Mesleklerinin 52. yılını kutlayan Türk müzik tarihinin efsanevi kümesi Moğollar, dünyaca ünlü Artone Studio’larında, direct-to-disc (doğrudan plağa kayıt) teknolojisiyle kaydedilen yeni albümleri “Anatolian Sun Part 1 & Part 2” ile karşımızda!
Kümenin 11 yıl ortadan sonra gelen ve iki başka albüm halinde plak formatında da yayınlanacak olan albümü Anatolian Sun, Moğollar’ın konser performanslarına en yakın kayıtları olma özelliğini taşıyor. Rastgele bir düzenleme yapılmadan tek seferde ve büsbütün canlı kaydedilen albüm, Gülbaba Records & Night Dreamer Records etiketiyle bugün plak formatında ve dijital olarak yayınlanıyor. Saykedelik Türk rock müziğinin tüm dünyada gördüğü ilgi, Moğollar’ın 44 yıl sonra yine Avrupa’da plak yayınlamasına vesile oluyor. Anadolu pop’un 60’lardaki öncü ve devrimci kümesi Moğollar, 2020’de hala etkin ve tabir yerindeyse tabanca üzere çalıyor!
Moğollar, albümdeki birkaç kült müzik dışında tüm müzikleri yine ele aldı ve yeni düzenlemeler yaptı. Kayda girmeden evvel yaklaşık üç hafta İstanbul’da ağır provalar yapan kümenin yine düzenleme yapmaya çalışırken ortaya yeni müzikler çıkardığı da oldu. Albümün en büyük sürprizi ise Cem Karaca & Moğollar olarak 1973’te yayınlanan Gel Gel’in Moğollar tarafından 47 yıl sonra tekrar kaydedilmesi oldu. Moğollar’ın vokalisti Emrah Karaca bu vesileyle birinci kere babasının bir müziğini seslendirmiş oldu. Kayıtlarda direct-to-disc teknolojisi kullanıldığı için, plağın her bir yüzü stüdyoda o yüzdeki müzikler peş peşe çalınarak ve müzik ortalarındaki sessizlikler dâhil gerçek vakitli kaydedildi. 52 yıldır hala sahnede ve üretmeye devam eden Moğollar, kümeden daha eski ve tahminen de tüm vakitlerin en keyifli, bir o kadar güçlü kayıt teknolojilerinden birini kullanarak bizleri kendine hayran bırakmaya devam ediyor. Anatolian Sun, Moğollar’ın D2D tekniğiyle kaydettikleri tek albümleri olma özelliğini taşıyor. Ayrıyeten albüm, Engin Yörükoğlu’nun vefatının akabinde kümeye katılan Kemal Küçükbakkal’ın Moğollar ile kaydettiği birinci stüdyo albümü. Lafı daha fazla uzatmayalım ve kelamı bedelli müzisyenlere bırakalım…
Yeni bir albüm için 11 yıllık bir orta var. Neden bu kadar uzun oldu?
Taner Öngür: En son 2009 sonunda “Umut Yolunu Bulur” albümünü çıkarmıştık. O sıralarda Engin Yörükoğlu’nun hastalığı ağır seyrediyordu, onun tavsiyesi üzerine o albümde davulları Utku Ünal çaldı. Sonra 23 Nisan 2010’da Engin’i kaybettik. Utku bir müddet bizi yönetim etti lakin şahsî takvimi Engin’in yerini almasına müsaade etmiyordu. Bu kere de Utku’nun tavsiyesi ile Kemal Küçükbakkal ortamıza katıldı. Konserler, turneler derken bu formda yıllar geçti. 11 yıllık bir orta planlanmış bir şey değildi. Aslına bakarsanız bu albüm de planlanmış bir şey değildi. Lakin iyi ki oldu.
Serhat Ersöz: Biz “Hadi albüm yapalım” diyerek zorlamadık hiç kendimizi. Biriken besteler ya da gelişen kaideler zaten doğal bir süreç doğurdu daima. Bu albüm de bu türlü doğal gelişen bir sürecin sonucu.
