Merkez Bankası, 1 puanlık faiz indirimi yapılan kasım ayı Para Siyaseti Şurası toplantı özetlerini yayınladı. Raporda, makroihtiyati siyasetlerin krediler üzerindeki tesiri ile Merkez Bankası fonlamasının Açık Piyasa Süreçleri (APİ) ve swap süreçleri ortasındaki kompozisyonunun yakından takip edildiği açıklandı.
22 UNSURLUK AÇIKLAMA
Toplantı özetinde, enflasyon görünümü ve para siyasetine ait 22 unsurluk şu açıklama yapıldı:
Enflasyon Gelişmeleri
1. Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 2,39 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,31 puan yükselişle yüzde 19,89 olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, güç ve tütün kümelerindeki fiyat artışlarının tesiri öne çıkmıştır. Bu periyotta, milletlerarası güç fiyatlarında kayda kıymet artışlar izlenirken, Türk lirasındaki görünümle bir arada yurt içi güç fiyatlarında yüksek fiyat artışları gözlenmiştir. Üretici firmaların sigara fiyatlarında artışa gitmeleri nedeniyle tütün eserleri fiyatlarında yaşanan yükselişin tüketici enflasyonuna tesiri ise yaklaşık 0,30 puan olmuştur. Besin kümesi yıllık enflasyonunda bir ölçü gerileme gözlenmesine karşın yüksek düzeyler korunmuştur. Türk lirasındaki gelişmeler, süregelen emtia fiyat artışları ve arz kısıtlarının devamıyla üretici enflasyonu alt kümeler genelinde yükselmiştir. Bu görünüm altında, B ve C endekslerinin yıllık enflasyonları hudutlu bir oranda gerilemiş, yakın devir eğilimlerinde ise bir ölçü yavaşlama gözlenmesine rağmen yüksek düzeyler korunmuştur.
2. Besin ve alkolsüz içecekler kümesi fiyatları Ekim ayında yüzde 1,92 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu bir evvelki yıldaki yüksek bazın da tesiriyle 1,38 puan gerileyerek yüzde 27,41 olmuştur. Yıllık enflasyon işlenmemiş besin kümesinde yüzde 29,20’ye, işlenmiş besin kümesinde ise yüzde 25,71’e gerilemiştir. Taze meyve ve zerzevat fiyatları işlenmemiş besin yıllık enflasyonundaki gerilemede temel öge olurken, mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle Eylül ayında taze meyve-sebze kümesinde gözlenen düzeltme taze meyve kaynaklı olarak bu periyotta de devam etmiştir. Başka işlenmemiş besin kümesinde ziraî kuraklığa bağlı rekolte kaybı, kur gelişmeleri ve girdi maliyetlerinin tesirli olduğu bedellendirilen bakliyat, süt ve patates fiyatlarındaki artışlar dikkat çekmiştir. Genele yayılan fiyat artışlarının gözlendiği işlenmiş besinde, milletlerarası ve yurt içi buğday fiyatlarındaki olumsuz seyrin baskı oluşturduğu ekmek ve tahıllar kümesinde fiyatlar yüzde 3,16 ile bir ölçü daha hızlanmıştır.
3. Güç fiyatları Ekim ayında yüzde 4,58 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu 2,99 puan yükselişle yüzde 25,76 olmuştur. Bu periyotta, milletlerarası güç fiyatları ABD doları bazında güçlü bir artış kaydetmiş, Türk lirasındaki görünüm ile birlikte akaryakıt, tüp gaz ve katı yakıt kalemlerinde yüksek aylık fiyat artışları izlenmiştir.
