Suat Başar Çağlan @caglan_suat
7 Mart’taki başkanlık seçimini bekleyen Barcelona, geçtiğimiz hafta PSG karşısında Camp Nou’da gelen 1-4’lük hezimetle bir defa daha gündeme geldi. 8-2’lik Bayern Münih bozgununun anısı hâlâ tazeyken, son lider Bartomeu pazartesi günü Barçagate skandalı kapsamında yolsuzluk ve itibarsızlaştırma suçlamasıyla tutuklandı. 10 yıl evvel rakip tanımayan kulüp bugün kendini tanıyamıyor.
Önümde FC Barcelona’nın resmi kulüp mecmuası Barça’nın 2010 Ekim-Kasım sayısı var. Barça Mükemmeller Diyarında. Muhtemelen futbol tarihinin en iyi kadrosuna sahip. Başında Guardiola, takımda herkes var. Yedisi dört ay evvel İspanya formasıyla Dünya Kupası’nı kaldırmış. Birinci onbirin sekizi altyapıdan. Grup bir buçuk yıl evvel Şampiyonlar Ligi’ni kazanmış ve o dönemin sonunda tekrar kazanacak. Tiki-taka ortalığı kasıp kavuruyor. Formanın önünde UNICEF yazıyor. Tahminen de tek olumsuzluk Lider Laporta’nın ayrılmış olması. Katalanca bilmesem de lisan gerektirmeyen sayfalardan birindeyim. Barcelona B kadrosu takımı karşımda. Avrupa liglerini takip edenlerin aşina olduğu hayli isim var: Oier Olazabal, Martin Montoya, Marc Bartra, Thiago Alcantara, Andreu Fontas, Oriol Romeu, Cristian Tello, Nolito, Jonathan Soriano, Jonathan Dos Santos, Carles Planas, Marc Muniesa, Stant Roberto ve teknik yönetici Luis Enrique.
On yıl sonra, 14 Ağustos 2020’de Barcelona Covid-19 sebebiyle tek maç üzerinden Lizbon’da oynanan Şampiyonlar Ligi çeyrek finalinde Bayern Münih’e 8-2 yeniliyor. Üstte sayılan isimlerden yalnızca Stant Roberto takımda, o da ikinci yarı başlarken oyundan alınıyor. Thiago ise Bayern formasıyla döktürüyor. On yıl futbol için elbette çok uzun bir mühlet, lakin Barcelona’nın düşüşünü açıklamak için yalnızca vaktin yıpratıcı tesirine odaklanmak makul görünmüyor. Aslında bu bir makûs kararlar ve hakikaten kaçış destanı…
ŞÜPHESİZ BİR GÜN BOZULACAĞIZ…
Âlâ devirler hiç bitmeyecekmiş yanılgısını içinde taşır. Hâlbuki altın çağlar beş dönemi aşmaz. United’ın başında her dört-beş dönemde bir yeni kadro kuran Alex Ferguson bu hakikatin farkındaydı. Guardiola -belki de birebir farkındalığa sahip olduğu için- Barcelona’da bu kadar uzun bir meslek öngörmüyor olabilirdi; lakin uzun vadeli planlamayı üstlenmesi gereken Rosell idaresi harekete geçmekte hem geç hem de eksik kaldı. Harekete geçtiğinde ise başlangıçta çok önemli görünmeyen, ama tesirleri vakit içinde anlaşılan yanılgılı ataklar yaptı.
2010-11 dönemi tarihin en görkemli futbolunu gördü; birçok maçta Barça taraftarı rakibin farkına bile varmıyordu ve bu güçlü oyun altı kupa getirdi. Sonraki dönem ligi ikinci bitiren ekipteki en önemli değişiklik, FC Barcelona’nın tarihinde formasına birinci sefer göğüs reklamı almasıydı. Alacak kupası kalmayan Guardiola vazifeden ayrıldı ve yerine yardımcısı Tito Vilanova geldi. Vilanova ülkü halefti: Geleneğin içinden geliyordu; genç, hırslı ve karizmatikti. Takımla ahengi sayesinde şampiyonluğu kazandı; tiki-takanın çoklukla gözden kaçan karşı pres boyutunu Guardiola’dan bile iyi uygulattığı maçlar oldu. Messi kırılmadık rekor bırakmadı ve 2012 takvim yılında kulüp ve ulusal kadro formasıyla toplamda 91 gol attı. Fakat futbolda yakın tarihin en büyük trajedilerinden biri yaşandı ve Vilanova kansere yakalanıp şimdi 45 yaşında hayatını kaybetti.