Emrah Karaca: Aslında vaktin farkına varamadık, diyelim. Bu türlü söyleyince 11 yıl çok uzun geliyor fakat içindeyken sahiden su üzere akıp geçti. Bir sürü konser verdik, bir sürü ülke gezdik, bir sürü hoş anı biriktirdik.
Cahit Berkay: Biliyorsunuz son 10 yılda insanların müzik dinleme alışkanlıkları büyük bir değişim gösterdi. Müzik kesiminde dijital bir ihtilal yaşandı ve albüm yapmak demode hale geldi. Kendimize ismine “tekli” ya da “single” diyerek bir müzik yayınlamayı da yakıştıramadık. “Girip albüm kaydedecek kadar da birbirimizi heyecanlandıramadık” desek yanlış olmaz. Lakin bu albüm fikri hepimizi heyecanlandırdı. Stüdyoya girince de albümsüz yılların acısını çıkartırcasına ortaya iki albüm çıktı.
Büsbütün canlı kaydedilmiş bir albüm yayınlıyorsunuz. Öncelikle nedir bu albüm, bize biraz anlatır mısınız?
Taner Öngür: Albümü Hollanda’nın Haarlem kentinde Artone isimli stüdyoda kaydettik. Bu stüdyonun en değerli özelliği, direct to disc kayıt üslubuna nazaran tasarlanmış olması. Yani müzikler direkt master plak üzerine kaydediliyor. Albüm İngiliz Night Dreamer şirketi için kaydedildi. Ülkemizde de Gülbaba Records yayınlayacak, Baba Zula’dan Murat Ertel vasıtasıyla irtibat kurduk bu şirketle. Murat Ertel de albümün prodüktörlüğünü üstlendi.
Serhat Ersöz: Kümenin müzikal yelpazesini yansıtan 16 müzik barındıran duble bir albüm. Anatolian Sun Part 1 ve Part 2 olarak iki farklı plak yayınlanacak. Eş vakitli olarak dijital platformlardan da dinlemek mümkün olacak.
Cahit Berkay: Şimdi plaktan nasıl bir ses çıkacağını biz de bilmiyoruz. Kayıtları master plağa ziyan veriyor diye dinlememize müsaade etmediler. Yalnızca teknik bir arıza sebebiyle yarım kalan bir kaydı dinleme fırsatımız oldu. Plaktan müzik dinlemenin farkını bu kadar net duyduğumu daha evvel hiç hatırlamıyorum. Bence kimse bu albümü plaktan dinlemeden “albümü dinledim” demesin. İşin enteresan yanı, plağı Moğollar ile müzikseverler tıpkı anda dinleme fırsatı bulacak.
.Bugünün müzik teknolojisinin geldiği noktadan bakınca direkt plağa yapılan bir kaydın farkı, özellikleri, avantajları ve dezavantajları nedir? Neden bu riski göze aldınız?
Kemal Küçükbakkal: Günümüz kayıt teknolojileri, kaydettiğiniz müziğe istediğiniz yerine istediğiniz müdahaleyi yapma talihi tanıyor. Fakat direkt plağa yapılan bu kayıtta bu türlü bahtımız yoktu. Siz ne çalıyorsanız motamot kayıt ediliyor. Misal kayıttayken öksürdünüz. Ya plağın o yüzündeki tüm müzikleri tekrar çalacaksınız ya da o öksürük sesi kalacak. Üçüncü bir ihtimal yok. Bu açıdan bakıp avantajına ve dezavantajına siz karar verebilirsiniz. Özelliği ise bence dinleyen ile doğal bir irtibat kurması. Çünkü her şeyi olduğu üzere, o anda bizim yaşadığımız neyse dinlediğiniz de o oluyor. Emel o anki hâletiruhiyemizi olduğu üzere aktarmaktı, bunu başardığımızı düşünüyorum.
