Osman Çaklı

UŞAK – Avrupa Birliği (AB) ahenk paketi kapmasında Türkiye’de 2006 yılında çıkarılan ‘Tohumculuk Yasası’ çiftçileri sertifikalı tohum kullanmaya yönlendirdi. İlgili bakanlıktan yetki almadan tohumluk yetiştiren, işleyen, satışa hazırlayan, dağıtan yahut satan kişi yahut kuruluşlara, idari para ceza uygulaması getirildi. Maddeyle birlikte tohum ticareti yapan çiftçiler artık bu işten yarar elde edemiyor. Hususa dair bakanlığın farklı üretici ve meslek örgütlerinin farklı görüşleri var. Tohumculuk yasasının çıkmasının akabinde 14 yılda nelerin ve yaşandığını bir üretici kooperatifi ve uzmanlar ile konuştuk.

SERTİFİKALI TOHUM KULLANMAYANA DEVLET DAYANAĞI KESİLDİ

Tohumculuk yasası atalık tohumun kullanımını yasaklamasa da ticari satışını engelledi. Çiftçilere nazaran, 2006 yılında kabul edilen tohumculuk yasası Türkiye’deki, tarım ve besin egemenliği garantisi tehlikeye atıldı. Lakin Tarım ve Orman Bakanlığı’na nazaran “hibrit tohum, üretici açısından daha çok randıman, tüketici açısından daha çok kalite” manasına geliyor. Şirketlerin sertifikalanmış hibrit tohumlarını kullanmayan çiftçiye 2018’de açıklanan kararname ile devlet takviyesi de kesilince, büyük çoğunluğu hibrit tohumu satın alıp kullanmak durumunda kaldı. Kaldı ki bakanlığın açık kaynaklarında sertifikalı tohum kullananlara dayanak verildiği açıkça belirtiliyor.

‘GIDA TİCARİLEŞTİ’

Murat Kapıkıran

Üretici kooperatifleri, Ziraat Mühendisleri üzere yapılar, “atalık tohum kullanımının kısıtlanmasının, binlerce yılda oluşan ziraî zenginliğe ve lokal tarım kültürüne” olumsuz tesir ettiği görüşünde. Ziraat Mühendisleri yasanın en çok ‘Anadolu’da tohum zenginliğini tek tipleştirmesini’ eleştiriyor. Lakin bakanlığa nazaran sırf 2013 yılında 743 bin sertifikalı tohum üretildi.
Tohumculuk Yasası’nın 14 yılda tarımda neyi değiştirdiğini Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Murat Kapıkıran’a sorduk. Ziraî Araştırmalar Genel Müdürlüğü’ne bağlı enstitüler aracılığıyla yürütülen ziraî Ar-Ge sonucunda, TİGEM’e ilişkin çiftliklerde tohumların üretilip üreticilere dağıtıldığı ziraî sistemin yok edilmesine dikkat çeken Kapıkıran, “Bu misyonlar özel kesime devredildi ve en kıymetli stratejik alanlardan biri olan beslenme ve besin alanları ticarileştirildi” dedi.

Türkiye’ye her yıl genetiği değiştirilmiş (GDO’lu) mısır, soya ithal edildiğine dikkat çeken Murat Kapıkıran tohumculuk yasasının şirketlere tanıdığı hakları Gazete Duvar’a şöyle anlattı;

“Artık yabancı şirketler, gen kaynağı olan ülkemizde, rastgele bir tohumumuzu, biyoteknolojik usullerle kazandırdıkları bir özelliği münasebet göstererek patentleyebiliyor. Avrupa’daki bitki çeşidine yakın bir sayıda olmak üzere, 3 bini endemik toplam 13 bin bitki çeşidine sahip olan Anadolu coğrafyası, gen bankası niteliğindedir. Hibrit tohum ve GDO’lu tohum işgali, biyolojik çeşitliliğimiz üzerinde büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Birebir yasa çiftçinin tohumluğunu, kendi ürettiği eserinden ayırma hakkını elinden alarak sertifikalanmamış tohum ismi altında satışına yasak getirdi. Sertifikalaşma hakkını da tohum şirketlerine verdi.
Kendine yeterliliği sağlayacak üretim ölçülerine yine ulaşabilmek için tohumculuk yasası topraktan, sudan, tohumdan, çiftçiden ve halktan yana olarak yine düzenlenmelidir.”

