Colleen Travers

Hepimizin bir buçuk yılı aşkın bir müddettir yaptığı üzere konutta daha fazla vakit geçirmek elbette bazılarımıza birtakım avantajlar sağladı. Ailemize daha fazla vakit ayırdık, işe gidip gelmeye daha az vakit harcadık ve üzerimizde eşofmanlarımızla daha rahat vakit geçirdik. Lakin bu listede eksik olan bir değişim daha kelam konusu. Değişen ömür biçimlerimizin bir sonucu olarak zuhur eden, bedensel görünümlerimizle ilgili sıkıntıların sayısı…

Kültürümüzün zayıflık ve diyet kültürüne dair zehirli takıntısı nedeniyle, birçoğumuz (elbette, bu periyodun hayatımızda yol açtığı büsbütün olağan bir istenmeyen tesir olan) salgınla irtibatlı çok kilo alımından çoktandır haberdarız. Öteki yandan, ortaya çıkan ancak çok daha az tartışılan bir husus daha var ve bu, toplumun “sağlıklı” ve “sağlıksız” olan şeylere ait önyargı barındıran kavramları yüzünden bu formda görünmeyebilir. Ve bu sorun, çok antrenman [bedensel alıştırma] yapmak.

En kolay tarifiyle antrenman sağlıklı bir alışkanlık olsa bile, iyi bir şeye çoka kaçan biçimde tutulmak da olasıdır. Çok seviyede antrenman yapmak zihinsel ve fizikî sıhhatinizi olumsuz tarafta etkileyebilir ve bundan vazgeçmeniz gerektiğini gösteren işaretler o kadar da bariz olmayabilir.

DOPAMİN ÖLÇÜSÜ AZALDIKÇA ANTRENMANI ARTIRANLARA İKAZ

İşlevsel bir nörolog ve beyin sıhhati uygulaması Nuro’nun kurucu ortağı olan Daniel Gallucci, “Egzersiz olumlu bir şey olarak görülür ve çoklukla de öyledir” diyor. “Ne var ki, hayatta var olan çabucak her şeyde olduğu üzere, onda da bir modül bağımlılık kelam konusu olabilir. Mesela, su içmek sağlıklıdır lakin günde 10 litre içmek bu türlü değildir.”

İdmanın sağladığı en büyük yararlardan biri, ‘dopamin’ üzere kendinizi iyi hissettiren hormonları salgılamanıza yardımcı olması. Bununla birlikte, Gaucci, dopaminin iki istikametli olduğunu ve bu durumun sizi sıkıntı bir noktaya sürükleyebileceğini söz ediyor.

“Aktif bir hayata yeni başlayan bir insan, beyinde bulunan zevk merkezleri çalıştıkça ödüllendirilir” diyor. “Bu ise o kişinin idman yapmayı sürdürmesini ve tahminen de daha uzun ya da ağır antrenmanlar yapmasına neden olur. Buna rağmen, vakit geçtikçe beyin bu ödüllendirme sistemini kanıksar ve salgılanan dopamin ölçüsü azalır.”

Gallucci, dopamin salgılanmasında yaşanan bu düşüşün, kişinin birebir ödül hissini yaşamak için aktivite düzeyini yükseltmeye çalışması nedeniyle çok uyarılmaya da yol açabileceğini belirtiyor.

“Ne olursa olsun, en nihayetinde bedenimizin dopamin mükafatı cevabına karşı bağışıklık kazanırız” diyor. “Dün beklenmedik bir keyif veren şeyi bugün artık hak ettiğimizi hissederiz. Ve bu seviye sonraki gün için kâfi olmaz.”

İDMAN VE ZİHİNSEL SIHHATİNİZ ORTASINDAKİ İLİŞKİ

Her şeyden değerlisi, uygun bir formda gerçekleştirildiği vakit, antrenman birtakım avantajlar sağlar. Gerginliği azaltabilir, uyku kalitesini artırır ve genel bağlamda zihinsel sıhhatinizi güzelleştirebilir. Ne var ki, bunu yapmadan evvel yanlışsız zihinsel duruma sahip olduğunuzdan emin olmak, sağlıklı bir idman istikrarı sağlamanın anahtar ögesidir.

Philadelphia’da çalışan bir psikoterapist olan Tyra Gardner, “Bir kişi bir idman programına başladığında ve sonrasında fizikî hünerlerinde ya da bunların ölçeğinde bir ilerleme gördüğünde, kendisiyle rekabet etme eğilimi gösterir” diyor.

Kelamlarını, “Sizi antrenman yapmaya yönelten bu dürtü, şayet dikkat etmezseniz zihinsel sıhhatinizi bozar” diye sürdürüyor. “En başarılı halinize ulaşmanız gerektiği hissi, benlik hürmeti meselelerine ve tasaya yol açar. [Kendinizi olduğu gibi] kabullenme hissi yok olur; çünkü olduğunuz insanı kabul edemeyeceğinizi hissetmeye başlarsınız.”

