DUVAR- Covid-19 salgını birçok iş kolu üzere müzik dünyasını, sahne sanatlarını da derinden sarstı. Konserler, şenlikler ertelendi, yerler kapandı, canlı müzik yaparak geçimini sağlayan birçok müzisyen, müzik ve sahne işçisi güç vakitler yaşadı, yaşıyor. Bu devirde dayanışmanın ve örgütlü olmanın değeri de bir defa daha kendini hissettirdi. Elbette pandemi öncesi ve sonrası bu manada birtakım değerli teşebbüsler, platformlar olsa da müzik dünyasında farklı statülerde çalışan tüm işçilerin, müzisyenlerin haklarının korunması, ekonomik ve toplumsal teminatlarının sağlanması için daha geniş kapsamlı tedbirler alınması gerekiyor.

Bu devirde Peyk’ten İrfan Alış’ın öncülüğünde, birçok müzisyenin müziklerinin yer aldığı, bir dayanışma serisinin birincisi olan Olta albümünü hatırlatmadan geçmek istemiyorum. Bu periyodu iyi kılan, yalnız olunmadığını hissettiren teşebbüslerden biriydi bu ortak çalışma.

Biz de bunun için sorularımızı müzik dünyasına yönelttik. Müziğin içinde farklı alanlarda emek veren ışık dizayncısı Uğur Can Başkan, tonmaister Emre Vural, menajer Fahranaz Bozkurt’la, müzisyen Erbil Doğan, Moğollar’dan ve solo çalışmalarından tanıdığımız Taner Öngür, Türkiye’nin özgür doğaçlama alanındaki birinci bayan seslerinden olan Sumru Ağıryürüyen, Pinhani’nin kurucularından ve solisti Sinan Kaynakçı, tekrar solo çalışmalarından, yaptığı oyun müziklerinden tanıdığımız Çiğdem Erken ve Vedat Sakman’la pandeminin maddi manevi tesirini konuştuk. Tıpkı vakitte örgütlenmenin ve dayanışmanın ehemmiyetine, kolektif çalışma ortamının sarsılmasına yakın temasın sekteye uğramasına, online konserlerin gündeme gelmesine, tekli çalışmaların yük kazanmasına, üretimin ve paylaşımın farklılaşmasına dair neler düşündüklerini sorarken bu günlerde hangi “normal”in daha “normal” olduğu sorusunun da karşılığını aradık.

İşin imal, dağıtım, kayıt, yapım kısmını, pandeminin müzik sanayisi üzerindeki tesirini, üretim ve tüketimin farklılaşmasını, müzikte dijitalleşme sürecini ve bu salgının esasen gelecek olan süreci hızlandırıp hızlandırmadığını ise Ada Müzik’ten Bülent Forta ve Grgdn Müzik’ten Haydi Ellazi’yle ele aldık.

Sanatçı Taner Öngür: Çok şükür bugüne kadar sıhhat açısından etkilenmedim ama salgının gitgide artarak yaygınlaştığını gördükçe, bu hususta da şüpheliyim. Geçimini konserlerden sağlayan birisi olarak, ekonomik manada ağır bir biçimde etkilendim. Üstelik minimum fiyat kadar bir gelirle rahatça yaşayabilecek, mütevazı bir hayat süren biri olmama karşın. Etraftan, şuradan buradan gelen takviyelerle bugüne kadar yönetim ettim, bundan sonrası için pek umudum yok. Pandeminin tüm dünyada ve ülkemizde makûs yönetilmesi (yönetilememesi) göz önüne alındığında, gelecek açısından hiçbir öngörüm yok diyerek bu mevzuyu geçiştireyim, yoksa moralinizi bozmuş olurum..

Şu anda bir olağanlaşma gayreti içindeyiz ama çok zavallı bir gayret bu. Önümüzdeki kış çok ağır ve sıcak geçebilir. Müzik bölümünden bahsedeceksek; o denli bir şey yoktu. Akbabalık, eş dost, ahbap çavuş ilgileri, geçmişin yağmalanması, el yordamı ile kör tuttuğunu üslubu bir bölümdü. Bu ortada, iyi niyetli çok yetenekli, zorluklara karşın kendi yolunda ilerlemeye çalışan genç müzik insanlarını tenzih ederim. En büyük ziyanı tahminen de onlar gördü, umutları tükendi. Yani yeni normalimiz kaos…