Kara bulutlar yanlışlarla çoğaldı. 2013-14 döneminin başında Neymar 86,2 milyon euroya Katalan takımına katıldı. Xavi 33 yaşına gelmişti ve varisi olması gereken Thiago, Neymar’ın dörtte bir fiyatına Bayern Münih’e satıldı. Kadronun başına Messi’nin çocukluk grubu Newell’s Old Boys’u çalıştıran Gerardo Martino getirildi. Bu tercih, Messi’nin idari kararlardaki rolünü birinci defa bu kadar somut bir halde ortaya koyuyordu. Martino hem profil hem imaj açısından yetersizdi. Neymar ise birçokları tarafından Messi ve Cristiano Ronaldo’dan sonra futbolun yeni ilahı olarak görüldüğü için birinci bakışta üzücü bir seçenek değildi, lakin tutumunda ve oyun stilinde Barcelona’ya uygun olmayan bir şeyler vardı. Devre ortasında başkanlığa Bartomeu geldi. La Liga’da Atletico şampiyon olunca Martino kovuldu. Daha da kıymetlisi, Puyol emekli oldu. Barcelona’nın karakteri hem saha içinde hem saha dışında gözle görülür bir erozyona uğruyor, Neymar’ın transferindeki usulsüzlükler ve Messi’nin vergi kaçırdığına dair söylentiler kulübün dünya çapında sempati uyandıran kimliğini aşındırıyordu.
MESSİ, NEYMAR, SUAREZ YAHUT ÂLÂ, MAKÛS, YAKIŞIKSIZ
Fakat Bartomeu gerçeği görmek yerine koltuğuna tutunmak için popülist kararlara sığındı. Luis Suarez’i kadroya kattı. Suarez olağanüstü bir golcü, harikulade bir futbolcuydu; lakin o güne kadar üç kere rakiplerini ısırmış (!), bir sefer de ırkçı hakaret yüzünden ceza almıştı. Tekrar de alandaki performansı, Neymar’ın beklenmedik adanmışlığı ve disipliniyle birleşince 2014-15 döneminde Luis Enrique idaresindeki Barça bir defa daha Şampiyonlar Ligi’ni kazandı. Kulübün Kupa 1’deki beş şampiyonluğundan dördü son on dönemde gelmişti. Xavi bu kadarını kâfi görüp ekipten ayrıldı ve forma reklamındaki Qatar Airways’in ilişkin olduğu Katar hanedanına mensup Muhammed bin Hamed bin Halife es-Sani’nin Al Sadd kadrosuna transfer oldu. Onun ayrılışıyla efsane takımın ikinci kaptanı da sahneden çekilmiş oluyordu.
EN BERBAT KARAR BİLE BARTOMEU’NUN KARARINDAN DAHA GÜZELDİR
Akabinde baş aşağı gidiş başladı. Yeni kaptanlar Iniesta ve Messi süper futbolculardı lakin önder özellikleri yoktu. Transferler ise iyiden iyiye saçma bir hal aldı. Neymar ve Suarez değerli ve imaj olarak kulübe uyumsuz isimler olsalar da çok iyi oyunculardı; sonradan gelenler ise yeniden kıymetli lakin gereken kaliteden çok uzak kaldı. Aleix Vidal, Arda Turan üzere makus tercihleri Coutinho (145 milyon euro), Dembélé (140 milyon euro), Griezmann (120 milyon euro) üzere berbat tercihler izledi. Bu ortada eskiyen, çatısı akmayan başlayan Camp Nou yerine yapılacak yeni stadyum projesi parasızlık sebebiyle bekletiliyordu. Hoca tercihlerinde de benzeri bir yönelim kelam konusuydu. Valverde, Setien üzere isimler kimseyi ikna etmiyordu. Üstelik Messi’nin yaşlanmasıyla birlikte grubun oyunu -âdeti olduğu üzere- rakip alana yıkmaktan öbür dermanı yoktu. Yüksek tempolu futbol hiçbir vakit Barcelona DNA’sına uygun olmamıştı; mevcut koşullarda ise imkânsızdı ve önemli bir muvaffakiyet getirmedi.
