Menekşe Tokyay

ANKARA – Piyano öğretmeni olan annesi Berrak Demirel’in piyanosunun tuşlarına üç yaşından beri zımnî gizli dokunup pembe tüllü elbisesiyle hayaller kuran Delal Arin Demirel, Amerika’nın Güney Florida eyaletinde düzenlenen Memleketler arası Piyano Müsabakası’ndan ikincilikle döndü. Bu ödül, Delal Arin Demirel’in geçtiğimiz sene Türkiye çapında çevrimiçi ortamda düzenlenen ve 17 ülkenin katıldığı Konutta Sanat Var Müzik Şenliği’nde aldığı birincilikten sonra ikinci mükafatı.

Delal Arin Demirel

Diyarbakır’da yaşayan anaokulu öğrencisi Delal Arin Demirel, birebir vakitte eğitmeni olan annesiyle dört yaşından beri piyano çalışıyor. Gazete Duvar’a konuşan Delal Arin Demirel, son devirde piyanoda en çok caz yapıtları çalmanın onu keyifli ettiğini belirtiyor.

“Issız bir adaya düşecek olsam yanıma çikolata değil piyano alırdım” diye söz ediyor Demirel piyano tutkusunu. En çok Bach’ın prelüdlerini çalmayı seviyor. Müzik, onun için memnunluk ve cümbüş demek.

OLAĞANÜSTÜ ÇOCUK YASASI

Delal Arin Demirel, Türkiye’de sayıları yüzlerce olan müzik alanında üstün yetenekli çocuklardan yalnızca birisi. Gerek bu çocuklar, gerekse aileleri, üstün yeteneklerine dair destekleyici bir sistem ve gerilerinde güçlü bir siyasi irade olmamasından ötürü taraflarını çizmede tökezliyorlar. 1948 yılında kabul edilip 1956 yılında kapsamı genişletilen, halk ortasında “Harika Çocuk Yasası” olarak bilinen 6660 sayılı Hoş Sanatlarda Olağanüstü İstidat Gösteren Çocukların Devlet Tarafından Yetiştirilmesi Hakkında Kanun bu çocukları maddi manada destekleyemiyor. Yirmi yılı aşkın müddettir rastgele bir özel yetenekli çocuk bu yasanın dayanak düzeneğinden yararlanamadı.

Meğer vaktinde İdil Biret, Hüseyin Sermet, Suna Kan, Gülsin Onay üzere kıymetlerin devlet dayanağıyla çok erken yaşta yurt dışında müzik eğitimi almasında aracı olan bu yasal düzenek, günümüzde bilhassa ailelerin sosyo-ekonomik açmazlarını çocuklarının geleceklerine yansıtmamaları için çok değerli bir araç olabilir.

Geçmişte müzik alanında üstün yetenekli olduğu Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın kurduğu bir komitenin imtihanından geçen çocukların aileleriyle birlikte yurt dışı eğitimleri 16 yaşına kadar devlet tarafından karşılanırdı. Yasanın bir müddet sonra işletilememesi sebebiyle ise, 1976 yılında özel statü yönetmeliği çıkarıldı ve konservatuarın yüksek kısmını bitiren gençlere bir müddetliğine yurt dışı bursu verildi. Fazıl Say, Tuluyhan Uğurlu üzere şahane çocuklar işte bu devirde yurt dışı eğitimlerini devlet takviyesiyle gerçekleştirdiler.

Bu yönetmelikten en son ise, Türkiye’nin dahi piyanistlerinden Emre Yavuz faydalandı, fakat o periyotta sağlanan maddi imkanlar epeyce azdı ve 2003 yılında yurt dışına gönderilme planı da hükümet değişikliğiyle birlikte Mükemmel Çocuk Bursu kesildiği için gerçekleşemedi. Şu anda Viyana’da yaşayan ve 2015 yılından beri burada konserler veren Yavuz, yurt dışı eğitimini büsbütün kendi kaynaklarıyla yapmak zorunda kaldığı için bu süreçte yasanın uygulanmamasının yarattığı birçok “kırgın” olağanüstü çocuktan biri.

Gazete Duvar’ın ulaştığı diğer birçok üstün yetenekli çocuk da ferdi imkanlarıyla yurt dışında bir eğitim kurumunda müzik mesleklerini geliştirirken, örneğin Çinli yaşıtlarına hükümetlerinin verdiği takviye ve maddi kaynak transferini buruk bir sesle aktarıyorlar.

Dünyaca ünlü opera sanatkarı Pervin Çakar da müzik alanında üstün yeteneğini erken yaşta fark edenlerden. Çakar’ın müzik seyahati, 14 yaşında Diyarbakır’ın Bismil ilçesinde kazanmış olduğu halk müziği yarışından sonra başladı. Opera ile olan derin bağı ise kendisine sonraki yıllarda ikram edilen bir Maria Callas CD’si ile oluştu. İtalyan bir opera menajerinin kendisini Ankara’da keşfetmesiyle İtalya’ya giden Çakar, İtalyan Kültür Merkezi, İtalya Ulusal Eğitim Bakanlığı Sanat Bursu ve iş insanı Osman Kavala’dan dayanak almıştı o vakitler.