Örgütlenmenin kıymetini artık anlıyor olmamız, yazık bir durum, artık çok geç, aslında örgütlü hak mücadelesini sindirmeye, sulandırmaya ya da yok etmeye çalışan bir idare karar sürerken bunun pek bir yararı da olmaz. MESAM, kongreden iki hafta evvel kayyum atanıp gasp edilen 9000 üyeli bir telif örgütlenmesiydi. Kongre oldu, kayyum defedildi, sanırım bu bir iki sene önceydi, en son yeniden uyduruk bir duruşma kararı ile yeniden gasp edildi. Diğer telif kuruluşları (MÜYORBİR, MSG) telif toplamakta zorlanıyor, radyolar, oteller pandemiyi öne sürerek ödeme yapmıyorlar. Bazı teşebbüsler yok değil, lakin müzik dünyası o kadar farklı bölümlerden oluşuyor ki, birbirine benzeyenlerin kendi ortalarında kuracakları dayanışma örgütlenmelerinin, sonra bir zirve federasyonda birleşmeleri gerekir ki, bu da ülkemizdeki her alandaki itiş kakış kültürüne pek uymaz.

Bu ortada, her şeye karşın diyerek boş durmuyor, en azından konutta yapabileceğim şeyleri yapmaktan geri durmuyorum kendi adıma. Haziranda Taner Öngür&43.75 olarak 14 kesimden oluşan bir enstrümental albüm kaydettik, sanırım, eylül sonu yahut ekim ayında yayınlanacak.

Sanatçı Vedat Sakman: Bu pandemiyle birlikte, bir anda hiç tanımadığımız bir boşluğa düştük. Toplumsal hadiselerde (ülke gerginlikleri, yağmur, kar, hatta maç günleri vs.) birinci etkilenenler daima müzisyenler olurdu, alışıldık bir durumdu. Ancak bu defa, endişeyle karışık ekonomik yıkımlar da beraberinde geldi. Tıpkı vakitte işlettiğim kulübün çalışanlarının sorumluluğunu da taşıyoruz. Ekonomik olarak toparlanamadık. Hala her yer açılmakta fakat müzisyenler kapalı.

Bugün müzisyenlerin bu durumda olması, örgütlü bir topluluk olmamalarından kaynaklanıyor. 1980 öncesi DİSK’e bağlı bir sendikamız vardı ve epey güçlüydü. Darbeden sonra, DİSK’in dağılmasıyla birlikte Müzisyenler Sendikası da büyük yara aldı. Hala faaliyet gösteriyor lakin eski gücünde değil. İleriki periyotlar için Ankara merkezli Müzisyenler Sendikası’nı ve derneğini kalkındırmak ya da yine örgütlenmek için bir ortaya gelmek, resmi bir kimlik kazandırmak gerek.

Işık Dizayncısı Uğur Can Lider: Pandemiye aktiflik kesimi ve işçileri olarak hazırlıksız yakalandık. Bilhassa çalışanlar olarak çoğumuzun ne sigortası ne de birikimi var. Günlük çalışıyoruz, günlük ödeme alıyoruz ve günlük sigortalanıyoruz. Dönemlik çalıştığımız kurumlar da var, onlar da çalıştığımız gün kadar, anlaştığımız fiyat üzerinden sigorta ödüyorlar.

Esasen ülkemizde ve dünyada zıt giden şeyler olduğunda birinci etkilenen kesim bizimki. Pandemi başladığında bu kadar uzun süreceğini düşünmemiştim açıkçası. Lakin sürecin idaresindeki acizlik, beceriksizlik ve yalnız kalmamız beni iyice karamsarlığa itti. Birlikte çalıştığım sanatçı ve kurumların birkaçı dışında ne arayan oldu, ne soran. Borusan Kültür Sanat, planlanan aktiflik ve konserler iptal edilmesine karşın ödemeyi yaptı, sigortamı da yatırdı. Ancak Haziran itibariyle dönem bitince muahedemiz da bitti. Sonraki dönem içinse şimdi bir gelişme yok. Pentagram ve Pinhani’den ise maddi manevi dayanak gördüm. Bunun dışında büsbütün yalnız kalmam itimadımı çok sarstı, beni, hayatımda majör değişiklikler yapmaya itti, itiyor.

