Hakkari Yüksekova’da EBA’ya bağlanmak için 2 bin 500 rakımlı zirveye çıkmak zorunda kalıyor çocuklar. Marketlerde en çok ‘çalınan’ şey bebek maması, bebek bezi. Bu itinasız yazdığım yalnızca iki örnek. Çoğunluğun hali böyleyken TV dizilerinde havuzlu konutlardan, holding sahibi ailelerden, günün her saati şık kıyafetlerle endam eden karakterlerden geçilmiyor.

Örüntüler ne olursa olsun bir biçim tek kıssada buluşuluyor: Güçlü kız, yoksul oğlan. Adeta her daim pusuda bekleyen bir öykü bu. Tahminen bir yanıyla dilek edilen hayatlar olduğu için 140 dakika hoş hayallere maruz kalmak kimsenin canını sıkmıyor. Niçin sıksın?

Konuştuğum senaristler bunun nedenlerini sıralıyor. Üretimciler ise ‘Bu iş tuttu, berdevam’ biçiminde sipariş öyküler vermediklerini söylüyorlar.

‘TÜRKİYE’DE EN ŞİDDETLİ ÇATIŞMANIN OLDUĞU YER SINIF ÇATIŞMASI’

Kırgın Çiçekler, Kayıp Kent, Umutsuz Mesken Bayanları, Küçük Hanımefendi üzere pek çok dizinin senaristi olan son olarak Menajerimi Orta dizisi senaristliğinden ayrılan Yelda Eroğlu’na havuzlu konutları, her daim şıklık içinde endam eden karakterleri soruyorum. Şu sözlerle açıklıyor:

“Dizileri karakterler ortası çatışmanın en şiddetli olduğu yerden açıyoruz. Rutin, süregiden, inişi çıkışı olmayan bir hayat öyküsü yerine bir kırılmayla değişen hayatı ya da hayatları anlatıyoruz. Bilhassa Türkiye’de en şiddetli çatışmanın olduğu yer sınıf çatışması. Bu türlü olunca da varlıklı ve yoksulu en yüksek haliyle gösteriyoruz.”

Medcezir dizisinden bir kare

Yapımcılardan kaynaklı bir baskıdan fazla “Bizde en büyük baskı seyirci baskısı” diyor Eroğlu, “Reytinge çok derecede bağlı olan bir kesimiz. Öbür ülkelerde bu kadar olmayabilir. Bizde iki üç hafta makus reyting al, kaldırılırsın. Bu net.”

‘EN BÜYÜK PROBLEM HER ŞEYİN ÇOK KÖŞELİ OLMASI’

“Sonuç olarak bu iş, kreatif bir iş. Seyirciye ne verirsen, ‘Bunu sevdim’ diyebilir. Ama aşikâr başlı kodları var. Çok uzun periyodik diziler yaptığımız için içinde hem drama, hem güldürü, hem aksiyon (…) oluyor. Açık büfe gibi… Türk dizilerinde en büyük külfet her şeyin çok derecede köşeli ve çok derecede koyu renkli olması. Varlıklı çok varlıklı, yoksul çok yoksul, iyi çok iyi, berbat çok makus.”

Pekala niye karakterlerin, öykülerin bu derece köşeli olması? Kör göze parmak anlatmak için mi?

“Butik kanalların yok. Her sosyo-kültürel sınıftan, her coğrafyadan beşere sesleniyorsun. O denli olunca da ortalama, herkesin anlayabileceği bir şey yapman gerekiyor. İkincisi mühlet uzun. 40 dakikalık bir dizide bir şeylerin altını çizebilirsin, seyirciden dikkat, baş çalıştırma talep edebilirsin lakin 160 dakikalık dizide talep edemezsin. Onu başında tutabilmesi için karakterlerin köşeli olması gerekiyor.”

Eroğlu, gerçeklikteki zenginlik-fakirlik ile ekrandaki zenginlik-fakirliğin bir olmadığını da söylüyor:

“Zengin diye yalı koyarsın. Ama yalı dediğin temelinde salonu ufak, içi tadilat gerektiren, dış tarafı kevgir olan meskendir. Bu seyirciye ekranda zenginlik olarak geçmez. Eski püskü bir konut görür. O yüzden kentin dışında, yeni yapılmış, sıfır villa gösterilir. Yıllarca Yaprak Dökümü’ndeki Ali Istek Bey’in köşkünü içinde yaşayan yoksul beşerler diye izledik biz.”

‘SAÇMA SANSÜRLER VAR FAKAT İŞİN ÖZÜNDE DEHŞET ŞEYLER DE YAZIYORUZ’

Gül Abus

Aşk ve Mavi, Kalbim Ege’de Kaldı, Son Ağa, Sevinçli Haller üzere dizilerin senaristi olan Gül Abus ise bu durumu şöyle açıklıyor:

“Dramada sınıfsal çatışma işe yarayan, beslendiğimiz bir şey. ‘Bizim Aile’ sinemasında Yaşar Usta’nın kült olmuş bir sahnesi vardır. Yaşar Usta, zengine baş fiyat. Mağdurun, fakirin baş tuttuğu sahneler üzere çatışmalar da yaratmaya çalışıyoruz. Bunun için güçlü hayatını göstermek zorundayız.”

