Kolektif Yer Stant Salonu, Ofis semtindeki binalar içinde bir binanın taban katında. Birkaç basamak inince stant salonunun kapısına ulaşıyorsunuz. Stant salonu için burayı tercih eden sanatkarlara söylemedim fakat aklımdan, “Ya su basarsa burayı” diye bir niyet geçti. Ne olacaktı içerideki eserler? Sonra “Kötüyü çağırma” dedim, tekrar kendi kendime. Binayı yapanlar altyapı sorununu düşünmemiş olsalar da yeri kiralayan sanatkarlar elbette su baskınına karşı bir tedbir almışlardır.

Kolektif Mekan’ın açılışı 3’üncü ayına yaklaşıyor ve şimdiye kadar 5 stant açıldı burada. Merkezkaç Sanat Kolektifi’nin kurucu üyelerinden, yeni sanat alanında eserler veren Remzi Sever ile “Yaşayan Yer Yaşayan Sergi” hakkında konuştuk. Lakin daha evvel taban kattaki yerin kıssasından kelam etmeliyim güya. Zira yer, tarihiyle stanttaki çalışmalardan birinde de rol alıyor.

Remzi Sever

YERİN BAŞINDAN GEÇENLER

1980 yılında inşa edilen binanın müteahhiti, mütedeyyin olduğundandır tahminen, binanın taban katını mescit olarak tasarlamış. Adamın sıhhatinde mescit olarak fonksiyon gören yer kat, vefatından sonra satılmış ve farklı bir alanda hizmet vermeye başlamış: Taban katın yeni sahibi, eski mescidi pavyon yapmış. Bir vakit sonra çıkan arbedede pavyonda bir kişi öldürülüyor ve pavyon kapanıyor.

Taban kat daha sonra kahvehane olarak semt sakinlerine hizmet vermeye başlıyor. Akabinde bir dernek binası, fotoğraf atölyesi, hayvan barınağı… Derken, sonunda manav dükkanı oluyor taban kat. Fakat manav görünümlü torbacıymış burayı işleten.

Yer kat, işte çok maceradan, belediyelere kayyım atandıktan sonra Diyarbakır’da stant salonu olarak sanatseverlere Kolektif Yer ismiyle hizmet vermeye başladı.

SIKINTI DEVİR, SIKINTI KARARLAR

Merkezkaç Sanat Kolektifi ise 2015 yılında Diyarbakır, Mardin, ve Batman’da yaşayan ve üreten 6 sanatçıyı bir ortaya getiren bağımsız bir oluşum. Merkezkaç Sanat Kolektifi’ni anlatan Remzi Sever, “Bölgede yaşayan sanatkarların, bölgede yaşananlarla ilgili söyleyecekleri olmalı kanısıyla birliktelik sağladık” diyor.

2015’te çatışmalar başlamıştı ve 6 sanatçı, sanatın da yaşanan süreçle ilgili söyleyeceklerinin olması gerektiğinden yola çıkarak, teorik tartışmalar yürütüyor. Sıkıntı periyotta sıkıntı kararlar alıyor ve 2016’da ise birinci stantlarını açıyorlar. O tarihten bu yana düzenledikleri stantlar, paneller, buluşmalar kafelerde, barlarda, eski Diyarbakır meskenlerinde gerçekleşiyor. Bu yersizlik hali sanatkarlara bir özgürlük alanı sağlasa da hem kendilerinin hem de Diyarbakır’ın bir stant salonuna duyduğu muhtaçlık, Kolektif Mekan’ı kurmaya götürüyor onları.

Çok güç bir devirde kuruldu Merkezkaç Sanat Kolektifi. Sever, arkadaşlarıyla birlikte o periyot yaşadıklarını şöyle anlattı: “Bir arkadaşımla açığa alındık ve iki arkadaşımız ihraç edildi. Birçok kişi yurt dışına çıkmaya çalışırken ya da ortalıkta görünmezken bütün arkadaşlar iyi bir imtihan verdik, yan yana durduk, birlikte hareket ettik ve en kıymetlisi sanat yapmaya devam ettik. O tarihte ortalıkta görünmeyenlerim artık ortam görece biraz yumuşayınca tekrar uzunluk göstermesi ironik. Onlar burada yokken burada sanat yapanların artık görünmemesi ve onların sahnede olması daha da ironik.”

Remzi Sever, Bir Damla Habitat, 2021, Enstalasyon, Serum Şişesi ve Kiti, Toprak ve Tohum, 2021.

