Fatih Tan
Rojava’nın Hesekê kentinden olan Ressam Lukman Ahmad, ömrünü şu an Washington D.C. de sürdürüyor. Türkiye başta olmak üzere İsviçre, Almanya, Lübnan, Mısır üzere dünyanın pek çok ülkesinde 100’ün üzerinde solo ve küme stantlarına katılan sanatçı, üretimlerine Washington’daki atölyesinde devam ediyor. Ressam, çalışmalarında Kürtlerin kültürel, mitolojik, tarihi ve yeni olaylarını işliyor. Amerika’nın neredeyse bütün eyaletlerinin kıymetli galerilerinde çalışmaları sergilenen sanatkarın bilhassa de Amerika’nın galeri ve koleksiyonlarından biri olan “Saatchi Art”da yapıtları de bulunuyor. Voice of America’nın Kürtçe hizmetinde gazeteci olarak da çalışan Ahmad, dünyadaki birçok sanatkarın hayatını anlatan ve VOA Kürt Servisi’nin en çok izlenen programlarından biri olan “7 Renk” isimli TV programının da sunuculuğunu üstleniyor.
Ahmad’ın fotoğraflarında birçok çağdaş akımın tesirini görmek mümkün. Yüklü olarak fovizm renklerini ve ekspresyonizmin otomatizm tekniklerini kullanan sanatkarın, kısmen de olsa sürrealist imgelere de yer verdiğini görüyoruz. Fovistik akımın çiğ ve canlı renk kullanımının ön planda olduğu fotoğraflarında ekspresyonist akımın, hislerin ve iç dünyanın bilişsel kompozisyonlarından oluşan figürler hâkim. Daha çok kültürel öğeleri çağdaş form biçimleriyle işlediği çalışmaları, İspanyol ressam Joan Miró’nun fotoğraflarını anımsatıyor. Miró’nun çizgilerinin esintilerini gördüğümüz fotoğraflarında siyah başta olmak üzere kırmızı, mavi, yeşil üzere ana renklerin çoğunlukla birebir tonlarını kullandığını görüyoruz. Sade ve rastlantısal bir halde boyayı kullanan Ahmad, çalışmalarında vaktin geçişi, hayat döngüsü, doğurganlık, şiddet, korku, müzik üzere temaları ele alıyor. Kompozisyonlarında yaygın bir biçimde görülen atlar, serbestçe salınan çiçekler, irili ufaklı kuşlar, bayan figürleri, enstrüman çalan erkek figürleri ile yarattığı masalsı tesirler, sürrealistlerin şuur akışı imajlarına epeyce yakın çalışmalardır.
Ahmad, son periyot çalışmalarında Suriye’de iç savaşın patlak vermesinden sonra özellikle terörle çaba ismi altında Rojava’daki savaş sırasında yaşanılan insan hakları ihlallerine dikkat çekiyor. Bunun yanı sıra Erivan’dan Beyrut’a, Dêgûlan’dan Şengal’e, Qamişlo’dan Agirî’ye ve tüm diasporada yaşayan ve yaşamış olan müellif, şair, tiyatrocu, oyuncu, müzisyen, direktör, bürokrat, lisan bilimci, devlet adamı, bilim insanı, siyasetçi üzere Kürtlerin kıymetli şahsiyetlerinin portrelerini yaparak “homejen bir yapıya” vurgu yapıyor.