Bartomeu ise artık yalnızca Messi’ye tutunmaya çalışıyordu. Karşılanamayan masraflar yüzünden mümkün olan herkesi elden çıkarmaya kalktı, lakin uçuk kontratları yüzünden bu plan kısmen uygulanabildi. Üstelik kadrodan ayrılışları siyaseten olabilecek en makûs halde yönetti, ya da yönetemedi. Tıpkı Leone’nin sinemasında olduğu üzere, “İyi, Makus ve Çirkin” üçlüsünden birinci giden “Kötü” oldu ve Neymar’ın ayrılışı huzursuzluk yarattı. Hatta tezlere nazaran lider gönderilecek isimleri kötülemesi için toplumsal medya manipülatörlerine para yedirdi. Bu ortada Coutinho güldürüsü yaşandı. Liverpool’dan rekor bir bedelle 145 milyon euroya alınan Brezilyalı yıldız beklenenden uzak performansı yüzünden Bayern’e kiralanmıştı ve meşhur (ve meşum) 8-2’lik maçta Barça’ya, eski grubuna iki gol attı. Dahası, kontratındaki bir hususa nazaran, Coutinho Şampiyonlar Ligi’ni kazanırsa Barcelona Liverpool’a 5 milyon euro daha ödeyecekti. Kupayı Bayern kaldırdı, parayı Barça ödedi. Messi’nin kadro içindeki en yakın arkadaşı olan Suarez’in ezeli rakiplerden Atletico’ya gönderilmesiyle birlikte kimsenin aklına gelmeyecek şey oldu. Messi ayrılmak istediğini açıkladı.
MESSI’DEN SONRA HAYAT VAR MI?
İnsan vefatı bilir fakat bilmezden gelir. Barcelona da Messi’nin bir gün takımda olmayacağını biliyor lakin bu gerçeği hatırlamak istemiyordu. Bu sebeple, “Messi’den sonra hayat var mı?” sorusunun karşılığını öğrenmemek için büyük direnç gösterdi. Lakin sonunda Bartomeu bir defa daha en berbat tercihi yaptı ve Messi istemeden ekipte kaldı. Ayrılmamasının tek sebebi kendisini çocuk yaştan itibaren alıp yetiştiren, tedavi masraflarını karşılayan kulübüyle mahkemelik olmak istememesiydi. Ancak Messi bir gün -belki de bu dönem sonunda- ekipten ayrılacak ve Barcelona’nın bu gerçekle yüzleşmekten öteki dermanı yok. Messi’nin sıradan bir figür olmadığını söylemeye bile gerek yok; fakat kulüpten ayrılan birinci yıldız o olmayacak. O halde neden bu kadar büyük bir telaş var?
Zira Barcelona parlak bir gençti. Okul işini halletti (la Masia), bir şirkette beyaz yakalı çalışan oldu (Şampiyonlar Ligi’ne daima katılım), evlendi (forma reklamı aldı), çocuk yaptı (Messi’yi yetiştirdi), site içi şık dairesinin tamamlanmasını beklemeye koyuldu (Avrupa Üstün Ligi ön protokolü), her ay maaşın birini yavrusunun kolejine bağışladı (Messi’ye 4 yıllık 555 milyon Euro’luk sözleşme). Hasılı periyodun şartlarına nazaran büyümek ve Bayern Münih, Manchester City ya da Real Madrid olmak istedi. Fakat Barcelona Real Madrid değildi. Bu kadro birinci Şampiyon Kulüpler Kupası’nı 1992’de kazanmış, en başarılı devirlerinde dışarıdan (çoğu da en zirvede olmayan takımlardan) gelen bir iki yıldızın etrafını kendi yetiştirdiği oyuncularla doldurmuş, Total Futbol, tiki-taka yahut bunların türevleri olan kendine has topa sahip olma oyununu benimsemiş, Katalan kimliğinin yarattığı havayı da gerisine alarak “Més que un club” (“Bir kulüpten daha fazlası”) şiarına tutunmuştu. Eto’o + 40 milyon verip Ibrahimovic’i almak, karakteri ve dünyayla bağ kurma biçimi tartışmalı oyuncuları bağrına basmak, teknik sıkıntıları transferle çözmek ve büyük sponsorların oyuncağı haline gelmek kulübün kimliğine ve kültürüne tersti.