4. Temel mal kümesi fiyatları Ekim ayında yüzde 2,49 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu 0,92 puan düşüşle yüzde 18,46’ya gerilemiştir. Yıllık enflasyon güçlü mal kümesinde gerilerken, başka temel mallarda yatay seyretmiş, giysi ve ayakkabı kümesinde ise yükselmiştir. Ekim ayında yüzde 1,23 oranında artan sağlam mal fiyatlarında beyaz eşya fiyatlarındaki artış belirleyici olurken, mobilya ve araba kalemlerindeki ölçülü seyir küme aylık enflasyonunu sınırlamıştır. Bu gelişmelerle, sağlam mal kümesi yıllık enflasyonu 1,88 puan azalarak yüzde 20,24’e gerilemiştir. Ekim ayında mevsimsel ortalamasının altında bir artış gösteren giysi ve ayakkabı kümesinde ise yıllık enflasyon geçen yılın birebir periyodunda salgın hastalık kaynaklı düşük bazın tesiriyle yükseliş kaydetmiştir.
5. Hizmet fiyatları Ekim ayında yüzde 1,04 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 0,37 puan artışla yüzde 15,43 olmuştur. Yıllık enflasyon ulaştırma ve başka hizmetlerde gerilerken, haberleşme hizmetlerinde yataya yakın seyretmiş, kira ve lokanta-otelde ise yükselmiştir. Lokanta-otel kümesinde gözlenen yüksek fiyat artışları, besin fiyatlarındaki görünüm ve süreksiz KDV indirimlerinin sona ermesinin de tesirleriyle Ekim ayında da devam ederek hizmet enflasyonunu olumsuz etkilemiştir. Ayrıyeten, mevsimsel tesirlerden arındırılmış bilgilerle kira enflasyonundaki yükseliş eğilimi bu devirde de sürmüştür.
6. Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran, enflasyon beklentileri Kasım ayında da üst istikametli güncellenmeye devam etmiştir. Cari yıl sonu enflasyon beklentisi 1,68 puan artışla yüzde 19,31’e, gelecek on iki aya ait enflasyon beklentisi 1,70 puan artışla yüzde 15,61’e yükselmiştir. Mevcut durumda, gelecek yirmi dört aya ait enflasyon beklentisi yüzde 11,76 olurken, gelecek beş yıla ait enflasyon beklentisi ise yüzde 7,96 düzeyindedir.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler ve Riskler
7. Öncü göstergeler global iktisattaki güçlü toparlanmanın, kimi bölgelerde bir ölçü sürat kaybetmekle birlikte, devam ettiğine işaret etmektedir. Yakın periyotta salgının tesiriyle ABD’de tüketici inanç endeksleri düşük seyrederken, birtakım Avrupa ülkelerinde tüketici itimadında kısmi bir güzelleşme görülmektedir. Global iktisadi faaliyette yılın birinci yarısında yaşanan toparlanma ve aşılama oranlarındaki artışa karşın salgında yeni varyantlar global iktisadi faaliyet üzerindeki aşağı taraflı riskleri canlı tutmaktadır.
8. Global talepteki toparlanma, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, kimi kesimlerdeki arz kısıtları ve nakliyecilik faaliyetlerindeki artış milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının yükselmesine yol açmaktadır. Esas ziraî emtia ihracatçısı ülkelerde yaşanan iklim şartlarının global besin fiyatları üzerinde olumsuz yansımaları görülmektedir. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve milletlerarası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmekle birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları artan güç fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğuna bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini kıymetlendirmektedir. Bununla birlikte, birçok merkez bankası enflasyondaki artışın arızi ögelerden kaynaklandığı değerlendirmesine bağlı olarak enflasyondaki yükselişin süreksiz olduğu kanaatindedir. Bu çerçevede gelişmiş ülke merkez bankaları destekleyici nakdî duruşlarını sürdürmekte, varlık alım programlarına devam etmektedir.
9. Ekim ayının ikinci yarısından itibaren gelişmekte olan ülke borçlanma senedi piyasaları dalgalı bir seyir izlerken pay senedi piyasalarında girişler gözlenmektedir. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır. Kelam konusu risklerin Türkiye’ye yönelik portföy akımları kanalıyla yaratabileceği tesirlerin, yurt dışında yerleşiklerin portföy pozisyonlanmalarındaki mevcut düzeyler dikkate alındığında daha hudutlu kalabileceği kıymetlendirilmektedir.