Taner Öngür: Öncelikle yüzde yüz analog, mikserler ampfli’ler büsbütün lambalı, sound olarak, analog yılların sıcaklığını taşıyor. En kıymetli özelliği, kayıttan sonra rastgele bir müdahale yapılamıyor olması. Bu da öncesinde iyi hazırlanmayı ve iyi bir canlı performans gerçekleştirmeyi gerektiriyor. Bir seferde plağın bir yüzünü çalmak zorundasınız. Bir yüzde dört müzik olduğunu düşünürsek, beşer saniye aralıklarla dört şarkıyı peş peşe çalıyorsunuz. Bu durumun avantajı, müzikal olarak iyi bir ansambl yakalamak. Böylelikle her müziğin ruhunu hissetmek, hissettirmek zorunda oluyorsunuz. Sonuçta içinde hatacıklar barındırsa da canlı performans kusursuz tınlıyor. Dezavantajını hiç düşünmedim. Risk bizim için geçerli değil. Biz sonuçta harikalık gösterisi yapmayan bir grubuz, neysek o…
Cahit Berkay: Stüdyoda kullanılan ekipmanların tevellütü bizden eskiydi. 70’lerde canlı çaldığımız albümler çok oldu fakat direkt plağa kayıt daha evvel yapmamıştık. Risk değil de insan başlarken biraz gerilim oluyor. Lakin küme arkadaşlarımla yakaladığımız kusursuza yakın ahenk, birinci müziğin birinci notasını bastıktan sonra tüm stresimin geçmesine sebep oldu. Keyifle çaldık. Avantajı işte bu keyif, zira dinleyen de hisseder o keyfi…
Serhat Ersöz: Müziklerin iyi performe edilmelerinin yanında mühletleri ve enstrüman değişimi bağlamında sıraları da ehemmiyet taşıyor. Münasebetiyle çok iyi bir ön hazırlık gerektiriyor. Dezavantajı dur kalk yapamıyorsunuz, kendi kusurunuzu sonra girip düzeltemiyorsunuz. Bir yüzdeki üç müzik çok iyi icra edilmiş olsa bile dördüncü müzikte çuvalladıysanız ya o makus performansa razı olacaksınız ya da o yüzü baştan çalmak zorundasınız. Kişisel olarak çok iyi çalmış olsanız bile kümenin genel performansı belirleyici oluyor. Avantajı ise o anı, ruhu, tansiyonu, neşeyi vs. topluca kayda yansıtabiliyorsunuz. Tek tek ve farklı vakitlerde yapılan kayıtlarda kişisel performanslar ne kadar iyi olursa olsun birlikte çalmanın ruhu olmuyor genelde. Grubun daima bir arada çekmesi, koşması vs. ayro organik bir hava katıyor kayda. Bence eski rock, jazz vs. kayıtların hala en iyileri olmasının sırrı da burada yatıyor. Bunu bir riskten öte kendimize meydan okuma olarak görüyorum ben. Zati sahnede yıllarca yanılgısı ve sevabı ile çalıyoruz. Doğal stüdyo ortamında daha fazla dikkatli olmak gerekiyor. Eğlenceli de olacağını düşündük, o denli de oldu geriliminin yanında zati.
Emrah Karaca: Günümüz teknolojisinde hakikaten müzikçi olmayan birine bile stüdyo ortamında müzik söyletebilirsiniz. Lakin bizimki üzere bir kayıtta ne söyleyen ne çalan için bu türlü bir kaçış yolu yok. Her şey o kadar gerçek ki! Teknolojik numaraların hiçbirini bu kayıt için uygulayamıyorsunuz. Ne çalıyorsanız, ne söylüyorsanız o direkt olarak plağa basılıyor. O anda basılıyor! Resmen mecnun işi (gülüyor). Lakin sonuçlarının iyi olduğunu düşünüyorum ve bence bu her müzisyenin yaşaması gereken bir tecrübe.