Üç aydır sahne işçileriyle örgütlenme uğraşındayız. Hedefimiz bir dernek ya da oda kurarak varlığımızı göstermek. Lakin bu eforlarımız da ferdî egolara takılıyor. Bu süreç gösterdi ki, aslında biz yokmuşuz. Lakin vazgeçmeyeceğiz. Diğer seçeneğimiz yok.

Prodüktör Bülent Forta (Ada Müzik): Pandemi hayatımıza ait bir çok şeyi değiştirdi. Bu değişimden en çok etkilenen alanların başında kuşkusuz müzik sanayisi geliyor. Dünya planında, bu sanayinin en büyük gelir kaynağı canlı müzikten elde ediliyordu. Onlarca yorumcu, müzisyen, teknik eleman çalışıyor, kontaklı sektörler  için de gelir üretiyordu. Konserlerin bu süreçte bütünüyle durması, yerlerin kapalı olması hayatını müzikten kazananlar için tam bir yıkım oldu.

Kayıtlı müzik ise uzunca bir müddettir zati dijital platformlar üzerinden tüketildiği için bu alandaki kayıplar canlı müziğe nazaran daha az. İzlenmeler artsa da reklam gelirleri düştüğü için Youtube üzere alanlardan elde edilen gelirlerde de düşüşler yaşandı. Benzeri bir durum telif alanında da yaşanıyor. Otel, bar üzere işletmelerin kapalı olması ve müziğin kullanılamaması telif gelirlerinde kayıplara yol açtı.

Ada Müzik de şirket olarak bu durumdan elbette makûs etkilendi. Stüdyonun, iş yerinin çalışanların sıhhati için kapanması üretimi olumsuz etkiledi. Birçok projeyi ertelemek durumunda kaldık. Lakin en çok sahne alamayan sanatkarlarımız ve müzisyenlerimiz olumsuz etkilendiler.

Gelecek, dijital gelir kaynaklarının çoğaltılacağı, yüz yüze aktifliklerin dijital kayıtlarla destekleneceği bir periyot olacak üzere görünüyor. Bu alandaki eser sahibi, yorumcu ve plak şirketi üçlüsünün birlikte çabası ve yaratıcılık örgütlemesi, bu krizin aşılabilmesinde son derece değerli.

Prodüktör Haydi Ellazi (Grgdn Müzik&Prodüksiyon): Dijital satış sayılarına bakınca, pandemide müzik tüketiminin artmadığını, bilakis, düştüğünü görebiliyoruz. Beşerler bu periyotta yeni şeylerden çok eskileri dinlemeyi, youtube, netflix üzere mecralarda daha fazla vakit geçirmeyi tercih ettiler.

Müzisyenler ve müzik işiyle ilgilenenler için hakikaten şiddetli bir periyot bu ve bir mühlet daha bu türlü olmaya devam edecek. Lakin bu zorluklar, bize yeni şeyleri deneyim etme imkanı sağlayacak. Yapım, pazarlama, toplantı yapma mantığından kontrat yapılarına kadar birçok nosyonun derinlemesine değişmesinin kaçınılmaz olduğu bu devrin bizlere öğrettikleriyle daha mert ve daha hayata dair şeyler üreteceğimize inanıyorum.

Müzisyenlerin tüm dünyadaki en büyük geliri konserler ve canlı performanslarken, bu devir sayesinde, önemsemedikleri öteki haklarına da sahip çıkacaklarını ümit ediyorum. Müzisyenleri, projelerinin ortağı oldukları, gözü pek davrandıkları ve daha yaratıcı olmaya çalıştıkları bir devrin beklediğini düşünüyorum. Dolayısıyla önümüzdeki devrin güçlü geçeceği lakin sonrasında çok daha parlak olacağı fikrine sahibim. Değişim periyodu bizleri bekliyor ve vakit değişime ayak uydurup üretime odaklanma zamanı…

