Türk Lirası’nın dün yaşadığı yüzde 10’un üzerindeki kaybı ve ticarette ortaya çıkan kahırları pahalandıran iktisatçı, Prof. Dr. Korkut Boratav, döviz krizi ve gelecekte neler yaşanabileceğini anlattı.

Oda TV’ye açıklamalar yapan Boratav’ın değerlendirmelerinden başlıklar şöyle:

İSTİKRAR SİYASETİ DELİNDİ: Türkiye iktisadı dünya iktisadı ile bütünleşmiş bir iktisat. Hasebiyle dışarıdan gelen tesirlere karşı kırılgan. Bu kırılganlık AKP periyodunda arttı. Şu ya da bu halde ayakta duruyor. Ama kırılganlık o derece artmış ki bazen balonu patlatan bir vesile oluyor. Bunu tam 21 yıl evvel bir defa daha yaşadık. Ecevit’in koalisyon hükümeti devrinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in anayasa kitapçığını bir MGK toplantısında başbakana fırlatmasını Ecevit kamuoyuna taşıdı ve balon patladı. Bugüne dönersek 2018’den beri neoliberal siyasetlerin yönetilmesi ile ilgili uyumsuzluk var ve saray idaresi de bunu vakit zaman lisana getiriyor. Biz üç defa döviz krizi geçirdik 2012 Ağustos’undan itibaren. 2020’ye gelince kırılganlıklar arttı zira 2018 ve 2019’da uygulanan istikrar siyasetleri delindi. Faiz konusunda bir istikrarsızlık ortaya çıktı. Finans piyasalarını sakinleştirmek ve dövizi frenlemek için de 128 milyar dolar harcandı.

NEOLİBERAL SİYASETLERİN İNKARI: Kasım 2020’ye gelindiğinde ise Merkez Bankası lideri ve Albayrak dahil iktisat idaresi değişti, kısa devirli de olsa yeni bir istikrar siyaseti, faizleri yine yükselterek uygulandı ve istikrar sağladı. Marta kadar, yani kasımla mart ortasında idare istikrarı sahiden sağladı ama cumhurbaşkanı bunu istemiyor. Hasebiyle Merkez Bankası’nın özerkliği fiilen kaldırıldı, lider değişti, faiz indirildi. Eylülle kasım ortasında dolarda 10 lira eşiği aşıldı. Pazartesi günü cumhurbaşkanının kabine toplantısından sonra yaptığı açıklama da 21 yıl evvelki anayasa kitapçığı krizinde olduğu üzere balon patladı. Bir ekonomik kurtuluş savaşından kelam etti örneğin. Kime karşı? Muhatap kim? Bir ekip komplo teorileri de dolaştırılıyor. Örneğin “kuru mazeret ederek fiyatları üst çekmek isteyen fırsatçılar” deniyor. Yani güvenilmeyen bir kadro çevreler var demek. Bu sözler şu manaya geliyor: Faizlerin indirilmesi kararı sonuna kadar sürdürülecek ve neoliberal siyasetlerin inkarı hedefleniyor. Hatta şu çok değerli bir söz, “Türkiye tarihinde birinci kez gereksinimlerine uygun bir iktisat siyaseti uygulama fırsatı buldu” deniyor.

ADETA SEÇİM KAMPANYASI İLANI: Evvelden mesela, “serbest piyasa iktisadına bağlıyız”, “uluslararası iktisat kurallarına bağlıyız” üzere teminatlar verildi. Bunların da olmaması ile birlikte artık yapılan neoliberal siyasetlerin külliyen inkarı üzere görünüyor. Bunu açıklamak sıkıntı. Adeta bir seçim kampanyasının açıldığını ilan ediyor. İyi lakin dış dünya da aslında kırılgan olan ekonomiyi yakından izliyor. Dahası iktisadın yerli aktörlerinin ürkmesi. Zira bu dış ve iç dengelerin birlikte bozulmasını getirecekti. Sayın cumhurbaşkanı susması gereken bir konjonktürde üstüne giderek konuşuyor. Ecevit’inki anlık bir reaksiyondu. Bugün de konuşmaması gereken bir devirde cumhurbaşkanı konuştu. Neoliberal siyasetleri inkar ettiğini dünyaya duyuruyorsun ve bu içerde ve dışarda kıymetli tesir yaratıyor, “kopma” sinyalinin kıymetli bir tetikleyici olduğunu kabul etmek durumundayız.

1980’LER ÇERÇEVESİ OLMADIKÇA PATLATIR SARFİYAT: 2018 krizi nasıl geçiştirildi? Mehmet Şimşek ayrıldı, Albayrak geldi, ani bir istikrar programı ile kriz geçiştirildi. Lakin artık daha kırılgan. Cumhurbaşkanı daha keskin bir kopuş sinyali veriyor. Bunu atlatmak için daha keskin bir istikrar siyaseti gerekir, pekala saray idaresi, takımları bu esnekliği gösterebilir mi? Bir gün evvel söylediğini inkar edecek kadar esnek olabilir mi? Enflasyona bakarsak, başlangıca yani yüzde 19 faize dönmek bile buna kâfi mi? Kasım’da enflasyonu göreceğiz 25-30’lara çıkmak üzeredir artık resmi bilgiler. Büyük bir esneklikle, sert bir istikrar siyaseti uygulayalım, yüzde 24 faiz uygulayalım ve bu bizi 2023’e götürür üzere bir yol benimseyebilirler mi? İki gün içinde 10 liradan 13’e tırmanıyorsa dolar tekrar 10 liraya indirmek çok istisnaidir, pek mümkün görünmüyor bana. Faizi indirerek döviz kurunun inmesini sağlayamıyor zira sermayenin ve yerli tasarruf sahiplerinin dövize kaymasını engelleyemiyor. Bunu 1980’li yıllarda Turgut Özal yapabildi. Dövizin enflasyon düzeyinde seyretmesini sağladı fakat o vakit Türkiye’de döviz mevduatı yoktu, yurt dışından borçlanma yoktu, yabancı sermaye yoktu, borsa yeni oluşuyordu, o da bu araçları kullandı. Bugünkü iktidar 80’li yılların çerçevesini tekrar oluşturmadıkça döviz ve faizi birlikte denetim edemez. İster istemez özgür piyasa patlatır sarfiyat. O vakit da bu girdap Türkiye’yi nereye götürür bilinmez.

İSTİKRAR SİYASETİ KRİZİ KALICILAŞTIRIR: 2002’de kriz nasıl AKP’nin iktidara gelmesini hızlandırdıysa, bu kriz de son analizde AKP’nin yolcu olacağının işareti olarak kıymetlendirilebilir. 2018’le 2020 ortasında, Ocak-Eylül ortasında birden teğe Türkiye’de 3 milyon yeni çalışan iktisada girdi fakat istihdam 380 bin kişi azaldı. İşte bu bir toplumsal krizdir. Canlı rezervler iktisada pompalanıyor ancak bu beşerler istihdam bulamıyor. Türkiye bu durumda ağır bir istikrar programına mahkum olurken, kelam konusu toplumsal kriz de kalıcılaşır. Genç nüfus önündeki bu durum aşılmalıdır ve iktidarın değişmesi de herhalde bunun birinci adımı olacaktır.

Gazete Duvar