‘KOLEKTİF YER’DE GÖSTERİ YOKTU, SANAT VARDI’

Kolektif Mekan’da açılan birinci stant, tesadüfen Ahmet Güneştekin’in “Hafıza Odası” standıyla tıpkı gün açılıyor. Güneştekin’in şaşaalı ve tartışmalı standıyla Kolektif Mekan’ın birinci standının tıpkı güne denk gelmesi makus tesadüf olmalı.

Ben bu türlü düşünüyorum ancak Sever bu durumdan hiç şikayetçi değil. Hatta “İyi oldu” diyor ve şunları anlatıyor: “Açılışa 150-200 kişi gelmişti ve bunların nitelikli sanat izleyicisi olduğunu biliyordum. Burada gösteri yoktu, sanat vardı. Öbür tarafta söylenen hiçbir şey yoktu, yalnızca insanlara fotoğraf alanı yaratılmıştı. İçi boşaltılmış acılarımız, tırtıklanmış kıymetlerimiz var orada. Şunu da söylemeliyim, Diyarbakır güçlü bir kenttir ve bu sayede Merkezkaç Sanat Kolektifi, A4 Sanat Atölyesi, Mordem, Amed Kent Tiyatrosu, Ma Müzik ve öbürleri küllerinden doğmuş kurumlardır.”

Canan Budak, Varla yok Ortasında / Enstalasyon, Plastik Kasa, 2021.

YERİN BELLEĞİ ÜZERİNE

Stant alanına giden koridorun sağında, kapısı siyah perdeyle kapalı odanın içi zifiri karanlık. Standın bir kesimi olan odayı lakin küçük bir el feneriyle görmek ya da gezmek mümkün oluyor. Kesik, parlak, renkli çizgiler var odanın duvarlarında ve yerde. Bu, Meskenin Buluttekin’in Sur sokaklarını anlatan “Çıkmaz Sokak” isimli çalışması.

Bu çalışmayı Uğur Orhan’ın geniş alanda sergilenen enstalasyon ve görüntü işi “Ay Işığında Yürürken” destekliyor. Sever’in aktardığına nazaran iki sanatçı mülkiyet kavramı üzerine yaptıkları tartışmalardan çıkarmışlar bu işleri. Çalışmalardan biri Diyarbakır’ın Sur ilçesinin kaybolan sokaklarında, başkası de mülkiyetin hudutlarında geziyor.

Konutun Buluttekin, “Çıkmaz Sokak “, 164x232x485 mt oda, reflektör bandı, 2021. (Solda) , Murat Gök, Bağlı Objeler Serisi 1/ Chained Objects Series 1, 2021. (sağda)

Şilan Doğan ve Murat Kartal ise yerin belleği üzerine koku ve ses enstalasyonu yaptılar. Kokular ve sesler, 1980’li yıllardan bu yana ulaşan ve Kolektif Yer ismiyle “hayatına devam eden” yerin belleğini günümüze taşıyor.

Hêlîn ve Murat Gök’ün çalışmaları, bir yere ilişkin olmayı ve aidiyetin yaralarına odaklanıyor. Murat Gök bir masanın üzerinde sergilediği ve birbirleriyle direkt münasebeti olmayan objelerle, tuzun değerine vurgu yapan Hêlîn ise yaraya tuz basmanın imgesiyle, ‘’Birîna To rê” (Yarana) ile çıkıyor sanat izleyicisinin karşısına.

hêlîn, Birîna To rê / Yarana, 2021, Enstalasyon, Masa Sandalye ve Çeşitli Nesneler, Kaya Tuzu.

Standa Mardin’den katılan Canan Budak, plastik sebze-meyve kasalarıyla yerdeki işlevsizliğini, kaotik halini “Varla Yok Arasında” ismini verdiği çalışmasında gösteriyor.

Remzi Sever, “Bir Damla Habitat” enstalasyon çalışmasıyla standa katkıda bulunuyor. “Bir Damla Habitat” bir şifa bulma eforu olarak yorumlanıyor. Sever stanttaki çalışmasını, “Kendimizi, doğayı ve tüm hayatı, lakin küçük bir hayat kıvılcımı ile beslemenin ehemmiyetini vurguluyor” formunda tanım ediyor.

“Bir yer nefes alıp yaşayabilir mi?” sorusuna karşılık arayan “Yaşayan Yer Yaşayan Sergi”, Kültür İçin Alan’ın takviyesi ile açıldı. Stant, 31 Aralık’a kadar açık olacak.

Gazete Duvar