10. Üretici enflasyonu, Türk lirasındaki görünüm, başta güç olmak üzere süregelen emtia fiyat artışları ve arz kısıtlarına bağlı olarak Ekim ayında yükseliş kaydetmiştir. Fiyat artışları endeks geneline yayılırken, en bariz yükseliş rafine edilmiş petrol eserleri, gaz imalatı, su ve kömür fiyatları öncülüğünde güç kümesinde gözlenmiştir. Yüksek fiyat artışı ile öne çıkan bir başka alt küme olan orta mallarında ise temelde metallerle ilişkili kümeler, dokuma iplik ve elyafları başta olmak üzere dokumayla ilgili kalemler, temel kimyasallar ile plastik ve kağıt eserleri tesirli olmuştur.
11. Öncü göstergeler yurt içinde iktisadi faaliyetin dış talebin de tesiriyle güçlü seyrettiğine işaret etmektedir. Sanayi üretimi Eylül ayında tedarik ezaları kaynaklı fabrika tatilleri ile tarihi olarak yüksek oynaklık sergileyen kalemler kaynaklı bir evvelki aya nazaran yüzde 1,5 azalmıştır. Buna rağmen, üçüncü çeyrekte sanayi üretimi ikinci çeyreğe nazaran yüzde 1,6 oranında artış kaydetmiş ve yükseliş eğilimini korumuştur. Ciro endeksleri üçüncü çeyrekte yurt dışı talebin sanayi üretimini desteklemeye devam ettiğine işaret etmektedir. İmalat sanayi firmalarının gelecek on iki aylık periyoda ait yatırım eğilimlerindeki güçlenme devam etmektedir.
12. Aşılamanın toplumun geneline yayılması salgından olumsuz etkilenen hizmetler, turizm ve ilişkili kesimlerin canlanmasına ve iktisadi faaliyetin daha istikrarlı bir bileşimle sürdürülmesine imkan tanımaktadır. Perakende satış hacmi ve hizmet ciro endeksleri bilhassa turizm ilişkili kalemlerin takviyesiyle üçüncü çeyrekte kuvvetli bir artış kaydetmiştir. Aşılamadaki güçlü ivme ile birlikte kısıtlamaların hafifletilmesi, turizm faaliyetindeki ve ilgili hizmet kalemlerindeki toparlanma eğiliminin belirginleşmesinde rol oynamıştır. Sağlam tüketim malları talebi yavaşlarken, dayanıksız tüketim mallarında bir toparlanma gözlenmektedir.
13. İstihdamın üçüncü çeyrekteki seyri açılma, turizmdeki toparlanma ve güçlü seyreden ihracatla birlikte iktisadi faaliyette gözlenmekte olan dengelenme ile uyumludur. Üçüncü çeyrekte tarım dışı istihdam artışı yüzde 2,5 ile bir evvelki çeyreğe nazaran hızlanmıştır. Hizmet istihdamı lokanta-oteller ve perakende ticaret kesimleri öncülüğünde ikinci çeyreğe nazaran yüzde 3,0 artarken, sanayi ve inşaat kesimleri de istihdam artışına katkı vermiştir. İşgücüne iştirak oranındaki yükselişe karşın istihdamdaki güçlü artışla işsizlik oranı Eylül ayı prestijiyle yüzde 11,5’e gerilemiştir. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı datalar, istihdam görünümündeki güzelleşmenin ve işgücü piyasasındaki olumlu seyrin sürdüğüne işaret etmektedir.
14. Olumlu dış talep şartları cari süreçler istikrarını müspet etkilemektedir. Cari süreçler istikrarı Eylül ayında 1,7 milyar ABD doları fazla vermiş, 12 aylık birikimli olarak ise 4 milyar ABD doları azalışla 18,4 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Süreksiz dış ticaret bilgileri, mevsimsellikten arındırılmış altın hariç ihracat ve ithalatın Ekim ayında ihracatta daha kuvvetli olmak üzere arttığına ve ihracatın ithalatı karşılama oranının yükseldiğine işaret etmektedir. Turizm gelirlerinde ise toparlanma eğiliminin belirginleştiği izlenmektedir. İhracattaki güçlü artış eğilimiyle yılın geri kalanında yıllıklandırılmış cari süreçler istikrarındaki güzelleşmenin sürmesi beklenmekte, bu eğilimin güçlenerek devam etmesi fiyat istikrarı gayesi için ehemmiyet arz etmektedir.
