İSTANBUL –  Covid-19 pandemisinin emekçilere tesirini araştıran PE Ağı, salgının birinci üç ayında çalışanların maruz kaldığı problemleri kapsayan bir rapor hazırladı. Bu rapora nazaran salgın devrinde personellerin değerli bir kısmı ya işini kaybetti, ya fiyatsız olura zorlandı ya da kısa çalışma ödeneği ismi altında, olağan fiyatından çok daha düşük bir ödemeyle hayatını sürdürmeye çalıştı. Sendikalı işyerlerinde çalışanları gözetici kimi adımlar atılmış olsa dahi, bunlar çok küçük bir personel yekununu etkiledi.

2018 yılında kurulan Patronların Ensesindeyiz Dayanışma Haberleşme ve Savaş Ağı (PE Ağı), personellere türel destek sağlıyor ve iş noktası ile emekçileri bir araya getirip sıkıntıları çözmeye çalışıyor. Gazete Duvar’a konuşan dayanışma ağı pandemiyle bir arada personellerden gelen bildirimlerin kıymetli ölçüde arttığını ve bu bildirimlerden yola çıkarak “İşçilerin PE’ye Yansıyan İsyanı” raporunu hazırladıklarını belirtiyor.

Telefon, e-posta, çevre medya kanalları üzerinden PE Ağı’na ulaşan bine yakın ihbar ve şikayetin bir araya getirilmesiyle oluşturulan rapor, salgının tesirlerini göstermeye başladığı mart ayı ortasından, haziran ayının başındaki olağanlaşma sürecine kadar geçen süreci kapsıyor. Dayanışma ağı, pandeminin birinci üç ayında çalışanların ortaklaşan meselelerini şöyle söz ediyor: “Mart ayında emekçilerin gündeminde en çok işten çıkarma ve fiyatsız müsaade vardı. Bunu birkaç hafta sonra kısa çalışma ödeneğindeki değişiklik ve bunun yarattığı belirsizlikler izledi. Nisan ayı ortasından itibaren ise fiyatsız olurda personel onayının kaldırılmasından kaynaklı problemler ve mağduriyetler gündeme geldi. Emekçiler fiyatsız müsaade desteği için müracaatın nereye, nasıl yapılacağına ait sorular sordular. Mayıs ayında ise en çok alışılagelmiş mesai yapmalarına karşın kısa çalışma ödeneği alan çalışanların problemleri gündemdeydi.”

‘İLK ÇIĞLIK TURİZM EMEKÇILERINDEN GELDİ”

Türkiye’de birinci yeni tip korona virüsü vakası, 11 Mart tarihinde görüldü. Bu haberle birlikte yeni seri için hazırlıklarına şimdi başlayan turizm kolunun faaliyetleri büsbütün durdu. İş ahitleri kış serisinde askıya alınan çok sayıdaki turizm çalışanı son 60 gün kriterini sağlayamadığı için kısa çalışma ödeneğinden de faydalanamadı. Pandeminin birinci evvel turizm kolu çalışanlarının ortada kaldığını belirten Patronların Ensesindeyiz Dayanışma Ağı, açıklamasını şöyle sürdürüyor:

“Salgın başladığında birinci çığlık otel personellerinden geldi. Kimi otelde rehin kaldı, kimi fiyatsız olura çıkarıldı. Birinci ay yeniden hususî mektep hocalarının durumu da ağır oldu. Mektepler kapandı fakat pek çok kişisel mektep online eğitim yapmaya başladı. Hocalara para ödemeden çalıştırdılar. Kısa çalışma başladıktan sonra da tam devirli çalışmalarına karşın birçoklarının sigortası taban fiyat üzerinden ödendiği için minimum fiyatın altına ödenekle çalışmaya zorlandılar. Fiyatsız müsaadeye çıkarılan ancak online ders yaptırılan bir çok hoca var.”

Dayanışma ağı, haziran ayı itibarıyla başlayan sıradanlaşma süreciyle birlikte çalışanların çalıştırıldığını gelgelelim büyük bir kısmının fiyat alamadığını vurguluyor. Tekrar olağanlaşma periyodunda mesai saati diye bir kavram kalmadığınına dikkat çekiyor.

“İşçilerin talebi çalışabilmek, çalışırken fiyat alabilmek, müphem olmayan mesai vadeleriyle çalışmamak. Şu anda personel sınıfının gündemi bu. Kimi iş mekanlarında çalışanlar ecirlerinin ödenmesi için komiteler kurdu. Kimi bölümlerde ortak problemler için dayanışma ağları oluşturuldu. Birtakım kazanımlar elde ettik. Bunlar önümüzdeki periyot daha da ağırlaşacak problemler için güç biriktirmek manası da taşıyor. Bizim gördüğümüz, çalışanların örgütlenmek için arkada durmadığı. Fakat iki şey arıyor emekçiler. Birincisi çok yalnız oldukları için, yan yana gelebildikleri her adımdan muazzam bir güç alıyorlar. İkincisi güvenmek istiyorlar. Hem birbirlerine hem de birlikte hareket edecekleri merkeze.”

