Mohamed El-Erian
Covid-19’un yol açtığı insani trajediler ve büyük ekonomik aksamalar, haklı olarak altı aydan fazla bir müddettir halkın ve siyaset yapıcıların dikkatini çekti ve bu türlü olmaya devam etmeli. Bununla birlikte, şu anki krizi yönetirken, fırsatları gözden kaçırmamamız gerekiyor. Bir krizin boşa gitmesine müsaade vermemekle ilgili sıkça alıntılanan bu kelam, nadiren bundan daha gayeye uygun kullanılmıştır.
Bu huzursuz periyotta kendine yol arayan şirketler, hükümetler, haneler ve çok taraflı kurumlar için temel misyon birebirdir: Krizin umut ışığını da vurgulayan yollarla, salgın kaynaklı aksaklıkların üstesinden gelmek. Artık, toplumumuzu ve iktisadımızı uzun vadede daha iyi bir hale getirecek eğilimlere ve şartlara kilitlenmeyi deneme vakti. Bu kapsamlı amacı aklımızda tutarak, gördüğüm en muhtemel altı umut ışığını aktaracağım.
SALGINA KARŞI İŞBİRLİĞİ ARTIRILMALI
Birincisi, tarihteki en heyecan ve umut verici tıbbi buluş ve yenilik devirlerinden birini yaşıyor olmamız. Öncelikli odak noktası haklı biçimde Covid-19 aşıları ve tedavileri üzerinde ağırlaşsa da, şu anda sürmekte olan araştırmaların büyük kısmının kıymetli ve kalıcı yararlar sağlayacak bir grup diğer keşifler ortaya çıkarmasını beklemeliyiz. Buna ek olarak, kriz bizleri hem yurtiçinde hem de global olarak ilaç fiyatlandırması ve dağıtımıyla ilgili karmaşık meselelerin yanında daha da kötüleşmesine göz yumduğumuz toplumsal ve öteki çeşitten eşitsizliklerle yüzleşmeye zorluyor.
İkincisi, daha derin hudut ötesi özel bölüm işbirliği, ki çoklukla hükümetlerin yetki alanı dışında kalıyor, bu bilimsel sıçrama sürecini besliyor. Korona virüsüne karşı seferber olurken, dünya çapında bilim insanları daha evvel hiç görülmemiş bir bilgi paylaşımı gerçekleştiriyor ve ilaç şirketleri gibisi görülmemiş biçimlerde işbirliğine gidiyor. Bu ortaklaşa uğraşlar dinamik kamu-özel bölüm iştirakleri tarafından desteklenmekte ve bu durum, kalkınma aracının gerçek bir formda odaklanıldığında ve net bir ahenk sağlandığında sahiden de bir “kazan-kazan” durumu yaratabileceğini ortaya koyuyor.
Üçüncü olarak, salgından kaynaklanan ekonomik aksaklıklar, tıbbın çok ötesine uzanan alanlarda daha geniş bir yüksek frekanslı bilgi yelpazesi toplamak ve tahlil etmek için özel kesimi birden fazla alanda efor göstermeye yöneltti. Örneğin iktisat alanında, mobilite (akıllı telefon pozisyon belirleme), elektrik tüketimi ve perakende trafiğinin yanı sıra kredi kartı kullanımı ve restoran rezervasyonları üzere granüler yüksek frekanslı göstergeler aracılığıyla, ekonomik aktiviteyi ölçmeye yönelik yenilikçi yollara dair büyük bir ilgi yaşanıyor. Bu ölçütler artık hükümetler tarafından derlenen resmi istatistikleri tamamlayarak, data toplama uğraşlarının kalitesini ve politik uygunluk seviyesini yükseltebilecek kıyaslama ve karşılaştırma uygulamaları için değerli bir içerik sağlamaktadır.