İlerideki albümlerinizi de bu halde kaydetmeye devam edecek misiniz?
Serhat Ersöz: Şahsen benim için unutmayacağım bir tecrübe oldu. Tekrarlamak isterim.
Taner Öngür: Bilemiyorum, bu türlü bir teknik ülkemizde yok. Albüm müzikseverler tarafından beğenilirse, ileride Hollanda’da yeniden birebir stüdyoda öbür bir albüm de kaydedebiliriz.
Cahit Berkay: Bu türlü uyumlu bir müzik kümesi olmak kolay değil. Kendimi çok şanslı hissediyorum. Bu ahenge sahip olduğumuz sürece teklif gelsin yine sarfiyat kaydederiz!
Kemal Küçükbakkal: Kayıt öncesi en gerilimli olan bendim sanırım. Benim birinci önemli kayıt tecrübemdi. Bir daha fırsat çıkarsa seve seve ve tadını çıkara çıkara kayıt yapmak isterim (gülüyor).
Kaydı yaptığınız günlere geri dönsek neler söylersiniz? Stüdyodaki ruh halinizi, heyecanınızı, beklentilerinizi, aranızdaki konuşmaları anlatır mısınız? Kaç saat durmadan kayıt yaptınız?
Cahit Berkay: Türkiye’ye dönmemizin çabucak akabinde karantina günleri başladı. O vakit farkında değildik fakat Hollanda’daki kayıt süreci birlikte geçirdiğimiz son günlerimizmiş. O yüzden en çok topluca yediğimiz akşam yemeklerini ve oradaki muhabbetlerimizi özledim. Size bir şey diyeyim mi? Ben çok şanslı bir adamım, sevdiğim beşerlerle bir arada, sevdiğim bir işi yapıyorum.
Taner Öngür: Albümü şubatın son haftası kaydettik. Sabahları erken kalkıp disiplinli bir formda provalara başlıyorduk. Biz provaları sürdürürken teknisyenler ses ayarlarını yapıyordu. Öğlen yemeğine kadar bu türlü sürüyor, sonrasında önemli kayıtlara başlıyorduk. Her gün plağın bir yüzünü kaydettik ki her yüzde dört müzik var. Heyetim bir gün, kayıtlar da toplam dört gün sürdü. Her akşam saat 17:00 civarı paydos ediyorduk.
Kemal Küçükbakkal: Aslına bakarsanız kayıtlar çok kısa sürdü (gülüyor). Her gün plağın bir yüzünü kaydettik. Her yüzü üç sefer çaldık ve en iyi olanı seçtik. Ses kaybı olmaması için plağın bir yüzünün 15-18 dakika ortası uzunlukta olması gerekiyordu. Yani günlük kayıt süremiz 40 dakikayı geçmedi (gülüyor). Fakat hazırlıklar, provalar, ses istikrarları bir gününüzü alıyordu. O mevzuda da Serhat Ersöz’ün hakkını teslim etmek gerekir, tüm bu sıkıntı işleri o sırtladı.
Serhat Ersöz: Ruh halimiz, altında yatan gerilimi kapatacak kadar eğlenceliydi aslında. Kayıtlar ilerledikçe ve optimum performanslara şahit hayli rahatladık, gerilim dozu azalıp keyif dozu yükseldi. Ortamızda olabilecek her konuşmayı gitmeden prova etabında yaptık üzere aslında. Orada aklımıza gelmemiş ya da orada ortaya çıkan ayrıntılar hakkında baş yorduk.
Emrah Karaca: Kayıt sürecinin benim için en sancılı tarafı çalışma saatleriydi. Kayıtların olağan bir iş günü üzere mesai saatleri içerisinde başlayıp bitmesi gerekiyordu. Bizim üzere gece yaşayan müzisyenler için her sabah erkenden kalkıp stüdyoya gitmek çok güç. En azından benim için o denli.