Rapordan satır başları şöyle:

“Belirsizliğin çok ağır olduğu pandeminin birinci periyotlarında çok sayıda ‘yardım çığlığı’ diye özetlenebilecek davet aldık. Hukuksal olarak danışmak isteyenler, iş mekanında yaşadığı sorunu çözmek için bir yol arayanlar ve velev sadece kendini yalnız hissettiği için arayanlar da oldu. ‘İş bulamıyorum, ailem var, intihar edeceğim’ diye feryat edenler oldu.”

MARKETLERDE İŞ YÜKÜ ARTTI, MOLALAR KULLANDIRILMADI

“Halkın münhasıran muayyen periyotlarda marketlere akın etmesi nedeniyle, market personellerinin iş yükü olağan periyotların çok üzerine çıktı. Bunun PE’ye yansıması ise şiddetli çokça mesai ve molaların kullanılamaması şikayetlerinin yanı sıra, marketlerde hijyen tedbirlerinin alınmadığı, bilhassa kasalardaki çalışanların maske ve eldiven kullanmasının yasak olduğu ve çalışanlara maske, eldiven, dezenfektan üzere koruyucuların dağıtılmadığı istikametindeki şikayetler oldu.”

“Ağırlıkla kayıt dışı, çok düşük fiyatlarla, garantisiz ve önemli risklerle karşı zıdda çalışan inşaat personelleri, Covid-19 sürecinde daha da savunmasız kaldı. Bilhassa yurtdışında çalışan personeller bir mealde çalıştıkları devletlerde rehin kaldı. Binlerce kişinin tıkış tıkış yaşadığı kamplarda kalan personeller devlete dönmek istedi fakat içeride birkaç aylık ecirleri, ziyade mesaileri, kiminin yıllık müsaade hakkı ve alacakları olduğu için yavuz bir savaş başladı. Bunun yanında Türkiye’deki şantiyelerden hijyen tedbirlerine ait olarak daima şikayet geldi. Sıcak su bulunmaması, ısınma sorunları, kalabalık ve berrak olmayan koğuş, duş ve yemekhane ortamı en önemli şikayetlerdendi.”

“Bu süreçte tekrar pek çok kolu ortak kesen bir durum beyaz yakalı çalışanların meskenden çalışma konusu oldu. Haneden çalışan personeller yemek fiyatı ve kimi yan ödemelerden mahrum kaldı. Haddinden fazla ve ispatlanamayan ziyade mesaiye zorlandı ve çalışanlara konutta kameranın çalışma saatleri içinde mütemadi açık olması üzere etik olmayan zorlamalar dayatıldı.”

‘VİRÜSE YAKALANMAYACAĞIM TAAHHÜTNAMESİ İMZALATMAYA KALKTILAR’

“Nisan ayında en çok müracaat imalat sanayindeki personellerden, fabrikalardan geldi. Bunda en büyük tartısı metal ve dokuma oluşturdu. Sokağa çıkma yasağının olduğu günlerde emekçilerin kişisel müsaadeyle çalışmaya zorlanması nedeniyle bir anda öne çıktı. Bunun dışındaki şikayet başlıkları ise yüklü olarak mecburî ve velev borçlandırarak yıllık müsaade tasarrufu, fiyatsız müsaade, vaka çıkmasına karşın üretime zorlama, hijyen tedbirlerine uyulmaması, fabrikadaki vakaların idare tarafından gizlenmesi üzere bahislerde ağırlaştı. Fabrikadaki zayıf hijyen tedbirleri, suların dahi akmadığı fabrikalara kadar uzanırken, ‘virüse yakalanmayacağım’ diye taahhütname imzalatmaya kalkan patronları dahi görmüş olduk. Kimi fabrikalarda, atölyelerde ise hasta olduğu, karantinada bulunduğu yahut korku duyduğu için işe gelmeyen çalışanlar olmasına karşın birebir adette üretim çıkması beklentisi, iş yoğunluğunun artışına yol açtı.”

Raporun tamamına şu linkten ulaşılabilir: https://mcusercontent.com/037225969073e3f8ab921c373/files/27f46bc1-204e-466f-a9cc-6236b5de39c4/PE_bas%C4%B1n.pdf

Gazete Duvar