Günümüzün hakikat sonrası cihanında PSG, Chelsea, RB Leipzig üzere görece “yapay” kulüpler kendilerine bir kimlik yaratabilmek, bir gelenek icat edebilmek, ya da var olan kültür kırıntılarından bir öykü derlemek için uğraşırken, FC Barcelona onlara benzemek uğruna yüzyıllık kimliğini bir kenara attı. Hakikat sonrası dünyanın “kendini gerçekleştirme” palavrasına ulaşmak için çıktığı yolda kendini bir yerlerde unuttu. Sonuçta on yıl evvelki Barcelona B ekibinden hiçbiri A grupta kalıcı bir meslek edinemedi. Hâlbuki bu oyuncuların en az 5-6 tanesi takımın değerli modülleri haline gelebilirdi. Bu potansiyellere kâfi talihi vermeyen ve itinası göstermeyen kulüp, artık hak edilmemiş bir hüzün içinde.
İKİ YOL YOK
Barcelona’nın öyküsünde futbolseverlerin ve taraftarların bakışı da kıymet taşıyor. Günümüzün birebir anda hem “başarıya doymayan” hem de “başarısızlığa aç” dünyası futbolun mitolojik yanını törpülüyor. Messi’ye “balon”, Cristiano Ronaldo’ya “beleşçi” yakıştırması yapılan bir ortamda, Barcelona’nın yaşadığı geçiş devrine abartılı, hatta uydurma bir karamsarlıkla bakmakta ısrar ediyoruz. Hiçbir grubun makus bir dönem geçirme talihi yok. Durmaksızın bir aksiyon daveti var. Öte yandan mevcut durumu olduğundan makus görme tarafında fazladan bir motivasyon kelam konusu. Hayatımızdaki “sahte mağduriyetler” futbola olan bakışımıza da yansıyor. Mesela “rezil, berbat, çöktü” denen Barcelona son 14 dönemdir La Liga’da birinci ikinin dışında hiç kalmadı. İşlerin rezalete vardığını düşündüğümüz bu dönemde bile, Barcelona’nın teoride şampiyonluk bahtı var. İkincilik ise çok mümkün. Koeman’la birlikte Cruyff’un mirasına geri dönme iradesini -belki de öteki dermanı olmadığı için- gösteren kulüp, Messi sonrası orijinal bir başlangıç yapıp beklenenden çok kısa bir müddet içinde toparlanabilir.
Tekrar de bu kıssa memnun sonla biteceğe benzemiyor. 7 Mart’ta başkanlık seçimi var. 10-15 yıl evvel kulübü tepeye çıkaran Laporta -veya benzeri görüşlü bir başka aday- başkanlığa geçerse, kültürel kahırların kimileri çözülebilir. Aslında kulübün 800 milyon euroya varan borçlarını kapatmak için kültürel sermayeye sığınmaktan diğer bahtı yok. Aksi halde Barça vaktin ruhuna uyarak hoşnutsuz taraftarlardan gelen homurtuları bir sonraki büyük transferle susturmayı deneyecek ve malî sıkıntılar derinleşecek. Sonuçta gittikçe birbirine benzeyen süper-zengin kulüpler ortasında kendine bir yer edinmeye çalışacak. O gün geldiğinde ise dünyanın birçok yerindeki “uzak” Barça taraftarları desteklemek için yeni bir kulüp arıyor olacak.
Gazete Duvar