‘GİRDİ MALİYETLERİ ARTINCA ÇİFTÇİLER TOPRAKLARINI TERK ETTİ’

Ali Bülent Fazilet

Değişen tohum yasasının tarımı, şirket monopollerine bıraktığı görüşünde olan Çiftçi-Sen Lideri Ali Bülent Fazilet, “Çiftçiler kendi lokal tohumlarıyla birlikte şirketler karşısında direnme potansiyeline sahiptiler” diyerek, çiftçileri kendi tercihlerinden vazgeçirecek, en değerli noktalardan bir tanesi elindeki tohumu almak olduğunu söz ediyor. Fazilet, 2006 yılında çıkan tohumculuk yasasının tam olarak buna hizmet ettiğini söyledi.

Kanunla birlikte hibrit tohumların yaygınlaştığı bu tohumların da her yıl birebir randımanı vermediği için üreticiyi yıl çok tohum almaya zorlayan bir sistemin getirildiğini belirten Ali Bülent Fazilet şöyle konuştu;
“14 sene de ağır girdi süreçleri sonucunda çiftçiler topraklarını terk etmeye başladı. Ya da şirketlere bağlandı. Çiftçiler yerli tohumu ticari manada kullanamaz, bu yasak. Dünyanın birçok ülkesinde de böyledir. Esasen sorun tek başına Türkiye’yi ilgilendirmiyor. IMF ve Dünya Ticaret Örgütünün dayatmasıyla yayılmaya çalışılıyor. Maksat besin üzerinden insanları teslim almak.”

ALTERNATİF PROSEDÜR TOHUM TAKASI

Muğla Fethiye’de 2019’da bir ortaya gelen çiftçiler, tohumculuk yasasının, atalık tohum ticaretini yasaklamasına karşı ‘Fethiye Cet Ziraî Kalkınma Kooperatifini kurarak atalık tohum takasına başladı.

Hüseyin Fikret Ünal

Takas şenlikleri ile üreticilerin kendi ortasında tohumlarını takas ettiği kooperatif bu biçimde Türkiye’de yaygınlaşmaya çalışıyor. Kooperatif Lideri Hüseyin Fikret Ünal, hibrit tohum kullanımına karşı atalık tohum kullanımın azaldığını, tekrar yaygınlaşmanın kooperatifler aracılığıyla olacağını düşünüyor. Kooperatifleşmenin yaygınlaşmamış olması nedeniyle tohum takasının ‘hobi’ olarak kaldığını söz eden Ünal, “köylünün tekrardan atalık tohum kullanarak üretim yapıp, satışa hazırlaması için çabalıyoruz” dedi.
Tohumculuk kanunuyla hibrit tohumların piyasaya sürülmesi girdi maliyetleri artırdı diyen Hüseyin Fikret Ünal şöyle konuştu;
“Atalık tohum kullanımı ilaç ve gübre kullanımı azaltacak. Lakin atalık tohum takaslarının devam edebilmesi için üreticinin örgütlenmesi gerekiyor. Ortacılar lakin bu biçimde ortadan kaldırılabilir. Çiftçi hibrit tohum ektiği vakit gübreyi, ilacı dışarıdan almak zorunda bu da daha az çıkar demek olduğundan üretimi bırakıyorlar. Topraklar boş kalınca şirketlere satılacak. Tahlil lokal üretim, lokal tüketim. Böylece üretici para kazanmış beşerler besin güvenliğine erişmiş olacak.”

Gazete Duvar