Brown Üniversitesi
NASA’nın Perseverance isimli yeni araştırma robotu, Mars’ın yüzeyinde eski hayat izleri aramaya başlarken, yayınlanan yeni bir çalışma, Mars’ın yer altı katmanının Kızıl Gezegen’de günümüzde var olabilecek ömrü aramak için gerçek yer olabileceğini düşündürüyor.
Astrobiology mecmuasında yayınlanan bir araştırma, Mars’ın yüzeyinden uzaya savrulan ve sonunda Dünya’ya ulaşan Mars göktaşlarının kimyasal bileşimlerini inceledi. Yapılan tahlil, bu kayaların su ile daima bir biçimde temas halinde olmaları durumunda, Dünya’nın derinliklerinde hayatta kalanlara misal mikrobiyal toplulukları desteklemek için gereken kimyasal enerjiyi üretebileceğini tespit etti. Bu göktaşları, Mars’ın kabuğunun geniş alanlarını örnekleyebileceğinden, eldeki bulgular, Mars’ın yer altı katmanının büyük kısmının yaşanabilir olabileceğini ortaya koyuyor.
YER ALTI SULARI MİKROBİK ÖMRÜ DESTEKLEYEBİLİR
Brown Üniversitesi’nde doktorasını tamamlarken araştırmayı yöneten ve NASA’nın Jet İtiş Laboratuvarı’nda (JPL) doktora sonrası araştırmacı olan Jesse Tarnas, “Yüzey altı keşif bilimi açısından buradaki en kıymetli sonuç, Mars’ta yer altı suyunun bulunduğu her yerde, yer altı mikrobiyal hayatına imkan sağlamak için kâfi kimyasal güce sahip olma talihinin yüksek olması” diyor: “Yaşamın Mars yüzeyinin altında başlayıp başlamadığını bilmiyoruz lakin şayet başlamışsa, orada hayatı bugüne dek devam ettirmek için bol ölçüde güç olması gerektiğini düşünüyoruz.”
Bilim insanları, son yıllarda Dünya’nın derinliklerinin üstteki ortamdan büyük oranda ayrışmış geniş bir biyolojik yaşama mesken sahipliği yaptığını keşfettiler. Güneş ışığından yoksun olan bu canlılar, kayaların suyla temas etmesi sonucunda ortaya çıkan kimyasal yansımaların yan eserlerini kullanarak hayatta kalıyorlar.
Bu yansımalardan biri, kayaların içinde bulunan radyoaktif elementlerin gözenek ve çatlak boşluklarında sıkışıp kalan suyla tepkiye girdiğinde ortaya çıkan radyolizdir. Yansıma, su moleküllerini yapı taşı durumundaki elementler olan hidrojen ve oksijene ayırır. Hür kalan hidrojen geriye kalan yer altı suyunda çözünürken, pirit (‘aptal altını’ diye de bilinir) üzere mineraller özgür oksijeni emerek sülfat mineralleri oluşturur. Mikroplar, çözünmüş hidrojeni güç kaynağı olarak sindirebilir ve sülfatın içinde korunan oksijeni de bu yakıtı güce çevirmek için kullanabilir.
DÜNYA’DAKİNE BENZERİ HAYAT ALANLARI
‘Sülfat azaltıcı’ mikropların, Kanada’nın Kidd Creek Madeni üzere yerlerde, bir milyar yıldan fazla vakittir gün ışığı görmeyen suyun içinde ve yer altının bir buçuk kilometreden daha derin bölgelerinde yaşadığı keşfedildi. Tarnas, bu yer altı sistemlerini daha detaylı biçimde anlamak için Brown Üniversitesi’nden Profesör Jack Mustard ve Toronto Üniversitesi’nden Profesör Barbara Sherwood Lollar’ın eş başkanlığındaki bir takımla birlikte çalışıyor ve Mars’ta ve Güneş Sistemi’ndeki başka yerlerde de misal habitatlar olup olmadığını araştırıyor. ‘Earth 4-D: Subsurface Science and Exploration’ ismi verilen proje, Kanada İleri Araştırmalar Enstitüsü tarafından destekleniyor.
Bu yeni çalışma için araştırmacılar, Mars’ta radyoliz kaynaklı habitatların bileşenlerinin var olup olmadığını görmek istediler. NASA’nın Curiosity araştırma aracı ve yörüngede bulunan öbür uzay araçlarından elde edilen datalarla birlikte, gezegenin kabuk katmanının farklı kısımlarını örnekleyen Marslı göktaşlarından elde edilen bileşiklerle ilgili dataları de kullandılar.
Araştırmacılar, radyoliz için gereken toryum, uranyum ve potasyum üzere radyoaktif elementlerin yanı sıra sülfata dönüştürülebilen sülfit mineralleri ve suyu tutmak için gereğince gözeneğe sahip kaya oluşumları üzere bileşenler arıyorlardı. Çalışma, birkaç farklı Mars gök taşı cinsinde rastlanan bileşenlerin Dünya’dakine benzeyen habitatları desteklemek için kâfi ölçüde bulunduğunu ortaya çıkardı. Bu, bilhassa hayat dayanağı için en yüksek potansiyele sahip olduğu anlaşılan regolit breşler -yani 3.6 milyar yıldan daha eski kabuk kayalarından gelen meteorlar- kelam konusu olduğunda geçerliydi. Dünya’nın bilakis, Mars’ta daima biçimde kabuktaki kayaları geri dönüştüren bir plaka tektoniği sistemi bulunmuyor. Yani bu eski topraklar büyük ölçüde bozulmadan kaldı.
SU VARSA HAYAT DA OLABİLİR
Araştırmacılar, ulaştıkları bulguların, Mars’ın yer altındaki katmanında günümüz hayatından izler arayan bir keşif programı yürütmek için örnek oluşturmaya yardım ettiğini tabir ediyorlar. Araştırmacılar, daha eski çalışmaların, geçmişte Mars’ta faal bir yer altı suyu sistemine dair delillere ulaştığını söylüyor ve günümüzde de yer altı suyunun var olduğuna inanmak için nedenler var. Örnek olarak, son devirde gerçekleştirilen bir araştırma, gezegenin güney buz örtüsünün altında gizlenen bir yer altı gölü ihtimalini gündeme getirdi. Bu yeni araştırma, yer altı suyunun var olduğu her yerde ömür için gereken gücün bulunduğuna işaret ediyor.
Tarnas ve Mustard, yer altı araştırmalarında katiyen teknik zahmetler yaşansa da, bunların, insanların düşündüğü kadar üstesinden gelinmez olmadığını tabir ediyorlar. Mustard, bir sondaj operasyonunun ‘Teksas büyüklüğünde bir petrol sondaj kulesi’ gerektirmeyeceğini ve küçük sondaj araçları alanında yaşanan yeni ilerlemelerin yakında Mars’ın derinliklerine ulaşabileceğini kelamlarına ekliyor.
Mustard, “Yer altı, Mars keşfindeki sonlardan biri” diyor: “Atmosferi araştırdık, farklı dalga boylarındaki ışıklarla yüzeyi haritalandırdık, altı farklı bölgede yüzeye indik ve bu araştırma bize gezegenin geçmişiyle ilgili pek çok şey anlatmaya devam ediyor. Ancak şayet günümüzdeki hayat mümkünlüğü hakkında düşünmek istiyorsak, elbet ki yer altı, bu hareketin gerçekleştiği yer olacaktır.”
Yazının yepyenisi Science Daily sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