“Tamamen zenginlerin hayatını seyrettiriyoruz denilemez. Orta sınıf iki ailenin birbiriyle çatışması çok güçlü olmuyor. Evvelden İkinci Bahar vardı. Muhteşem Baba, Yeditepe İstanbul… Bu öyküler artık yok. Panel değişir, seyirci beğenisi değişir. Bu çok olağan.”

Bu orta meslek dizilerinin yapıldığını söylüyor Abus. “Psikologlar, hekimler, menajerlik… Misal artık de avukatlar geliyor.”

Hakim hükümet ideolojisinden kaynaklı bir tesir var mı?

“Biz zati otosansür uyguluyoruz” diyor Abus ve şöyle devam ediyor:

“Dizinin ismini vermiyim. İki bekarı seviştirmek istedik olmaz denildi lakin bir yandan da tuhaf bir halde yasak aşklar yazıyoruz. ‘Aile’ kurumunu koruyorsak şayet -benim bu türlü fikrim yok- o vakit evli adam kızının arkadaşına aşık oluyor mesela. Saçma sapan kimi sansürler uygulanıyor fakat işin özünde bizi dehşete düşüren şeyler de yazılıyor, yazıyoruz. Aile kurumunu korumak için içki, sigara içirmiyorsun, seviştirmiyorsun fakat öykü içinde öbür absürt şeye takılmıyorsun.”

‘ZENGİN KIZ, YOKSUL OĞLAN BUNUN ÖTESİNE GEÇEMİYORUZ BIRÇOK ZAMAN’

Öykülerin emsal olmasını ise şu sözlerle açıklıyor Abus:

“Benzer öyküler yazmak zorundayız. Birincisi sansür var. Eşcinsel hayat öyküsü yazamıyorsun mesela. ‘Nude’ diye bir şey varmış. Çocuklar birbirine fotoğraf atıyor. Gençlik dizisi yazamazsın. O vakit ne yazıyoruz bizde? Yoksul kız, varlıklı oğlan… Bunun ötesine geçemiyoruz birçok vakit. Netflix olsa bu sahneyi yazardık dediğimiz çok oluyor. Bir vakitler şu an yapamadığımız bir sürü şeyi yapardık. İkincisi dünyanın hiçbir yerinde görünmemiş uzunlukta diziler yazıyoruz. Biz de bayılmıyoruz bu kadar uzun şeyler yazmaya. 140 dakikalık dizi yazabilmek için dünyanın en farklı öyküsünü kullanamıyoruz. Klasik dramadan beslenmek zorunda kalıyoruz.”

‘TÜRKİYE SEYİRCİSİ BIKTI BU İŞLERDEN’

Gold Sinema’nın kurucusu, sahibi üretimci, direktör Faruk Turgut, “Evet, gerçek. Çabucak çabucak geçen yıla kadar bütün dizilerde kesinlikle villalar, lüks otomobiller, holdingler, havuzlu meskenler vardı” diyor ve şöyle devam ediyor:

“Bunun nedeni sınıfsal çatışmanın o denli ya da bu türlü dramatik yapıya katkısını sağlamak. Biz de Türkiye’de yaşıyoruz. Bu halkın gerçeklerini biliyoruz. Bizim de hayatımız çok farklı değil. Aman öbür tarafı göstermeyelim diye ne senaristin ne direktörün ne yapımcının ne televizyonun özel bir eforu var. Türkiye’de klasik bir yapı var. Bu biraz Yeşilçam mantığının televizyona uygulanış formu lakin şunu söyleyebilirim. Bilhassa bu yıl Türkiye seyircisi bıktı bu işlerden ve seyretmemeye başladı. Daha gerçekçi işlerin peşine takıldı yahut özgün karakterlerin olduğu işler ön plana çıkmaya başladı. Mucize Hekim, Günahsızlar Apartmanı gibi… Tüm bunların dışında Türkiye’de televizyonların durumu malum. Yapılacak şeyler çok da fazla yok. RTÜK denen bir durum da var. Onun için en kolay şey güçlü kız, yoksul oğlan.”

‘İNSANLARA SINIF ATLAMA SUNULMAK İSTENİYOR’

Cansu Fırıncı

Oyuncu Cansu Fırıncı, “Türkiye’de televizyon ve dizi kesimi uzun vakittir bir kısır döngü içine girdi. Temel olarak insanlara sınıf atlama hasreti sunulmak isteniyor. İnsanlara bakın. Şık, gösterişli hayatlar var. Şayet hakikat adımları atarsanız, siz de bu şaşalı hayatın bir kesimi olabilirsiniz bildirisi veriliyor. Dünya genelinde de ana akım bunun üzerinden yürüyor.”

“Tüm bunları farkında olan beşerler da var ancak bu beşerler dalı belirlemiyorlar. Oyuncular açısından da durum bir çıkışsızlıkla tanımlanabilir. Zira önünüze beş rol seçeneği geliyor. Bu roller de birbirinin aşağı üst birebiri rol.”

Gazete Duvar