ANKARA- ‘İcra ile çocuk teslimi’ uygulaması değiştiriliyor. Düzenleme ile çocukların icra ile görüşmesi uygulaması İcra İflas Kanunu’ndan çıkarılacak. Çocuk tesliminde adres Adalet Bakanlığı İsimli Takviye ve Mağdur Hizmetleri Dairesi üniteleri olacak, harç uygulaması da kalkacak. Lakin düzenleme şimdiden tartışma konusu oldu.

Mevcut sistemde boşanma davası sürerken ya da boşanma sonrasında çocuğu gösterilmeyen ebeveyn icra dairesine başvuruyor, her müracaatta ise (harç, yolluk, uzman ve araç gideri) yaklaşık bin TL harç parası yatırarak çocuğunu icra yoluyla alabiliyordu.

AK Parti, uzun müddettir üzerinde çalıştığı yeni düzenlemeyi kapsamlı bir yargı paketi içinde getirmeyi planlıyordu. Lakin bu düzenlemenin önümüzdeki günlerde Meclis Başkanlığı’na sunulması beklenen İcra İflas Kanunu değişiklik teklifi içinde yer alması bekleniyor.

ÇOCUK TESLİMİ DÜZENLEMESİ NE İÇERİYOR?

Taslak çalışma kapsamında yapılan yeni düzenlemeye nazaran çocuk teslimi misyonu icra müdürlüklerinden alınarak Adalet Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren ‘Adli Dayanak ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı’na’ verilecek. Böylelikle, çocuk teslimi süreçleri, adalet sistemi uzmanlarının da içerisinde yer aldığı psikolog ve pedagog eliyle yapılacak. Çocuk teslimi ise belirlenen ‘çocuk teslim merkezleri’ üzerinden yürütülecek. Ayrıyeten yeni düzenlemeyle icra müdürlüklerine ödenen harç fiyatının kaldırılması, teslim süreçlerinin yürütülmesi için yapılacak tüm masrafların Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanması planlanıyor.

YAPTIRIM: DİSİPLİN MAHPUSU YAHUT VELAYET DEĞİŞİMİ

Ayrıyeten düzenlemede taraflarca önlem kararının yerine getirilmemesi durumunda ‘disiplin hapsi’ yahut ‘velayet değişimi’ yaptırımlarının uygulanması öngörülüyor. Buna nazaran velayet sahibi tarafından verilen kararın yerine getirilmemesi durumunda mahkeme tarafından velayet hakkı değiştirilebilecek.

ASUD Lideri Sadık Gürbüz Buldurucu

‘ÇOCUK TESLİMİNİ AİLE BAKANLIĞI YAPMALI’

AK Parti’nin öngördüğü yeni düzenlemenin hayata geçmesi durumunda en büyük rolü Adalet Bakanlığı bünyesinde vazife yapan adalet sistemi uzmanları üstlenecek.

Türkiye çapında uygulanacak ‘çocuk teslimi’ sistemi için Adalet Bakanlığı’nın fiziki şartları ve işçi sayısının yetersiz olduğunu söyleyen Adalet Sistemi Uzmanları Derneği (ASUD) Lideri Sadık Gürbüz Buldurucu’ya nazaran; bu işi Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı yapmalı. Karar alınırken ‘çocuğun yüksek yararının’ göz önüne alınması gerektiğine dikkat çeken Buldurucu şunları söyledi:
“Çocuk teslimi tartışmalarının birinci ortaya çıktığı günlerde bu işin Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı tarafından yapılması istikametinde telkinler oluştu; lakin Bakanlık 16 bin çalışanıyla bu işi yapamayacağını söz etti, top Adalet Bakanlığı’nda kaldı. Adalet Bakanlığı bünyesinde vazife yapan adalet sistemi uzmanı sayısı Türkiye genelinde yaklaşık bin civarında ve biz bu sayı ile bu düzenlemenin altından kalkamayız. Bu sürecin hassasiyeti, çocuğun yüksek faydası göz önüne alındığında çocuk teslimlerinin Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı tarafından yapılması gerekir. Bakanlığın kaideleri, ellerindeki imkânlar, şartları Adalet Bakanlığı’nda ve bünyesindeki adalet sistemi merkezlerinde yok.”

‘ÜCRETSİZ OLMASI SÜREÇ SAYISINDA PATLAMAYA YOL AÇACAK’

Kelam konusu düzenlemeyle çocuk tesliminde getirilmek istenen harç muafiyetine de dikkat çeken Buldurucu’ya nazaran; düzenlemenin yasalaşması halinde yapılan süreç sayısında patlama yaşanacak. “Çocuk teslimi öncesi icra dairelerine fiyat ödenirken süreç sayısı 7- 10 bindi. Fiyat kaldırıldığında bu sayı 50-60 binlere çıkacak” diyen Buldurucu, şöyle devam etti: “Bu sürecin sorunlu bir başka boyutu da çocuk tesliminin fiyatsız hale getirilmek istenmesi. Çocuk teslimi sırasında icra dairelerine ödenen fiyat kaldırıldığında öncelikle bu istikamette yapılan süreç sayısı artacak, bu süreci yapan bizler artan iş yükü karşısında işimizi verimli yapamayacağız. Toplumsal devletin vazifesi; var olan sorunu ortadan kaldırmak, yok etmektir; sorunu büyütmek olmamalıdır. Adalet sistemi uzmanları, bir polis memuru yahut icra vazifelisi değildir; burada bütün yetkiyi bizlere vererek aslında yetki ve tesir sonlarımız da zorlanıyor.”

