 120 kg’lik YM tipi mayınların ise tartıları nedeniyle daha geç bir vakitte bizim bölgemize ulaşması beklenmektedir. Tuna Irmağının akış tarafını ve Karadeniz’deki dalga hareketliliğini hesaba kattığımız takdirde mayınların potansiyel yayılım alanlarının Kefken ve İğne Ada bölgemizde ağırlaştığını görmekteyiz. Ukrayna’nın Odesa, Oçakov, Çernomorsk ve Yujniy liman bölgelerinden çıkan mayınların rotasına en önemli etkiyi Tuna Irmağı akıntısı sağlamaktadır. Bu akıntılar sonucunda bilhassa 30 kg’lik YRM tipi mayınlar öteki 172 kg’lik YM tipi mayınlardan daha süratli bir biçimde ulaşmaktadır.”

“Mayın ucuz ancak hayli tehlikeli bir silahtır. Tuna Nehri’de ne yazık ki serseri mayınların Karadeniz’de ulaşmasında epeyce makus deneyimlere sahiptir” diyen Yaycı şöyle devam etti:

“Örneğin; Bosna Hersek’teki Maglay, Doboy, Brçko ile Bosanski Şamats kentlerinde 1992 ile 1995 yılları ortasında döşenen çok sayıda mayın bulunuyordu. Seller ve toprak kaymaları sonucunda bu mayınların belli bir kısmı Bosna’daki ırmaklara ulaştı. Hatta savaş yıllarında döşenen mayınların bir kısmının Tuna Nehri’ne ulaşarak akıntı ile Karadeniz’e ulaşacağına dair ağır kaygılar meydana gelmişti. Mayın epey riskli bir silahtır bulunduğumuz bölgede ve Karadeniz Havzasında ise coğrafya gerek Tuna Nehri’nin akıntıları gerekse Karadeniz’deki doğal akıntılar Türkiye’nin aleyhinde ilerlemektedir. Boğazlarımız ve Batı Karadeniz bölgemiz epeyce önemli bir risk altındadır.”

‘ACI TECRİBEMİZ VAR, RUMELİ FENERİ’NDE 4 BALIKÇI MAYIN YÜZÜNDEN ÖLMÜŞTÜ’

Yaycı, mayınların görüldüğü birebir bölgede, Sarıyer’in Rumeli Feneri köyünde 18 Aralık 1989 günü denize açılan bir balıkçı teknesinin ağına takılan mayınların da patladığını ve dört balıkçının hayatını kaybettiğini hatırlatarak sorularımızı yanıtladı…

İstanbul’da görmeye bağladığımız bu serseri mayınlar Karadeniz kıyılarımıza de ulaşabilir mi?

Son gelişmeler ışığında artık bu sorunun bir ihtimal yanıtı bulunmamaktadır. Ne yazık ki mayınlar 27 Mart 2022 tarihinde İstanbul Boğazı’nın Karadeniz girişindeki Rumeli Feneri açıklarında birinci mayın, balıkçılarımız tarafından tespit edildi. İkinci mayın ise 28 Mart 2022 tarihinde Ulusal Savunma Bakanlığımız Bulgaristan sonuna yakın İğne Ada açıklarında mayın olduğu kuvvetle olası bir cisim tespit ettiklerini bildirdi ve ilerleyen saatlerde ise cismin imha edildiği duyuruldu. Türkiye’nin askeri ve teknolojik imkanları mayın arama ve avlama konusundaki filosu bölge ülkelerinin hayli ilerisinde bir kapasiteye sahiptir ama üstte da belirttiğim üzere mayın konusu epeyce tehlikeli ve riskli bir sorundur.

İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma mayınların bile hala tespitleri ve imha süreçleri devam etmektedir. Kaldı ki bulunduğumuz süreç içerisinde mayınlar gerek akıntının tesiri gerekse Ukrayna’nın epey acemi ve lakaytça yaptığı mayınlama sonucunda Boğazlarımıza ve karasularımıza ulaşmış vaziyettedir. Artık problemin tam manasıyla uçakta yapılan bomba ihbarı üzere değerlendirilip tam teyakkuz halde önlem ve tedbirlerle devam etmesi gerekmektedir zira mayınlar bölgemize hatta Boğazlarımıza ulaşmış vaziyettedir. Öbür yandan bu mayınlar konusunda epey acı deneyimler de sahibiz. Örneğin; Sarıyer’in Rumeli Feneri köyünde 18 Aralık 1989 günü denize açılan bir balıkçı teknesinin ağına takılan mayın patlamıştı. Görgü şahitlerine nazaran patlama anında kesimler 60 metre kadar üst fırlamıştı. Teknedeki 4 balıkçının mevti Rumeli Feneri köyünü yasa boğmuştu. 27 Mart tarihinde bulunan mayında ne yazık ki tekrar Rumeli Feneri açıklarında bulundu. Epeyce dikkat etmemiz ve önlemi asla elden bırakmamız gereken bir durumun içerisindeyiz.

‘ROMANYA VE BULGARİSTAN’IN BALIKÇILIK FAALİYETLERİ ÇOK BERBAT ETKİLENDİ’

Bulgaristan ve Romanya’nın bu mayınlardan ziyan görme ihtimali var mı? Akıntı mayınları o tarafa gerçek da sürükleyebilir mi?