‘MÜZİSYENLERİN MÜZİK SEYAHATİNE KATKIDA BULUNMAK İÇİN ARACI OLMAK FEVKALADE BİR DUYGU’

Çakar’ın en pahalı enstrümanı sesi, lakin içinde büyüdüğü, formlandığı Güneydoğu Anadolu coğrafyasındaki sosyo-ekonomik zorlukları da en sert biçimde yaşamış biri olarak ulaşabildiği kadar çocuğa müzik alanındaki hayallerini gerçekleştirmede yardımcı oluyor. Gazete Duvar’a konuşan Çakar, “Sanatta takviye olmanın, bir enstrümana sahip olmanın ne demek olduğunu çok iyi biliyorum. Zira birebir şeyleri ben de yaşadım mesleğimin başında. Azimle, canla başla çalışıp muvaffakiyetler elde ettikçe bana ve sanatıma inanan hamiler oldu” diyor.

Çakar, son olarak Hakkari’nin Yüksekova ilçesinden bir müzisyene fan flüt temin etti zira Mozart, Beethoven üzere ünlü bestekarların de gerisinde çok bedelli hamiler olduğunu düşündü daima. “Bu yeteneğin düşlerini süsleyen sihirli bir flütün sesiyle fantastik bir seyahate çıkmak istediğini gördüm. Bu nedenle toplumsal medyada bu genç müzisyenin enstrümana sahip olması için bir duyuru yaptım. Akabinde herkes takviye olmak istedi. Memnunluktan sabaha kadar ikimiz de uyuyamadık. Onun bu müzik seyahatine katkıda bulunmak için aracı olmuş olmak fevkalade bir duygu” diyor Çakar.

‘YASA FONKSİYONSUZ HALE GELDİ VE BİR DAHA KOMİTE KURULAMADI’

Pekala Olağanüstü Çocuk Yasası tekrar işler hale getirilir mi? Yasalar düzleminde kelam konusu müzisyen çocuklara nasıl yardım edilir?

Çocuk hakları savunucusu avukat Özge Üstün, Mükemmel Çocuk Yasası’nın yürürlükten kaldırılmadığını, fakat bu yasanın birinci periyotlarında Kültür Bakanlığı ve Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın tek bir bakanlık olduğunu ve bu bakanlığın oluşturduğu komitece yapılan imtihanlarda üstün yetenekli olarak belirlenen çocukların devlet garantisi ile eğitim aldıklarını kaydediyor. Münasebetiyle, vakitle bu iki bakanlığın bir ortaya gelememesi ile yasa fonksiyonsuz hale geldi ve bir daha komite kurulamadı. Öte yandan, 1976 yılında çıkartılan Özel Statü Yönetmeliği ise hala yürürlükte olmasına karşın fonksiyonsuz durumda.

Gazete Duvar’a konuşan Üstün, “Bugün; bakanlıklar ortası işbirliği dışında hem yasanın hem de yönetmeliğin uygulanmasının önünde hiçbir mahzur bulunmuyor” diyor.

Cumhuriyet Halk Partisi Adana Milletvekili Burhanettin Bulut da geçtiğimiz Nisan ayında bu hususta Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy’un yanıtlaması üzere TBMM Başkanlığı’na bir önerge vermiş, kelam konusu yasa kapsamında en son ne vakit özel yetenekli bir çocuğa dayanak sağlandığını, bu kapsamda kaç vatandaşın müracaat yaptığını, kaçının müracaatının kabul edildiğini ve yasanın uygulanması için Bakanlığın rastgele bir projesi olup olmadığını sormuştu.

Bulut’un Eylül ayında aldığı karşılıkta ise, Ulusal Eğitim Bakanlığı (MEB) ile bir yetki ve vazife karmaşası yaşandığı belirtilmiş ve bu yasanın işler hale getirilmesi konusunda sorumluluğun artık MEB’de olduğu kaydedilmişti.

‘BU, NASIL BİR ÇOCUKLUK İNŞA ETMEK İSTEDİĞİNİZLE ALAKALI’

“Yani tekrar; bakanlıklar ortası işbirliği sorunu kelam konusu,” diyor avukat Özge Üstün ve ekliyor:

“Esasen maddeyi fonksiyonsuz hale getiren bu sorun çocukların sorunu değil. Yani, 20 yılı aşkın müddettir uygulanmayan maddeyi yine fonksiyonel hale getirmek bir yasal değişiklik ile ya da yönetmelik ile yapılabilir. Yasanın işlevsizliği sorunu daha evvel de yönetmelikle çözülmüştü. Bu aslında biraz da nasıl bir çocukluk inşa etmek istediğinizle alakalı.”

Uzmanlar ayrıyeten Anayasa’nın beşinci unsuru kapsamında devletin vatandaşlarının maddi ve manevi varlıklarını geliştirmeleri için gereken kaideleri hazırlama yükümlülüğünün de bu yasanın harekete geçirilmesini destekleyici bir karar olduğuna dikkat çekiyorlar.

Öte yandan, Türkiye’nin taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Mukavelesi ve anayasanın 90. hususu uyarınca bu mukavele bir iç hukuk normu iken, mukavelede taraf devletlere çocukların gelişimini sağlayacak hayat düzeyini sağlama yükümlülüğünü getirme kaidesi kelam konusu.

Avukat Üstün, ülkesindeki çocukların sanatla uğraşmasını, bu alanda yetişmesini ve memleketler arası alanda kendisini temsil ederek ülkesine itibar kazandırmasını istek eden ülkelerin çocuklarını bu tarafta desteklediğine ve bu açıdan üstün yeteneklerini geliştirmek için onlara müspet ayrıcalık tanıyan imkanlar sunduğuna dikkat çekiyor.

“Bunu bugün pek çok ülke üstün yetenekli çocuklarına fiyatsız sağlıyor. Bizim de pekala tek bir yönetmelik ile bu sorunu çözebilmemiz ve yeni İdil Biret, Suna Kan’lar yetiştirilmesine fırsat sağlayabilmemiz mümkün.”

Gazete Duvar