Para Siyaseti
15. Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesi ve fiyat istikrarı amacına ulaşılması odağında belirlenecektir. Bu doğrultuda siyaset duruşu, enflasyon gelişmeleri, enflasyon beklentileri ve bunlar üzerinde kısa vadede tesirli olacağı öngörülen süreksiz ögeler da dikkate alınarak dezenflasyon sürecini en kısa müddette tesis edecek ve orta vadeli gayelere ulaşıncaya kadar bunun sürekliliğini sağlayacak bir sıkılık seviyesinde belirlenmeye devam edilecektir.
16. Enflasyonda son devirde gözlenen yükselişte; besin ve başta güç olmak üzere ithalat fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz istikametli ögeler, yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlar ve talep gelişmeleri tesirli olmaktadır. Para siyaseti duruşunda yapılan güncellemenin ticari krediler üzerinde olumlu tesirleri görülmeye başlamıştır. Bunun yanında, ferdi kredilerle ilgili gelişmeler yakından takip edilmektedir. Konsey, para siyasetinin etkileyebildiği talep ögeleri, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı tesirlerin ayrıştırılmasına yönelik tahlilleri kıymetlendirerek siyaset faizinin 100 baz puan indirilerek yüzde 15 olarak belirlenmesine karar vermiştir. Heyet, arz taraflı ve para siyaseti tesir alanı dışındaki faktörlerin fiyat artışları üzerinde oluşturduğu süreksiz tesirlerin 2022 yılının birinci yarısı boyunca da tesirini sürdürmesini beklemektedir. Konsey, bu tesirlerin ima ettiği sonlu alanın kullanımını Aralık ayında tamamlamayı değerlendirecektir.
17. TCMB, iklim ve öbür etraf kaynaklı riskleri sonlandırmak emeliyle, para siyasetinin ana gayelerinde bir değişikliğe yol açmadan sürdürülebilir finans uygulamalarını uzun vadeli bir siyaset olarak destekleme kararı kapsamında “Yeşil İktisat ve İklim Değişikliği Müdürlüğü” ismi altında yeni bir ünite kurma kararı almıştır. Kelam konusu ünitenin, iklim değişikliğinin finansal sistem içerisinde ortaya çıkarabileceği kırılganlıkları ve fırsatları tespit edebilme ve ilgili riskleri azaltmak maksadıyla çalışmalar yapması hedeflenmektedir.
18. Enflasyonun kısa devirde, başta emtia fiyatları ve yönetilen/yönlendirilen fiyatlar olmak üzere arz ve talep taraflı çeşitli ögelerin tesiriyle oynak bir seyir izlemesi beklenmektedir. Bununla birlikte, süreksiz tesirlerin ortadan kalkmasıyla enflasyonun tekrar düşüş eğilimine dönmesini sağlayacak sıkılıktaki nakdî duruş; enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı değerli bir tampon fonksiyonu görecektir.
19. TCMB, fiyat istikrarı temel hedefi doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 maksadına ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.
20. Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, karşıt para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir formda devamı için uygun taban oluşacaktır.
21. Kredi piyasası, iktisadi faaliyet, arz taraflı ögeler ve ithalat fiyatlarındaki gelişmeler doğrultusunda enflasyon üzerindeki talep ve maliyet taraflı tesirler yakından izlenmektedir. Gelişmiş ülkelerdeki para siyaseti ile global risk iştahına ait görünüm, gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımları üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır. Heyet, para siyasetinde fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten bir yaklaşım sergilemeyi sürdürecektir. Bu bağlamda makroihtiyati siyasetlerin krediler üzerindeki tesiri ile TCMB fonlamasının APİ ve swap süreçleri ortasındaki kompozisyonu yakından takip edilmektedir.
22. Heyet, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimine gereksinim bulunduğu değerlendirmesini yinelemiştir. (EKONOMİ SERVİSİ)
Gazete Duvar
