İsmail Beşikci Vakfı (İBV), Kırmancca (Zazakî) Akademisi düzenliyor. Birincisi, ‘Tarih, Kültür ve Kimlik Bağlamında Kırmanclar (Zazalar)’ başlığıyla gerçekleştirilecek olan program, 4 Eylül-2 Ekim 2021 tarihleri ortasında, beş hafta boyunca her cumartesi günü 14.00-17.00 saatlerinde çevrimiçi olarak Zoom üzerinden yapılacak. Sonlu sayıda öğrencinin kabul edileceği programın son müracaat tarihi ise 22 Ağustos 2021 olarak açıklandı.
AKADEMİDE KIRMANC (ZAZA) AKADEMİSYENLER DERS VERECEK
İsmail Beşikçi Vakfı tarafından organize edilen ve koordinatörlüğünü Memnun Can’ın üstlendiği akademi programına, kendileri de Kırmanc (Zaza) olan, alanında uzman akademisyenler hoca olarak katılacak. 4 Eylül’de başlayacak birinci derste Prof. Dr. Mehmet S. Kaya “Sosyoloji ve Sosyo-Antropoloji Bağlamında Kırmanclar’ın Kimliği ve Kültürü” üzerine ders verecek. Sırasıyla öbür haftalarda ise Doç. Dr. Ercan Çağlayan “Tarihi Kaynaklarda Kırmanclar”, Dr. Nadire Güntaş Aldatmaz “Etno-Dini Kimlikler Bağlamında Kırmanclar”, Dr. Yusuf Baluken “Diyarbekir Eğil Mirdasi Beyliği”, Uzm. Murat Başaran ise “Tarihi ve Kelamlı kaynaklarda Siverek Dimilî (Zaza) Aşiretleri” bahislerini tartışacak.
Kırmancca (Kirmanckî/Zazakî) alanında çalışmalar yapan Memnun Can, dünyada akademik nitelikli Kırmancca bahisli çalışmaların geçmişinin 19. yüzyılın ortalarına dayandığını söyledi. “Bilimsel alanda bir modülü olduğu için bilhassa Batılı devletlerin Kürdoloji üzerine çalışan akademik kurumlarında çalışma konusu olmuş” diyen Can, kelamlarına şöyle devam etti:
“Tıpkı bugün olduğu üzere dün de Kürt lisanı, tarihi, edebiyatı ve kültürü odaklı çalışmaları -ki bu alan kısaca Kürdoloji biçiminde tanımlanır- yapan bilim insanlarının bir kısmı da Kırmanclar ve bilhassa de Kırmancca (Zazaca) üzerine çalışmıştır. Hepimizin bildiği malum devlet siyasetinden ötürü Türkiye’de akademik alandaki Kürdoloji çalışmaları çok geç başladı. Benim bilebildiğim kadarıyla bu manada mihenk taşı Mardin Artuklu Üniversitesi bünyesinde yer alan Türkiye’de Yaşayan Lisanlar Enstitüsü’nün 2009’da Bakanlar Heyeti kararıyla kurulmasıdır. Bilindiği üzere daha sonraları birkaç üniversitede daha Kürt lisanı ve Kültürü/Edebiyatı kısımları açıldı. Bugün Kürtçe –Kürtçe derken kastım Türkiye’de konuşulan iki Kürtçe diyalekti olan Kurmancca/Kurmancî ve Kırmancca/Zazakî- üzerine üniversitelerde lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi verilmektedir.”
‘TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTE DIŞINDA DÜZENLENEN BİRİNCİ KIRMANCCA AKADEMİK PROGRAM’
İsmail Beşikci Vakfı’nın birincisi 2019 yılındaki Türkçe, biri Kürtçe (Kurmancî) olmak üzere bugüne dek 3 tane Akademik program düzenlendiğini belirten Can, şunları söyledi: “İBV’nin bu akademileri tasarlamaktaki maksadı Kürdoloji alanında çalışan akademisyenleri, araştırmacıları ve bu alana ilgi duyan lisans, yüksek lisans öğrencileri ile mezunlarını buluşturmak, yeniden alandaki birikimin irdelendiği ve görünür kılındığı bir platform oluşturmaktır. Kırmancca Akademisi vakfın düzenlediği dördüncü, konusu ve lisanıyla ise büsbütün Kırmancca olan birinci programıdır. Konusu ve lisanı itibariyle baktığımızda yanılmıyorsam bu tıpkı vakitte Türkiye’de bir üniversite dışında düzenlenen birinci Kırmanclar bahisli akademik program olacak. Kırmancca alanında bir çalışmacı kimliğimle şunu da söz etmeliyim, İsmail Beşikci Vakfı idare konseyine böylesi geç kalmış ve değerli bir tertibi düzenlediği için teşekkür ederim. Ki ikincisinin de 2022 kışında “Kırmancca Lisan, Edebiyat ve Folklor” bahisli olarak planlandığını da eklemek isterim.”