1971’de çıkardığınız ve Fransa’da Charles Cros Mükafatı almanızı sağlayan Iklığ da albümde var. Biraz da müzikleri anlatır mısınız?
Cahit Berkay: 1971’deki stüdyoya girip benim Iklığ çaldığım bir jam session yapmıştık. O müzik o denli ortaya çıkmıştı. Artık de misal bir şey yaptık. Lakin ortaya yesyeni bir müzik çıktı. İki şarkıyı da dinlerseniz ne demek istediğimi anlayacaksınız.
Taner Öngür: Albüm öncelikle yurt dışına yönelik yapıldığı için, çoklukla kümenin tüm vakitlerinden modüller seçildi. Alışılmış bunların Avrupa dinleyicisine enteresan gelecek müzikler olmasına ihtimam gösterdik. Modül seçiminde değerli bir nokta da kullanılan enstrümanlardı. Malum her kayıtta art geriye 4 kesim çaldığımız için ortadaki 5 saniyelik boşlukta enstrüman değişimleri de bu seçimde rol oynadı.
Bizi diğer nasıl sürprizler bekliyor albümde?
Taner Öngür: Nasıl bir sürpriz beklentiniz olduğunu bilmiyorum ancak en kıymetli farklılık, Baba Zula kümesinin perküsyoncusu Ümit Adakale bu albümde bize, askı davul, darbuka ve çeşitli perküsyon enstrümanlarıyla eşlik etti. Bir de bugüne kadar hiç çalmadığımız, 1973’te Cem Karaca ile bir arada yaptığımız “Gel gel” isimli müzik da albümde yer alıyor.
Kemal Küçükbakkal: Asıl bizi bekleyen sürprizler var. Daha plağın özgün kaydını dinleyemedik. Plağa ziyan gelmesin diye bize dinletmeden aldılar götürdüler (gülüyor). Albümün prodüktörlüğünü yapan Murat Ertel, eşi Esma Ertel ile albüm kapağının içiyle ilgili fotoğraflar yazılar yaptı. Mükemmel olduğuna eminim ancak biz daha kapak dizaynını da görmedik, merakla bekliyoruz.
Pandemi öncesi son konseriniz hangisiydi?
Serhat Ersöz: 29 Şubat Eindhoven konseri. Kayıttan sonra gerilim attık (gülüyor).
Kemal Küçükbakkal: Dönünce Yeditepe Üniversitesi’nin orada Pucci isimli bir yerde çalmıştık. En son konser oydu.
Cahit Berkay: Pandemi sürecinde de Kadıköy Belediyesi’nin Göztepe Parkı’nda yaptığı etkinlikler kapsamında bir konserimiz oldu. Çok itinayla yapılmış, örnek bir işti. Maalesef daha sonra açık havada konser yapmak yasaklandığı için devamı gelmedi. Bir de bu sene çevrimiçi gerçekleşen Londra Jazz Festivali’ne Çengelköy İskelesi’nden bağlandık.
.Bir yanda bu kadar eski bir teknoloji ile yapılan bir kayıt, bir yanda online konserler… Bugünleriniz nasıl geçiyor? Müzik dünyasının geldiği nokta ile ilgili neler söylemek istersiniz?
Taner Öngür: Ben esasen olağan olarak, Moğollar konserleri dışında daima karantinada yaşıyormuşum, onu fark ettim. Pandemi olmasaydı bu albümün lansman konserini Londra Jazz Festivali’nde yapacaktık. Pandemi sebebiyle Çengelköy İskelesi’nde yarım saatlik bir konser görüntüsü çekmiştik. O konser online olarak yayınlandı. Bayağı da ilgi gördü. Müzik dünyası tarihindeki en büyük krizi yaşıyor. Bütün müzisyenler (yandaş olanlar hariç), çok güç günler geçiriyor. Umarım en kısa bir vakitte bu musibetten kurtuluruz.