‘BU SORUMLULUĞUN ALTINA YA DAİMA BİR ARADA GİRİLMELİ YA DA DİĞER TAHLİL BULUNMALI’

ASUD Lideri Buldurucu, yeni düzenlemeyle ‘çocuk teslimi’ sürecinin hangi koşullarda olacağına ait de net bir bilgi olmadığına vurgu yaptı: “Bu süreç hafta sonları, bayram tatillerinde, yılbaşlarında da uygulanacak bir süreç ve bizler 657 sayılı kanuna tabi devlet memurlarıyız. Bu sürecinin hafta sonu düzenlemesi nasıl yapılacak, bizlerin güvenlikleri nasıl sağlanacak üzere birçok aydınlatılmamış nokta var. Mevcut yasaya nazaran; çocuk teslimi uygulamasında misyon alan uzmanlar aslında tüm Türkiye’de uzman listesinden (Milli Eğitim Bakanlığı, Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı) seçiliyor. Bu uygulama madem bir amme hizmeti haline getirilecek; bu işi adliyelerdeki uzmanların üzerine yıkmak yerine tüm Türkiye’de vilayet bazında pedagog, psikolog, rehber öğretmenlerden oluşan bir liste oluşturularak uygulamaya konulur. Bu sorumluluğun altına ya daima birlikte girilmeli ya da devlet durumu diğer biçimde çözmenin yolunu bulmalı.”

VELAYET DEĞİŞİMİ: UYGULANABİLİRLİĞİ YOK

Yeni düzenlemeyle öngörülen taraflarca önlem kararının yerine getirilmemesi durumunda ‘disiplin hapsi’ yahut ‘velayet değişimi’ yaptırımlarının da olumsuz sonuçlar doğuracağını söyleyen Buldurucu bunları şöyle örnekledi:
“Velayetin değiştirilmesinden bahsediliyor. Diyelim ki çocuk bir yaşında, velayeti annede ve göstermeyen taraf da anne. Artık bir yaşındaki bebeği alıp babaya verirsek ve sonrasında yine velayet davası açılırsa bütün hâkim ve uzmanlar görüşlerini çocuğun annede kalması tarafında kullanır. Bir öteki örneklendirmede diyelim ki çocuk sekiz yaşından büyük ve velayeti babada. Baba çocuğu anneye göstermiyor diye çocuğu aldık, velayet değişimi ile anneye verdik. Yeniden bir velayet davası açılsa milletlerarası çocuk hakları kontratlarına de dikkat çekerek çocuk, babada kalmak istedi. Artık çocuğun tercihine prestij edilmesi unsuru mi uygulanacak, yoksa çocuğu farklı sebeplerle öbür ebeveyne göstermeyen anne mi yargılanacak? Disiplin mahpusu de birebir formda; burada da bizim güvenliğimiz nasıl sağlanacak? Bu düzenlemeler ceza mantığıyla yapılamaz, uygulanabilirliği yok.”

‘AİLE ARABULUCULUĞUNA ‘ÇOCUK TESLİMİ MUTABAKATI’ KONULSUN’

ASUD olarak çocuk teslimine ait tekliflerini de paylaşan Sadır Gürbüz Buldurucu, şunları söyledi:
“Yargılamanın yapısal sisteminin değiştirilip, esasen ‘aile arabuluculuğu’ kontrolünün hukukçularda değil de psikolog, pedagog, toplumsal hizmet uzmanlarında olması tarafında bir teklifimiz var. Yani; boşanma davası öncesinde taraflar karşılıklı anlaştırılıp bir mutabakat metni hazırlatılması ve sonrasında yargılamanın öbür etaplarının da Aile Mahkemeleri tarafından yapılmasını istiyoruz. Şayet taraflar sonrasında bu mutabakat metnine uymazsa bunun hukuksal ve ekonomik bir yaptırımı olsun. Yani bu yaptırım çocuğun velayeti üzerine olmasın. Aslında başından tedbir alamadığımız, sorun haline gelmiş bir olayı çözmeye çalışırken sorunu daha da artıracağımızın farkında değiliz.”

‘MEVCUT SİSTEM EBEVEYNLERDEN BİRİNİN DURUMU BERBATA KULLANMASINI ÖNLEMEK İÇİN GERÇEKLEŞTİRİLDİ’

Eşitlik İçin Bayan Platformu (EŞİK) Gönüllüsü Berrin Sönmez’e nazaran ise mevcut sistem bu haliyle Avrupa Çocuğun Ferdî Görüşme Hakkı Sözleşmesi’ne çok uyumlu. Çocuk teslimi sisteminin Meclis’teki boşanma komitesinin 2016 yılında yayınlanan raporuyla gündeme geldiğini kaydeden Sönmez, şöyle konuştu: “Mevcut sistemde çocuğun üstün faydasının gözetilmesi, bir uzman pedagog eşliğinde teslimin gerçekleşmesi ve icra memurlarının yanı sıra polisin de olması, ferdî görüşme kademesinde ebeveynlerden birinin bu durumu berbata kullanmasını önlemek için gerçekleştirildi. Lakin son periyotta kamuoyuna, medya eşliğinde teslim sırasında ‘ağlayan çocuklar’ izletildi. Vaktiyle yapılan maddede çocuğun üstün faydası gözetilmiş. Yalnızca çocuk teslimi sırasında görevlilerin sivil olması sağlanmalı. ‘Adli Takviye ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı’nda asla bahis çocuğun ferdî görüşme hakkı olarak geçmiyor; ebeveynin şahsî görüşme hakkı olarak geçiyor. Bu baştan sorunun çarpıtılması demek.”

Gazete Duvar