Sanatçı Sumru Ağıryürüyen: Pandemi öncesi çok sık olmasa da konserler sayesinde seyircimizle buluşuyorduk. Bu nefes almamızı sağlayan çok bedelli bir motivasyon kaynağıydı. Birebir formda diğer konserlere gitmek de. Devrin başında Orçun Baştürk ile ikilimiz SO Duo ile biri Kadıköy Belediyesi aracılığıyla, biri de memleketler arası bir proje için iki çevrimiçi konser verdik. Dahasını da çok istemedik, zira o etkileşimi hissetmemek anlamsız geliyor beşere. Birinci aylarda “Kırksabır” isimli bir kısaçalar yayınladık. Bunun dışında, Orçun’un bu periyotta yaptığı tekli çalışmaların kimilerine ve tekrar Şevket Akıncı ve Anıl Eraslan’ın projeleri için yaptığı kayıtlara katıldım. Tıpkı vakitte, Bilgi Üniversitesi Müzik Bölümü’nde uygulamalı ders veriyordum, olağan o da nitelik açısından etkilendi. Pandeminin müzik kesimindeki tesirleri ise çok yazıldı çizildi, malum. Bir halde azalarak, dayanışmayla ayakta durduk. Elhasıl, bu çok sıra dışı, kâbus üzere periyodu ferdî ve ortak çalışmalarla olabildiğince verimli geçirmeye çalıştık, hâlâ da çalışıyoruz diyebilirim.

Birbirimizle olmayı özledik ve görünüyor ki daha da özleyeceğiz. Bu ortada ister istemez kendi adıma türlü çeşit muhasebe yapıyorum, sanırım çoğumuz üzere. Bu iki durum, pandemi sonrası bir buluşmayı ve o ana kadar olan süreci tahminen yeniden de olumlu tesirler. Doğal bu iyi niyetli, bir yandan da devam etme çabası çerçevesinde bir yorum. İnternet iyi ki var ve bu sayede bağlarımız sürüyor elbette. Uzaktan ortak üretimler yapıyoruz, birbirimizi hissetmeye çalışarak. Öte yandan, medyum (medium- aracı ortam) aracılığıyla iyice giriftleşmiş, bir yandan da değersizleşmiş bağlar ortasından nasıl bir yere evrileceğimiz, hayatlarımızı ve gezegenimizi tüketiş biçimimizi değiştirmek isteyip istemediğimize bağlı olarak, edilgenliğimizi sorgulama gücümüze nazaran değişecek diye düşünüyorum. Yoksa ebediyen pandemi…

Sanatçı Erbil Doğan: 50 yaşındayım ve 23 yaşımdan beri profesyonel olarak müzisyenlik yapıyorum. Evvel alaylı olarak barlarda yan flüt çalarak başladım. Sonra okullu da olup saksafonu ekledim. Dört buçuk yıl kurumsal bir orkestrayla, sonrasında freelance olarak çeşitli küme ve müzikçilerle, pek çok değişik ortamda, kulüplerde sahne aldım. Vakit zaman stüdyo müzisyenliği de yapıyorum. Son altı yıldır özel bir okulda part time saksafon dersleri veriyorum. Gelirimin birçoklarını sahneden kazanıyor(d)um. Öğretmenlik ise severek yaptığım ancak yan gelir olarak gördüğüm bir iş.

Bizim üzere çalışanlar için aslında pandemiden öncesi de sorunluydu. Pandemi öncesinde, asker vefatları, sarsıntılar, çığ düşmeleri işimizi etkilemiş, birçok konser zati iptal edilmişti. Bu türlü acılı vakitlerde biz müzisyenlerin de birçok vakit içinden sahneye çıkmak gelmiyor lakin açıkçası insan düşünmeden edemiyor: restoranlarda, canlı müzik olmayan yerlerde herkes yemesinde içmesinde, eğlencesindeyken, olan performans yerlerine ve biz müzisyenlere oluyor nedense. Bu süreçte, bir buçuk ay hiç kira ödeyemedim. Sağolsun konut sahibim anlayışlı davrandı. Ailem ve yakınlarım dayanak oldu. Elimde yedek olarak tuttuğum bir enstrümanım vardı, onu satarak bütçemi toparlamaya çalıştım.

Artık yaz devri olduğundan açık hava konserlerinde, eventlerde biraz hareketlilik var ancak eylül, ekim geldiğinde pandemideki muhtemel yükselişle birlikte bakalım ne olacak? Ben öğretmenlik de yaptığım için yarı vakitli da olsa sigortalıyım. Lakin benim için emeklilik yaşı altmış beş. Bu yüzden hiç emeklilik hayali kurmuyorum. Zati bu biçimde çalışma gününü doldurmam da imkansız üzere. TOKİ’nin alt gelir kümesi için yaptığı bir projeye başvurmuştum. Bahtım yaver gitti ve kurada çıktım. Peşinatı ailem verecek. Ben de yirmi yıl taksit ödeyebilirsem Arnavutköy’de (Boğazdaki değil) iki artı bir, yetmiş beş metre kare bir konut sahibi olacağım. Tek garantim bu olacak.

