İZMİR – Dünya genelinde olduğu üzere Türkiye’de de korona virüsü salgınından en fazla etkilenen dallar ortasında turizm yer alıyor. Aylar süren salgın sebebiyle büyük kayıplar yaşayan kesimde, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran yabancı turist sayısı nisan ve mayıs aylarında yüzde 99 düşüş gösterdi. TUİK, 29 Temmuz’da yayınlanması beklenen turizm istatistiklerini ise salgında hudut kapılarının kapalı olması sebebiyle duyuru etmeyeceğini açıkladı.

Korona virüsü salgınıyla birlikte getirilen kısıtlamalar nedeniyle güç günler geçiren dalın gidişatı nasıl? Profesyonel turist rehberleri Murat Gün, Nadir Pınarbaşı ve acente sahibi Özer Obus, Türkiye turizminin içerisinde bulunduğu durumu ve bu güçlü sürece dair görüşlerini bizimle paylaştı.

‘TURİZM, EN KIRILGAN KESIMLERDEN BİRİ’

Gazete Duvar’ın sorularını yanıtlayan profesyonel turist rehberi Murat Gün’e nazaran turizm, krizlere en kolay giren ancak en sıkıntı çıkan kesim.

Murat Gün: Şu ana kadar yaşanan pek çok krizde meslek içinde kalmayı başaranların dahi hareket alanı kalmadı.

.
Turizmin en kırılgan bölümlerden biri, hatta tahminen de birincisi olduğunu belirten Gün, “Birçok bölümü etkilemeyecek gelişmelere karşı hassas, münasebetiyle da varlığı ve sürekliliği için iyi bir siyaset ve iktisat idaresine ve devlet dayanağına en muhtaç bölümlerdendir. Elbet ki pandemi ‘krizlerden muaf’ üzere görünen meslekleri dahi etkileyen, çok önemli bir sorun oldu ve besin, paklık üzere çok temel kesimler dışında herkes etkilendi. Her ülke için önemli bir gelir kalemi olan, lakin insanların ‘ihtiyaçlar listesinin’ sonlarında bulunan turizm, ‘normalleşme’den de hissesini en geç alacak olmasıyla pandemiden en çok etkilenen sektördür” dedi.

‘REHBERLER SANILDIĞI ÜZERE ACENTE ÇALIŞANI DEĞİL’

Rehberlerin de bu bölümün en savunmasız ve en kırılgan ögesi olarak krizlere alışık olduğunu belirten Gün, şu değerlendirmede bulundu: “Ancak pandemi şu ana kadar alıştığımız krizlerin çok ötesinde bir durum yarattı. Şu ana kadar yaşanan pek çok krizde meslek içinde kalmayı başaranların dahi hareket alanı kalmadı. Pandemi sürecine hazırlıksız yakalananlarımız başta olmak üzere, giderek daha çok sayıda meslektaş kesim dışı arayışlara başladı. Rehberler yaygın olarak sanıldığı üzere acente çalışanları değil, özgür meslek erbabıdırlar. Mesleğini bir acentenin bordrolu çalışanı olarak icra eden rehber yüzdesi çok düşüktür. Hasebiyle rehberlerin büyük çoğunluğu işsizlik sigortası imkanına sahip olmadıkları üzere rastgele bir devlet yardımı da alamadılar. Bu süreçte bakanlık tarafından bir kamu bankasından rehberlere yönelik olarak sağlanan 10 bin liralık -düşük faizli, 6 ayı ödemesiz 30 ay taksit ödemeli- kredi imkanı, alabildikleri tek ‘yardım’ oldu. Yanlış hatırlamıyorsam bu krediden üç bin civarında rehber yararlandı ki yaşanan badirenin yanında pek de kararı olmayan bu ölçüye, bu derece muhtaçlık duyulması da rehberlerin pandemiden nasıl etkilendiğinin rakamsal bir göstergesi olabilir.”