Serhat Ersöz: Biz bir de bu türlü heyecanlı, meydan okuyucu, gerilimli ve bir o kadar eğlenceli bir sürecin gerisinden pandeminin içine düştük, alışma süreci olmadan. Çok ağır bir tempodan çıkıp boşluğun ortasında kaldık. Haliyle bu günler şahsen sıkıcı geçiyor. Zira bizim işimizin bir kesimi da malum yollarda olmak, seyahat etmek. Yalnızca sevdiğimiz bu işi yapamamak değil, tıpkı vakitte hareket halinde olamamak da can sıkıyor.
Emrah Karaca: Günler meskende geçiyor ancak tam manasıyla evde! Ruhsal ve ekonomik olarak daha ne kadar dayanırız bilemiyorum!
Cahit Berkay: Online konserler de pek bize nazaran değil. Londra Jazz Şenliği için yaptık yalnızca. O da açık havada yapılan bir çekim oldu. Şahsen bu süreç tamamlanana kadar kapalı yerlere pek girmek istemiyorum. Müzik dünyasının geldiği noktayla ilgili de ne söyleyebilirim ki! Bize üvey evlat muamelesi bile yapılmıyor. Büsbütün görmezden geliyorlar. Yalnızca devletin değil, toplumun da müzisyenleri pek umursamadığını anlıyoruz bu süreçte. İnsan üzülüyor tabi…
50 yılı aşkın bir müddettir sahnelerdesiniz. Sizi her vakit yenilikler ve hiç bitmeyen heyecanınızla takip ediyoruz. Bu heyecanı neye borçlusunuz?
Taner Öngür: Tam olarak ben de bilmiyorum. 14 yaşımda profesyonel olarak bu işe başlamıştım. Herhalde diyorum o çocuksu heyecan oyun oynar üzere sürüyor…
Cahit Berkay: Merhum Engin Yörükoğlu birinci konserimizin biletini saklamış: 6 Aralık 1967. Yani bu albüm 53. doğum günümüzde çıkıyor desek yanlış olmaz. Bu vesileyle birinci konserimizde sahnede olan ancak artık ortamızda olmayan Engin Yörükoğlu’nu ve Aziz Azmet’i de anmış olalım. Biz sahnede olmayı seven, birlikte müzik yapmaktan keyif alan ve dinleyicileriyle temas etmeyi seven bir grubuz. O yüzden bizi 100 kişilik bir kasaba barında da, Türkiye’nin en büyük şenliklerinde de sahnede görebilirsiniz.
Emrah Karaca: Hayatınız müzik olduğunda bu heyecan asla bitmiyor. Konserlerde o anları yaşamanın ve paylaşmanın tanımı yok. Umarız daha hoş günlerde, birçok konserlerde yaşarız bu heyecanları…
Bundan sonraki projelerinizden bahseder misiniz?
Taner Öngür: Pandeminin bitmesi ve konserlere devam edebilmek…
Emrah Karaca: Evvel hayatta kalmak. Hem gerçek manada hem ekonomik anlamda… Sonra da pandemi biter bitmez kaldığımız yerden tüm gücümüzle yola devam etmek…
Cahit Berkay: Pandeminin bitmesinin akabinde bu albümün bir dünya turnesi olsa ne hoş olur. Aylardır meskende oturmanın acısını anca dünya turnesi çıkartır.
.Anatolian Sun Part 1:
1. Selvi Boylum Al Yazmalım
2. 7/8 – 9/8
3. Gel Gel
4. Gam Yükü / Nilüfer
5. Dinleyiverin Gari
6. Çığrık
7. Düm Tek
8. Haliç’te Güneşin Batışı
Anatolian Sun Part 2:
1. Keşişleme
2. Bi’şey Yapmalı
3. Buzlar Çözülmeden
4. Toprak Ana
5. Iklığ
6. Berkay Oyun Havası
7. Ölüler Altın Takar mı?
8. Alageyik Destanı
Gazete Duvar