Müzik ve sahne işçilerinin örgütlenmesi de çok güç. Pandemi öncesinde ve pandemi sırasında bu türlü teşebbüsler oldu. Birden fazla arkadaşım vergi mükellefi olma endişesiyle buna yanaşmadı. Devlete kimsenin inancı yok. Ayrıyeten müzisyenlik sektörel manada hudutları bilinmeyen bir kavram. Öteki mesleği olan, öbür işlerden geçinen, yalnızca zevk için sahne alan ve kendini müzisyen olarak tanımlayan da var, tek geçim kaynağı enstrümanını çalmak olan da var. Burada sorumluluk, örgütlenmeyi beceremeyen bizlerde olduğu kadar, birebir vakitte kanun koyucularda. Bu alanda çalışan müzisyen ve işçiler kanunlarla tanımlanıp müdafaa altına alınmalı. Gelişmiş ülkelerde bunun örnekleri var.

Sanatçı Sinan Kaynakçı: Müzisyenlerin kimileri yalnızca konserlerde ve barlarda sahne alarak geçimini sağlıyor. Onlar için maddi manada çok sıkıntı bir devirdeyiz. Bu insanları düşünen neredeyse hiç kimse yok. Herkesin gelirinde düşmeler oldu ancak bu meslek kümesinin tamamı işsiz kaldı. Onlarla birlikte ışıkçılar, sesçiler ve sahne üstünde çalışan beşerler çok güç duruma düştü. Kim ne derse desin toplumun geneli müzisyenlere hak ettiği bedeli vermiyor, tahminen de onların olağan vakitteki hayatına imreniyor ve sıkıntı duruma düşmelerinden içten içe keyif alıyorlar. Elbette bu herkes için geçerli değil fakat çoğunluğun müzisyenlere bakışı bu türlü. Bizler sahne dışında da üretim yapabildiğimiz ve para kazanabildiğimiz için çok şanslıyız. Evet, tahminen aylık gelirimiz hayli düştü fakat yaptığımız kayıtlarla hem vaktimizi verimli geçirdik, hem de geçmişten bugüne çıkardığımız kayıtların gelirleri kiramıza, temel masraflarımıza yetti. Konutumuzda ailemizle daha çok vakit geçirme fırsatımız oldu. Konutumda eski bir yatak vardı, hiç üst üste on beş gün o yatakta yatmadığım için rahatsız olduğunu anlamamıştım. Yatınca bel ağrısı yaptı, yatağı değiştirmek zorunda kaldım. Apartmanda az meyve veren bir erik ağacı varmış, üç yıldır burada oturuyor olmama karşın, baharda pek konutta olmadığım için bu sene fark ettim. Daha evvel hiç izlemediğim kadar dizi ve sinema izledim. Aslında hayatım hiç öbür insanlarınkiyle bu kadar tıpkı olmamıştı. O açıdan mutluyum. İşimi ve onun tatlı zorluklarını özlemeye fırsat buldum.

Bizim grubun birçok, ben dahil, konutta kayıt yapma tecrübesine sahip. O yüzden yakın temas olmasa da kolektif çalışmalar yapabildik. Bu online kayıtları yaparken çeşitli yollar denedik ve bu hususta hızlandık. Bizim işimizde en kıymetli şey müzik. Müzik hoş olunca kaydı, düzenlemesi, klibi, nasıl ve ne vakit yayımlandığı çok değerli olmuyor. Karantina periyodunda çıkardığımız müzikler, konutta olma durumundan ötürü çok dinlendi lakin, bundan sonraki periyotlarda beşerler yalnızca en güçlü olanları dinleyecek.

Müzik yazma konusunda bir kıtlık kelam konusu. Her ne kadar biz sayısal olarak çok müzik yayımlasak da, hoş bir müzik yazmak ve kaydetmek bizim için de kolay değil. Beşerler, bir müzisyenin 10-15 müziğini art geriye dinlemek yerine müzisyenleri karışık olarak dinlemeyi tercih ediyorlar. Müzisyenler de, zati güç yakaladıkları hoş müzikleri bir seferde insanların önüne koymak istemiyor. Bu yüzden tekliler herkesin işine geliyor. Ben kendi adıma albümlere çok kıymet veriyorum. O yüzden bu müzikleri tek bir albüm olarak yayımlamak isterdim, lakin daha evvelki denemeler gösteriyor ki, beşerler teklileri daha kolay takip edebiliyor. Bu bizde bile bu türlü oluyorsa, bundan sonra yalnızca albüm olarak ilerleyen müzisyen pek kalmaz. Online konserlerin uzun vadede devam edeceğini, fakat bugünkü muvaffakiyetini yakalayamayacağını düşünüyorum. Yakın temasın yerini tutmaz.