Şu an bölge ülkelerinin karşı karşıya kaldığı durum bir serseri mayın tehlikesidir. İsminden da anlaşılacağı üzere bu mayınların artık gaye, ülke, bölge vs. ayrımı bulunmamaktadır yani mayının gayesi artık tüm bölge ülkeleri ancak bilhassa akıntı ve dalga tarafları hesaba katıldığı en önemli risk ve maksadın Türkiye olduğu ortadadır. 18 Mart 2022 tarihinde Rusya Hidroloji Kurumu’nun mayın ikazının akabinde Romanya ve Bulgaristan da tıpkı Türkiye üzere teyakkuza geçmiştir. Biz 26 Mart 2022 tarihinde Bulgaristan-Kefken ortasındaki alanda rastgele bir balıkçılık faaliyeti yapılmasını ikinci bir emre kadar yasakladık. Bu tedbirlerin benzerilerini Bulgaristan makamları da aldı. 28 Mart 2022 tarihinde gündeme düşen haberlere nazaran Romanya kıyılarının 39 mil açığında bir mayının imha edildiği duyuruldu. Bu demektir ki tüm bölge ülkeleri artık önemli bir risk altındadır.

Bulgaristan ve Romanya’da da tıpkı bizde olduğu üzere balıkçılık faaliyetleri çok makûs etkilenmiştir. Başka yandan; Bulgaristan ve Romanya’nın tüm deniz ticareti doğal olarak Karadeniz üzerinden gelişmektedir. Bulgaristan ve Romanya’nın yalnızca balıkçılığı vs. değil tüm denizcilik faaliyetleri durma noktasına gelmiştir. Geldiğimiz noktada tekrar bir ziyan ihtimalinden bahsetmek mümkün değildir zira artık ekonomik, güvenlik ve diplomatik olarak önemli ziyanlar meydana gelmiştir. Karadeniz global deniz ticareti açısından risk maliyeti en yüksek denizlerin en başında gelmektedir. Ukrayna-Rusya savaşı bölge deniz ticaretini epeyce olumsuz etkilerken üstüne bir de serseri mayın sıkıntısının doğması Romanya, Bulgaristan ve Türkiye’yi önemli biçimde etkilemiş ve ekonomik maliyetler yaratmıştır. Dünya petrol ticaretinin yüzde 2.5 ile 3’ü Karadeniz’de gerçekleşmektedir. Bulgaristan güç konusunda Rusya’ya bağımlı durumdadır. Ülkedeki petrol tüketiminin yüzde 60’ı Rus Lukoil şirketi tarafından tedarik edilmektedir bu da demektir ki Bulgaristan gücü Karadeniz üzerinden gelen tankerlere önemli oranda bağımlı pozisyondadır. Romanya’nın da Karadeniz ülkeleriyle olan ekonomik etkileşimi hayli güçlüdür. Öbür yandan; Bulgaristan ve Romanya’nın tüm deniz turizmi yeniden Karadeniz kıyısı bölgesindedir.

Bulgaristan’ın en fazla turist çeken lokasyonlarından birisi olan Varna, Romanya’nın en büyük en stratejik liman kenti olan Köstence kentleri Karadeniz kıyısında yer almaktadır. Tüm datalar yalnızca ekonomik maliyetin ciddiyetini anlamak açısından net bir fotoğraf sunarken, can kaybı tehlikesini de düşündüğümüzde durumun vahameti net bir formda ortaya çıkmaktadır. Ne yazık Romanya, Bulgaristan ve ülkemiz çok önemli bir ekonomik ziyan ve güvenlik tehdidiyle karşı karşıya bırakılmış durumdadır. Ne yazık ki Ukrayna’nın sorumsuzluğunu tüm bölge ülkeleri şimdilik ekonomik ziyan ile ödemektedir. En büyük temennimiz rastgele bir can kaybı olmaması istikametinde.

‘LA HEY’E NAZARAN SAVAŞ SUÇUDUR’

Emekli Tümamiral Doç. Dr. Cihat Yaycı

Türkiye, NATO üyesi bir ülke. Sularında oluşabilecek muhtemel patlamalarda ve oluşan hasarlar sonucunda NATO’yu misyona çağırabilir mi?

Üstte da belirttiğim üzere Türkiye’nin önemli oranda güçlü bir mayın arama ve avlama filosu bulunmaktadır. Türkiye bölgede en uzman ve güçlü donanıma sahip ülkelerin en başında gelirken global manada da bu alanda kapasitesi ve yetkinliği epey güçlü bir ülke pozisyonundadır yani NATO’nun bu manada Türkiye’de vazife alması mümkün değildir zira Türkiye’nin imkanları ve kapasitesi global boyuttadır.

Öteki yandan; NATO’nun güvenlik manasında bir vazife alması da kelam konusu olamaz zira Ukrayna’nın mayınlaması Türkiye’ye yönelik değildir. Yani Türkiye’ye yönelik kasti bir mayınlama kelam konusu değildir. Başka yandan bizim de rastgele bir yardıma gereksinimimiz kelam konusu değildir. NATO üyesi olan Karadeniz ülkeleri Romanya ve Bulgaristan da NATO’ya yönelik rastgele bir davette bulunmamıştır. Ama 1907 La Hey Kontratı epeyce nettir bu biçim bir mayınlama yani serbest-serseri mayınlama bir savaş kabahatidir, NATO şayet bir inisiyatif almak isterse savaş cürmü işleyen Ukrayna’ya yönelik gerekli inisiyatifi almalıdır. Türkiye’nin ne operasyonel ne de diplomatik manada NATO’ya gereksinimi bulunmaktadır. Ülkemizin mayınla gayrete yönelik kapasitesi epey düzgündür.

Gazete Duvar