‘REHBERLER İÇİN YAKIN GELECEK DE PEK PARLAK GÖRÜNMÜYOR’

Turizm dalında tam bir olağanlaşmanın vakit alacağı görüşünde olan Gün, yapısı gereği ve harcamalar listesindeki yeri itibariyle turizmin krizlerin kendisi ortadan kalktığında dahi, endişesinin bir mühlet daha karar sürmeye devam ettiği nadir bölümlerden olduğunu söz ediyor. “Yani rehberler için yakın gelecek de pek parlak görünmüyor” diyen Gün, şöyle devam ediyor:
“Turizm sırasıyla; huzur, itimat ve parayı gerektirir. Pandemi büyük çoğunluktan bu üçünü de aldı götürdü. Pandeminin yarattığı krizden ekonomik olarak çok etkilenmeyenler için de huzur ve itimat ortamı kalmadı ya da çok sonlu kaldı. Sıhhat riskleri kelam konusu olduğunda insanların -doğal olarak- ülkeleri dışına çıkmaktan çekinmeleri, tüm ülkelerin dış turizmini büyük ölçüde yaraladı ya da yok etti. Pandemi idaresi konusunda dünyaya inanç veren kimi ülkeler sonlu sayıda da olsa yabancı turist ağırlamaya başladı. Fakat görünen o ki Türkiye bu ülkeler ortasında değil. Türkiye’ye geçen sene en çok turist gönderen ikinci ülke olan Almanya başta olmak üzere, birçok ülke Türkiye’yi şimdi vatandaşına tavsiye etmiyor.”

‘TURİZMİN KIPIRDANMAYA BAŞLAYAN KISMINDA REHBERE İŞ YOK’

Turizmin çok geniş faaliyetleri içine alan bir kavram olduğunu ve rehber istihdamının tüm turistik faaliyetlerde gerekmediğini söyleyen Gün, mevcut durumu ise şöyle özetliyor:
“Söz gelimi, deniz kum ve güneşi hedefleyen bir tatil de turistik bir faaliyettir. Otelleri ve bir ölçüde acenteleri çalıştırır, lakin rehber istihdamı gerektirmez. Yani turizmdeki her türlü hareketlilik biz rehberlere yansımaz. Rehbere istihdam yaratan, yüklü olarak kültür turizmidir ve bu da dal içi ‘ihtiyaçlar’ listesinin sonlarındadır. Pandemi gereği olan kısıtlamalar ve karantina uygulamalarından bunalan insanların birinci tercihi, doğal olarak kültür turizmine nazaran daha animatif karaktere sahip olan ‘tatiller’ oluyor. Kültür turizminin amaç kitlesi ise yüklü olarak, sırasıyla yabancı turistler, yurtiçinde gezen yerli turistler ve yurtdışına giden yerli turistlerdir. Mevcut durumda yurtdışından pek gelen olmadığı üzere yurtdışına giden de yok ve ülke içindeki hareketlilik yüklü olarak tatil turizmine yönelik. Münasebetiyle turizmin şu devir kıpırdanmaya başlayan kısmında rehbere hâlâ pek iş yok.”

Nadir Pınarbaşı: TUREB Ayasofya konusunda sessiz kalarak stratejik yanılgı yaptı.

‘TUREB REHBERLERE, ‘BEN VARIM VE SİZİNLEYİM’ DİYEMEMİŞTİR’