GELECEĞİN MESELELERINI ARTIK ÇÖZMELİYİZ
Dördüncü olarak, Covid-19 şoku, düşük olasılıklı ve yüksek tesirli “ardıl risklere” karşı kolektif farkındalığımızı ve duyarlılığımızı artırdı. Geçmişte yalnızca en mümkün hadiselere odaklanırlarken, birden teğe, özel ve kamu kesimlerindeki birçok insan potansiyel sonuçların tam dağılımı üzerinde daha fazla düşünmeye başladı. Siyaset yapıcılar senaryo tahlillerine ve bu cins tahlillerden ortaya çıkan daha geniş “eğer…-sonra…” konuşmalarına daha açık hale geldiler.
İklim değişikliğine -bazı insanların yanlış bir biçimde temel bir sorun olmaktan fazla uzak bir ardıl sorun olarak algıladığı büyük riske- gelince, mevcut kriz sırasında ziyanlı gaz salımlarında görülen keskin seviyedeki azalma, yeni bir yolun mümkün olduğunu açık ispatlarla ortaya koydu. Ve artık hükümetlerin kalıcı ve kapsayıcı toparlanmanın garanti altına alınmasında değerli bir role sahip olduğu yaygın biçimde kabul ediliyor. İklimsel çöküşün yavaşlatılması ve buna ahenk sağlanması için daha fazla kamu yatırımına kapılar açık ve gitgide büyüyen bir koro yeni olağanın “yeşil” (çevreci) olmasını talep ediyor.
Beşinci umut ışığına gelirsek… Salgın, ülkeden ülkeye, sıhhat ve iktisadın çok ötesine geçen birtakım mevzulara ışık tutan bir dizi “doğal deney” yürütülmesine yol açtı. Birebir büyük şoka cevap verme kapasitelerinde büyük bir farklılık ortaya çıkaran idare sistemleri ve liderlik biçimleri inceleniyor. Bu hususlar sırf kamu kesimiyle hudutlu kalmadı. Şirketler bir vakitler düşünülemeyen şeylere cevap vermek için uğraşırken, şirketten şirkete kurumsal sorumluluğun ön plana çıktığını görüyoruz. Ve çok taraflı işbirliğinin eksik olduğu, bu durumun ise herkese yönelik tehditleri artırdığı görülüyor.
TÜM HAYAT TEKRAR ŞEKİLLENDİRİLMELİ
Son olarak, kriz birçok şirketin iş ve ömür istikrarı hakkında samimi konuşmalar yapmasını ve çalışanların gereksinimlerini karşılamak için yenilikçi tahliller geliştirmesini zarurî kıldı. Çalışma ortamı, meslektaşlarla etkileşim, mal ve hizmet tüketme biçimimizde hâlihazırda geniş çaplı değişimler yaşandı ve bunların yalnızca kimileri salgın geçtikten sonra bilakis çevrilebilir üzere görünüyor.
Bu altı umut ışığı, salgının sunduğu fırsatların yalnızca bir ön listesini teşkil ediyor. Asıl problem, dünya nüfusunun büyük bir kısmının karşı karşıya kaldığı şok ve belirsizliğin ciddiyetini küçümsememektir. Salgın birçok kişinin beklediğinden çok daha uzun sürdü ve geçtiği yerlerde trajedi ve yıkım bırakmaya devam ediyor.
Ve bu, ortak tepkimizden en iyi biçimde yararlanmak için bize daha fazla neden sunuyor. Şu anki problem, sunulan fırsatları değerlendirebilmemiz ve uzun vadede daha olumlu eğilimler yakalayabilmemiz için bu listeyi genişletmek ve iyileştirmektir. Birlikte hareket ederek, derin bir düşünce periyodunu bizim ve gelecek kuşaklar için ortak bir refah periyoduna dönüştürebiliriz.
*Mohamed El-Erian, Allianz’ın baş ekonomik danışmanıdır. Lider Barack Obama’nın Global Kalkınma Kurulu Lideri ve IMF’in eski lider yardımcısı olarak vazife yaptı.
** Makalenin özgünü The Guardian gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