Bu sorunu büyüten bir öteki bileşik etken ise toplumsal medyadır. Gardner, “Çevrimiçi ortamda tıpkı idman ve idmanları yapan ancak büsbütün farklı sonuçlara ulaşan birine bakıyorsanız, bu da zihinsel bir çıkmaza girmenize yol açabilir” diyor. “Sosyal medya, birinin hayatına sırf bir göz atmamıza müsaade verir ve büyük ihtimalle o kişinin aslında neler yaptığına dair bütünlüklü bir fikre ulaşamayız. Hâl böyleyken, ortada kendinizi yetersiz hissetmenizi ve daima biçimde çok daha fazlasını yapmanızı gerektiren hiçbir sebep yoktur.”

ÇOK İDMAN ALIŞKANLIĞI NASIL TESPİT EDİLİR?

Antrenman programınızın biraz fazla ağırlaşmaya başladığına ait birkaç işaret mevcuttur.

Her gün idman yapmak için duyulan mecburilik ya da büyük gereksinim hissi, birtakım şeylerin yanlış gidiyor olabileceğinin en bariz işaretidir. Şayet bir gününüzü bile suçluluk, utanç ya da kendinden iğrenme hisleri hissetmeksizin geçirmiyorsanız, antrenmanla temaslı zihinsel bir sıhhat sıkıntısıyla karşı karşıya olabilirsiniz. Bir öbür işaret ise kaslarınızın ve uzuvlarınızın daima ağrıyor olması.

Bunların yanı sıra, kendinizi nasıl hissettiğinize de dikkat edin. Antrenman katiyen vücudunuzu yoruyor olabilir; ama Gardner çok yorgun ve gergin olduğunuzu, ayrıyeten uyumakta zorluk çektiğinizi fark etmeniz halinde, bunların olumsuz işaretler olabileceğini belirtiyor. Bilhassa de antrenmanla temaslı depresyon ya da ruh hali değişimleri yaşamanız da kelam konusu.

Chicago’da bulunan Amita Sıhhat Kliniği’nde iç hastalıkları tabibi olan Vivek Cherian, “Aşırıya kaçan antrenman, bedende salgılanan gerilim hormonlarının daha uzun mühlet yüksek düzeyde kalmasına sebep olabilir” diye ekliyor. “Bu durum sadece zihinsel sıhhatinizi değil, birebir vakitte fizikî sıhhatinizi da olumsuz biçimde etkileyebilir.”

Cherian, hormonal dengesizlikler, kas gerginlikleri, sakatlıklar ve bedensel direncinizde ya da performansınızda bir düşüş olduğunu fark etmeniz halinde, gaye ve beklentilerinizi beklemeye almanın ve sıfırlamanın vaktinin geldiğini söylüyor.

Çok antrenman yapıyor olabileceğinizi fark ettiğiniz durumda, bunun ardında yatan nedenleri öğrenmek mühimdir.

Gardner, “Bir terapistle görüşmeniz, bunun neden olduğunu anlamanıza yardım edebilir; dahası, size, çoka kaçmadan antrenman yapmanıza imkan sağlayacak sorun çözme stratejileri de sunabilir” diyor.

Dinlenme günleri için vakit ayırmak ve bedeninizin toparlanmasına müsaade vermek hem fizikî hem de zihinsel açıdan değerlidir.

Gallucci, “Egzersizin kesinlikle ağır olması gerekmediğini unutmayın” diye ihtarda bulunuyor. “Profesyonel sportmenler dahi yıl boyunca birebir yoğunlukta idman yapmazlar; bu türlü yapsalar, vücutları ve zihinleri üzerinde çok seviyede gerilim oluşurdu. Haftada üç ilâ dört gün hafif tempoda faal olacağınız 30 dakika boyunca idman yapmak, zihinsel sıhhat durumunu düzgünleştiren ve bedenin ve beynin güç üreticileri olan mitokondrinin üretilmesine yardım eder.”

Gardner, en önemli konunun, yani idman tertibinizi denetim altında tutmanın en büyük anahtarlarından birinin kendinize nazik davranmak olduğunu söz ediyor.

“Tıpkı hayatımızın her alanında olduğu üzere, hudutlar ve çerçeveler belirlememiz gerekiyor” diye izah ediyor. “Gün içerisinde idman yapmak için bir vakit belirleyin ve buna sadık kalın. Vakti geldiğinde yapın gitsin. Zihinsel sıhhatiniz ve vücudunuz hem aktiviteyi hem de dinlenmeyi takdir edecek ve gelişecektir.”

Makalenin yepyenisi Huffington Post’ta yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

Gazete Duvar