Benim de üzerinde durmak istediğim, buradaki homojen yapının kıymetidir. Homojen yapıdan kastettiğim, Kürtlerin modüllü ve bütünlüklü olmayan olgusal politik ve sosyolojik “dil” gerçekliğidir. Lisan, yapısal bir şuuru temsil eder ve toplumsal bir olgudur. Althusser’in dediği üzere: “Bir lisan, bir lügatçeye, bir minik sözlüğe indirgenemez; lisan, gerçek, yaşanmış, ömürde, hayatın devinimlerinde her gün sınanmış manaların, konuşurken göndermelerde bulunduğumuz manaların bir toplamıdır.” (1) Lisan birebir vakitte, hem homojen hem de heterojen bir yapıdır. Kuşkusuz her şey aykırılığıyla lisanın içinde yer alır. Lisanın içinde olmayan bir şeyin zıtlığı var mıdır? Hatta bu soruyu daha da açık soralım, organ olan lisanın içinde, olmayan Kürtçenin tersliği nedir? Olmayan lisanın kanısı neyin tersidir? Toplumda sayılmayanların, hisse almayanların ve lisan temsiliyeti olmayanların dengeli olmaları beklenemez. Aristo bundan yaklaşık 2 bin 500 yıl evvel ‘Poetika’ kitabında şöyle bir tespitte bulunmuştu: “Varlığı veya yokluğu fark edilmeyen bir şey, bir bütün’ün (temel) kesimi olamaz.” Lisanın içinde lisanı manalı kılan, lisanın içinde lisanı olmayanlardır. Lisanı olmayanların, sayılmayanların ve fark edilmeyenlerin toplumun lisanı içinde veya bütünün kesimi içinde dengeli olma zorunlulukları yoktur. Bir bütünün modülü olmayan Kürtlerin ister sanat ortamında, ister kamusal alanda, isterse de siyaset sahnesinde dengeli olma hezeyanından kurtulmaları gerekir. Zira Kürtler ahlaki bir norm değildir. Hayatın her evresinde yalnızca kendi homojen yapılarıyla dengeli olmak zorundalar. Ben Lukman Ahmad’a karşı tutarlıyım ve mümkünse olmak zorundayım. Zira yalnızca onun lisanının içinde -yapı olarak gerçek manada bir lisan olarak- yer alıyorum. Hisse almadığım ve sayılmadığım bir yerde (bilhassa yüzyıllık bürokratik polis düzeninde) dengeli olma zorunluluğum yoktur. Tutarlılık ideolojik bir normdur. Tutarlılık tutarsızlığın zıddı ise, o halde lisanın içinde yer almadığıma nazaran hiçbir şeyin ne kendisi ne de tersiyim. O yüzden politik bir davranış biçimi olarak daima kendini aksi, olumsuz görmekten ve bundan ötürü da kendini düzeltme ve mahcup hissetme ruh halinden çıkılması gerektiği inancındayım. Tutarlılık, lisanın içinde lisanı olmayanlar için öne sürülen katiyen ideolojik bir mittir. Bu mit, lisan içinde, doğallaşan ve herkese aitmiş üzere gösterilen anlamlandırma biçimleri sayesinde ideolojinin işlediğini gösterir. Hasebiyle bu türlü bir mitleştirme, lisanın içinde yalnızca “ahlaki bir normu” ortaya çıkarır. Yapı olarak gerçek manada bir lisan (Kürtçe) olarak ortaya çıkmaz. Bu noktada lisanın içinde ortaya çıkan ahlaki norm, vücudun üzerinde cisimleşir. Ve genelde bu vücut, niyetin aksiyon alanına dönüşür. Hatta birden fazla sefer bir pratik üzere yerine geçer ve üretimin devamı olur. Halbuki vücut, niyetin bir formu olmamakla birlikte, fikrin bir kesimi da olamaz. Burada Althusser’in öne sürdüğü “üst belirlenme” teorisi devreye girer. Oligarşik sistemin şeffaf bir modülü olarak ideolojilerin daima ve yine üretilme olgusu… İdeoloji, lisanın içinde görece özerk alanlar yaratarak tutarlılık/tutarsızlık, aykırı olma/olmama üzere kavramlar üzerinden bireyi lisan içinde “özne” olarak konumlandırır. Bu da bireyin “bedenen” bir temsiliyetinin ve sayıldığının yanılsamasını ortaya koyar. Vücudun bu yanılsamalı durumu daima tutarlılığı gözetir. Kürtler kendi homojen yapıları içinde –yani kendi lisanları içinde- tutarlı/tutarsız ya da aykırı olma/olmama ile fakat var olurlar ve lakin yeniden bu biçimde bedenen temsil edilirler.
Ferdinand Saussure yaklaşık yüzyıl evvel lisan ve kelam ortasında bir ayrıma gitti. Bana nazaran kelam politik/ideolojik olanı; lisan ise ontolojik olanı temsil eder. Ahmad’ın fotoğrafları nasıl ki ahlaki bir norm değil de sanata içkinse; lisanı de ontolojik olarak Kürtçeye içkindir. Ahmad’ın üretimlerinin çağdaş Kürt fotoğraf sanatı için değerli bir yer kapladığını bilhassa belirtmeliyim. Zira sanatkarın söyleyeceği bir şey olmalı, maksat bir formda ustalaşmak değil, formu içsel manasına kavuşturmaktır. Ahmad da bizlere bir şey söylüyor. Bizleri hem renk hem de lisan üzerinden ortak bir yapının ahengi içine alıyor. Badiou’nun ressam tahlilinde olduğu üzere: “Ressam bir ortada olmak yazgılarında yokmuş üzere görünen renkler ortasında, bambaşka, çok farklı biçimler ortasında ahenkler yaratır. Biçimleri ve renkleri üst çeşitte ahenkler içine sokar.” (2)
Notlar:
- Yazılar G.W. F Hegel Niyetinde İçerik Üzerine, Louis Althusser, Çev. Z. Zühre İlkgelen, s.293, İthaki Yayınları
- Gerçek Mutluluğun Metafiziği, Alain Badiou, Çev. Murat Erşen, s.74, Monokl Yayınları
Gazete Duvar