Sanatçı Çiğdem Erken: Ben biraz farklı yaşadım sanırım bu süreci. Zira pandeminin birinci günlerinde dokuz aydır üzerinde çalıştığımız yeni albümüm Uyandım Mahrum yayınlanmak üzereydi. Pandeminin devreye girmesiyle albüm için düşündüğüm birçok şeyi gerçekleştiremedim olağan ki. Hatta karantina başlamadan evvel son gittiğim yer klip toplantısıydı. Yıllardır çekmek istediğim bir klip fikri vardı. Tam oluyor derken bu hadise patladı. Bütün o fikirleri çöpe attık ve toplumsal uzaklık kuralları dahilinde bir mesken görüntüsü hazırladık. Birinci sefer bir albümün heyecanını meskende tek başıma yaşadım. Bu da enteresan bir tecrübeydi benim için. Bir sürü canlı yayına katıldım bu süreçte. Hatta kendime bir “youtuber ışığı” bile satın aldım. Konutta kendi kendimin kuaförü, makyözü, manzara direktörü oldum. Müzik mağazaları kapalı olduğu için albümün CD baskısı da aylar sonra yayınlanabildi. Bu esnada konserlerim ve tiyatroda müziğini yaptığım oyunların gösterimleri de iptal oldu. Ayrıyeten önümüzdeki sene için planlanan projelerim de iptal olmuş görünüyor. Bütün bunlardan ekonomik olarak etkilenmemek imkansız. Lakin iktisat bir yana, temel duygusal olarak yaşadıklarımın tahminen de şu anda farkında olmadığım kimi sonuçları olabilir diye düşünüyorum. Umarım bu sonuçlar üretime yönelik olur.

Kolektif üretimin çok da sekteye uğradığını düşünmüyorum aslında. Fakat bu kavramın diğer bir boyut kazandığı da bir gerçek. Bugünden sonra o uzun stüdyo saatlerinin bedelini daha fazla bileceğiz. Bir yandan da, nitelikli sanatkarların uzaktan da olsa birlikte üretebileceklerini gördük. Maddi olarak büyük yıkım olmuş olsa da gerçek sanatkarlar tekrar üretmeye devam ettiler. “Uzakken bile bunları yapabildik” niyeti artık daha hoş üretimlerin de yolunu açacak. Ben bu süreçte online konser vermeye yanaşmadım. Zira elde ettiğimiz ses kalitesi beni keyifli etmiyordu. Lakin bu durum istemediğimiz bir halde uzarsa bunun da tekniklerini bulup dinleyiciyle buluşabileceğimize eminim.

Tonmaister Emre Vural: Hayata bakış açımız, öncelikler sıralaması değişti. Sevdiklerimiz ve kendimiz için çok kaygılandık. Başta meskende ailemizle birlikte vakit geçirmek hoştu fakat sonra işe yaramama hissiyle birlikte kapana kısılmış üzere hissetmeye başladık. Beşerlerle temasın, toplumsallığın fazla olduğu bir işimiz var. Bu yüzden tanıdıklarımızdan, etrafımızdan uzak kalmak bize ağır gelmeye başladı.

Ekonomik olarak ve toplumsal garanti manasında çabucak hemen hiç birimizin bir teminatı yok. Yarın ne olacağını bilmeden yaşıyoruz. Gelirimiz sıfırlandı. Ben oğlumun okulunu değiştirdim, kredi borcumuz var, tüm yük eşime kaldı. Onun işi de etkilendi, hâlâ da toparlanmış değiliz. Bu süreci sağlıklı kalarak atlatmaya çalışıyoruz ki, o da başka bir zorluk. Bizim işimiz göz önünde olduğundan, zati her toplumsal vakada, felaketlerde, kazalarda, şehit haberinde acı göstergesi olarak konserler iptal ediliyor. Öğretmenler, kuaförler, mühendisler, çalışanlar, öbür meslek kümeleri milletin ıstırabının sözü olarak iş bırakmıyorlar. Zati pandemi duyurusundan evvel şehitlerimiz vardı ve son 2-3 konserim iptal olmuştu. Gerisinden pandemi geldi. Neredeyse beş ay konutta hiçbir şey yapmadan oturdum.