.‘ÖZGÜVEN YİTİMİNİ AKSİNE ÇEVİRMEK GEREK’
Bir lisanın konuşmacılarının günlük hayatta o lisanı kullanmıyor olmalarının temelinde yatan esas sebeplerden en kıymetlisinin o insanların anadillerine dair özgüven hislerini yitirmiş olmaları olduğunun, bu bağlamda Kırmanclarda Kırmanccaya karşı oluşan özgüven yitimini bilakis çevirmek gerektiğinin altını çizen Can, “Hepimizin bildiği üzere Kırmancca sırf Türkiye’nin hakimiyeti altındaki Kürt vilayetlerinde konuşulan bir Kürt lehçesi ve Kurmanca’ya (Kurmancî) oranla çok daha dezavantajlı durumda. UNESCO’nun 2009’dan bu yana yayımladığı lisan raporlarında da tespit edildiği üzere varlığı risk altında. Buna sık sık atıfta bulunulması iyi fakat şahsi fikrim şu ki kısmen de olsa bu durumu aksine çevirebilecek çok çeşitli faaliyetlere, birtakım tertiplere yönelmek, en sağlıklı ve mecburî tavırdır. Bu bağlamda üniversite dışındaki akademik alanda, görsel ve yazılı basında, internet medyasında, kültür, sanat, edebiyat aktivitelerinde Kırmancca’nın görünürlüğünün artması çok kıymetlidir. Öğrenilmesi ve öğretilmesi faaliyetlerinin yapılması, bunların toplum tarafından sahiplenilmesi, desteklenmesi birebir derecede değerlidir. Hasebiyle hem görünürlüğünün artması hem de bu lisanı konuşanların kıymetli bir kısmında lisana karşı oluşan özgüven yitimini aksine çevirmek fakat böylesi pratik faaliyetlerle, tavırlarla mümkün olabilir” dedi.
‘ÇOCUKLARIN KONUŞAMADIĞI LİSANIN GELECEĞİ RİSK ALTINDADIR’
Kürtçenin varlığının ve gelişiminin garanti altına alınmasının en nihayetinde devletin bu lisanın varlığını ve statüsünü anayasal teminat altına almasıyla mümkün olacağına dikkat çeken Can, “Son yıllarda birtakım kısmi olumlu adımlar atılmış olmakla birlikte, kimi devirler bunlara yaslanarak ortaya atılan ‘asimilasyonu bitirdik, asimilasyon siyasetlerini ayağımızın altına aldık’ vb. telaffuzlar bilimsel olarak bakıldığında doğrulanabilir nitelikte tabirler değildir. Kırmancca’nın bahtında belirleyici olan yasal statüye kavuşturulması, en başta eğitim lisanı olmasıdır. Bu da fakat devlet eliyle gerçekleştirilebilir. Örneğin bir hastayı düşünelim; şayet değerli bir rahatsızlığı olan bir hasta tedavi görmezse ne olur? Vakte yayılmış sonla, yani vefatla karşı karşıya kalır değil mi? Bence Kırmancca’nın mevcut durumu, devletin onu anayasal teminata alması ve eğitim lisanı olarak tanımasının kıymeti en iyi bu örnekle anlatılabilir. Biraz evvel toplumun belirli ölçüde yaptığı veya daha fazla yapması gerekenlerle biz sadece Kırmancca’nın ömrünü uzatmaya çalışabiliriz. Hasta örneğiyle söylersem, acılarını dindirebiliriz. Devletin Kırmancca kadar Kurmancca için de atması gereken bu hayati adımları atması, Kürtlerin legal, barışçıl ve demokratik nitelikli toplumsal tazyiki hükümetler üzerinde sürdürmesi son derece değerli. Alışılmış bu gerçekleşene kadar durup beklenilemez. Tekrara düşmemek açısından biraz evvel de söylediğim pratik tavırları sergilemek, en başta konuşmacılarının lisanlarına ve kültürlerine karşı sorumluluğudur. Örneğin sırf Kırmanc (Zaza) değil, Kurmanc Kürtleri içinde de binlerce yükseköğrenim görmüş insanımız var ki bunların değerli bir oranı toplum içinde statü sahibi mesleklere, durumlara vs. sahip. Pekala, bu Kürt bireylerimiz kendi anadillerinde birer ümmi olduklarının farkındalar mıdır sanki?” diye konuştu.
‘PROGRAMIN GELECEĞE DÖNÜK DE FAYDALI OLMASINI UMUYORUM’
Kırmancca Akademi programına iştirak kurallarını taşıyanların müracaatlarını bu ayın 22’sine kadar yapmaları gerektiğini vurgulayan Can, kelamlarını şöyle noktaladı: “Her bir hocamız kendi alanında uzman ve birikimli olan hocalarımızdır. Bu manada programın başvuranlar için olduğu kadar geleceğe dönük de faydalı olmasını umuyorum. Atlamak istemediğim bir konu da şudur: Başta Kürt medyası olmak üzere demokrat-çoğulcu çizgide yayın yapan medya kuruluşlarının bu programı duyurucu haberler yapması manalı olur. Bu akademinin kalıcı olmasını, gelecekte bu nitelikteki programlara ilham verici olması dileğiyle diyorum.”
Kırmancca Akademi programına buradan başvurulabilir.
Gazete Duvar