Turist Rehberleri Birliği (TUREB)’in bu süreçte rehberlerin meselelerine yeteri kadar tahlil üretemediğine atıfta bulunan profesyonel turist rehberi ve Tureb Delegesi Seçkin Pınarbaşı ise şu yorumu paylaştı:
“Pandemi sürecinde en makûs etkilenen bölümlerin başında turizm gelir. Bu eksende de rehberler en berbat etkilenen meslek kümesi olmuştur. Üst kuruluş olan TUREB’den ‘rehberlere özel’ diye sunulan ve yaklaşık 3 bin müracaat sonrası bin kişinin bu düşük faizli krediden faydalanamamış olması ve sonrasında aslında bu kredinin çok da özel bir kredi olmayışı kuruluşa olan itimadı zedelemiştir. En çok gereksinim duyulduğu anda maalesef kurum uzakta kalmış, tabanla irtibat kuramamıştır. Pandemi sürecinde rehberlere ‘Ben varım ve sizinleyim’diyemeyen TUREB maalesef Ayasofya konusunda da taraf/tarafsız olup tarihe ismini altın harflerle yazdırmıştır! Dünya kültür miras listesindeki bir anıtın müze statüsünü müdafaası ile ilgili görüş bildirmesi beklenirken, Ayasofya’nın, mescide dönüşmesine sessiz kalması TUREB’ in kendi üyeleri olan odalara ve odalar vasıtasıyla da üyelerine yapmış olduğu büyük bir stratejik yanılgı olarak tarihe geçmiştir.”

‘HİÇ GELİRİMİZ YOK LAKIN DAMGA VERGİSİ ÖDEDİK’

2001 yılından beri İzmir’de turizmin uçak bileti, otel rezervasyonu ve transfer kısmında çalışan acente Sahibi Özer Mustafa Obus ise yaşadıkları olumsuz süreci şöyle anlatıyor:

Özer Mustafa Obus: Acenteler kapatma etabına geldi.

‘Yeni olağanla birlikte bizim işimizde hiçbir değişiklik olmadı. Bırakın olağan turist seyahatlerini iş seyahatleri bile hâlâ gerçekleştirilemiyor. Örneğin nisan ve mayıs aylarında bir tane bile fatura kesmedim. Ve benim üzere birçok acente kesmedi. Ancak bu süreçte hiçbir gelirimiz olmadığı halde damga vergisi ödedik. Halbuki satış yapamıyor, bilet kesemiyor, otel rezervasyonu yapamıyoruz. Hatta fatura kesmediğimiz üzere geriye dönük ödeme yaptık. Eylül ve ekim ayı ortasında müşteri kümelerine kesilen bütün biletler iade edildi. Bunlar çok önemli rakamlar… Yani bu hastalık yalnızca 2020 yılını vurmadı. 2019 yılının sonunda yaptığımız tüm satışları da vurmuş oldu. Korona acenteleri bitirdi. Çok sayıda arkadaşım kapatma kademesine geldi. Kimileri da devletin koyduğu emekçi çıkarma tarihini bekliyor. Işçi çıkışlarına müsaade verildiği an kapatmasalar bile çalışanları çıkarak küçülmeye gidecekler”

‘BİZLER AYAKTA KALMAYA ÇALIŞARAK UZATMALARI OYNUYORUZ’

Covid-19 salgınından en çok etkilenen seyahat acentelerinin önümüzdeki periyotta de krizin tesirini derinden hissedeceklerini düşünen Obus, turizm döneminin başlamaması nedeniyle mağduriyetlerinin giderek arttığını lisana getirerek, toplumun bütün kısımlarına dala sahip çıkmaları daveti yaptı:
“Avrupa Birliği kapılarını açarsa o vakit hareketlilik başlar diye düşünüyorum. Zira kurumsal olarak çalıştığımız müşterilerin hiçbirisi gelemiyor süreçte. Açıkçası insanoğlunun işine gücüne, pazara, markete giderken aldığı tedbirlerden çok daha fazlasını turizm dalının aldığını unutmamak gerekir. O nedenle nasıl öteki işlerimizi korunarak yapıyorsak, tekrar korunarak turizm faaliyetlerini yerine getirebiliriz. Aksi takdirde bir dal ölüyor ve bir müddet sonra her şey olağana döndüğünde bu kesim ayakta olmayacak. Zira piyasadaki oyuncular yok olacak. Bizler ayakta kalmaya çalışarak, uzatmaları oynuyoruz. Halkın da bunu düşünüp net döviz geliri elde edip ülkeye döviz kazandıran dalımıza sahip çıkması gerekir. Safları sıklaştırırsak bu krizden de sağ salim çıkacağımızı umut ediyorum.”

Gazete Duvar