Menajer Fahranaz Bozkurt: Pandemi, yaptığımız tüm planlamaların o kadar da bizim kararımızda olmadığını, bir anda alt üst olabileceğini gösterdi. Bu süreç, her şeyi kabullenip, başa döndüğümüz hissini yaşatırken aslında yine başlayacağımız ‘o’ noktada sakince yeni kararlar almamız gerektiğini, akıl sıhhatimizi, vücut sıhhatimizi hoyratça harcamamamız gerektiğini, sevdiklerimizle bir ortada olabilmenin ehemmiyetini hatırlattı. Dört duvar ortasına girince dönüp dolaşıp kendimize çıktı yollarımız, kaçamadık. Biz kimiz, neredeyiz, ne yapıyoruz sorularıyla, kendimizle yüzleştik.

Sokaklarda, turne araçlarında, konserlerde değil mutfakta, salonda geçirdiğimiz vakitlerde en değişken şey ruh halimiz oldu. Kimi vakit tüm dünyayı olduğu üzere kabullenen, empati kurabilen narin ruhlar olduk; kimi vakit aynadakiyle bile hengame eder hale geldik. Pandemiyi üretim yarışına da çevirdik, bütün gün tıpkı koltukta, elimizde telefonla canlı yayınlar ortasında dolaşırken bulduk kendimizi. Bu yeni sürece adapte olmaya, işlerimizi her şeye karşın daima kılmaya çalıştık. Menajerliğini yaptığım sanatkarlarla bir ortaya gelip hangi yerde nasıl bir konser içeriği oluştursak, nasıl bir yapım kurgulasak da dinleyenlere farklı bir tecrübe sunsak diye düşünürken; dinleyicilerimize yalnızca cep telefonu ekranlarından gördükleri, kulaklıktan dinledikleri içeriklere ulaşır olduk. Maddi dengelerimiz esasen daima değişkendi lakin içinden çıkılmaz hale geldi. Bölümce alışıktık aslında; konserlerimiz, turnelerimiz bir anda iptal olabiliyordu. Gelir masrafımızı hesaplarken zati bir yanımız daima tedirginlik taşıyordu lakin aylarca süren işsizlik, sanatkarından ses mühendisine, menajerinden roadie’sine herkesi çok yordu.

Bu süreç menajerliğin içeriğini de değiştirdi. Artık sanatkarların motivasyonunu yüksek tutmak, ruh sıhhatleri ne durumda diye izlemek, çalıştığımız yerlerin sahiplerini, çalışanlarını arayıp yalnız olmadıklarını hissettirmek, ulaştığımız kitlelerin tüketim alışkanlıklarının her gün değişkenlik gösterip farklı istikametlere kaydığını inceleyip tahlil etmek; çalışma arkadaşlarıma dair en değerli sorumluluğum haline geldi.

Kültür sanat sanayisi bileşenleri olarak kocaman bir puzzle’ın kesimleriyiz. Her müzik biçiminden sanatçı, teknik hususlardan sorumlu tüm çalışma arkadaşlarımız, sahne aldığımız yerler, gelmesini dört gözle beklediğimiz festivaller… Hepimiz bir ortadayken bir mana söz ediyoruz. Hepimiz bir ortada hoşuz, hepimizin anlatacağı öteki öyküler var, birbirimizi beslemeli, gücümüzü bireycilikten, egodan değil bir ortada olmanın yarattığı güçten almalıyız. Birbirimizin önünü kesmenin, çıkarına, dinleyicisine köstek olmanın, bağlantı kurarken özensiz davranmanın, umursamazlığın ve adaletsiz yaklaşımların yalnızca düzensizlik sunacağını düşünüyorum. Heyecanlarımızı hatırlamalı, yaratıcılığımızı parlak tutmalı, değişen dinleyici alışkanlıklarına ahenk sağlayan formatlarda üretimlere devam etmeli, bir gün tekrar ‘daha normal’ kaideler altında bir ortaya geleceğimize dair inancımızı yüksek tutmalıyız.

Gazete Duvar