Dün yapılan Cumhurbaşkanlığı Kabinesi toplantısının akabinde gözler Erdoğan’ın yapacağı açıklamaya çevrilmişti. Aşılama oranındaki süratli artış (ki toplumsal reaksiyonlar sayesinde bu türlü bir sürate ulaştı), gündelik hayattaki kısıtlamaların kademeli olarak kaldırılmasına yönelik bir beklenti doğurdu. Aslında sokaktaki bu beklentiye neden olan, aşılanmış yurttaş oranındaki artıştan çok, hükümetin turizm dalına yönelik başından beri kolaylaştırıcı tavra yönelik inançtı. “Turizm dönemi geldi, ülkeye döviz lazım, her yeri mecburen açacaklar” beklentisi karşılığını büyük ölçüde buldu da. Erdoğan, 1 Temmuz 2021 itibariyle sokağa çıkma ve seyahat kısıtlamalarının büsbütün kaldırılacağını duyurdu. Üstelik salgın sürecinde büyük ziyan gören ve hakkaniyetli bir takviyeden yoksun kalan esnaf da yerlerini açabilecek.
Lakin sıhhate dair bilimsel referansları nedir, ne değildir hiçbir vakit bilemesek de, yaratılmaya çalışılan bütün bu “her şey yolunda” tablosu, Cumhurbaşkanı’nın, müziğe dair kısıtlamanın gece 12’den sonra süreceği açıklaması ile anlamsızlaştı. “Kusura bakmasınlar, gece kimsenin kimseyi rahatsız etmeye hakkı yok” kelamları ise toplumsal medyada büyük bir reaksiyonla karşılandı.
‘İNTİKAM’ SİYASETLERİ
AKP iktidarının, bilhassa Erdoğan’ın şahsında sanatla ilgili kısıtlamaları, sanatkarlara yönelik antipatisi ve bunun ardındaki motivasyonlar artık spekülatif değil. “Kültürel iktidar” tartışmalarının şahsen iktidar tarafından daima lisana getirildiği bir ortamda, Erdoğan iktidarının gerçek manada nüfuz edemediği bir alana yönelik “intikam” siyasetleri epey bir müddettir aşikâr. Salgınla bağlı olduğu varsayılan kısıtlamaların kimlere, ne biçimde ve nasıl tutarsızca uygulandığına bakınca bu hıncın bir alanı, bir alanın üreticilerini açıkça mağdur etmeye yönelik olduğu da anlaşılıyor. İtici gücünü ayrıştırmaktan ve kutuplaştırmaktan alan iktidar da esasen bunu gizlemiyor.
Kimseye reva görülmeyip bir halde müziğe ve genel bağlamıyla performans sanatlarına getirilen kısıtlamalara verilen reaksiyon, bu kararların sıhhat siyasetlerinden çok ideolojik güdülerle alındığı tarafında haklı bir tenkit barındırıyor. Siyasal İslam’ın, sağ muhafazakârlığın; kitabına uymayan sanatla, sanatkarla barışmak üzere bir kederi de yok aslında. Bunun “öyle sanata tükürmek” üzere meşhur örneklerini, AKP iktidarı öncesinde bulmak da mümkün. Ayrıyeten müzik ile ilgili dini kurallar de yoruma açık değil.
MUSİKİŞİNAS PADİŞAHLAR…
Meğer örneğin, iktidarın ideolojik altyapısını üzerine kurmaya çalıştığı Osmanlı mirası her noktasında musikinin olduğu bir miras. Padişahların büyük kısmı müzikle uğraşır, kimisi besteler yapar, müziği kendisi icra ederdi. II. Bayezid’in, IV. Murat’ın, I. Mahmut’un, III. Selim’in, II. Mahmut’un, Abdülaziz’in ve Vahdettin’in bir kısmı Batı şeklinde olan yapıtları bugün bile icra ediliyor. İktidarın tarih paradigmasında en değerli yeri tutan II. Abdülhamit’in de musikişinas olduğu malum. Keza çağdaş Siyasal İslam’ın fikirsel temellerini kuranlardan Mehmet Akif Ersoy müzik ile şahsen ilgiliydi. Neyzen Tevfik ile ney meşk eder, kimisi epey rindane hayatlarıyla tanınan müzisyen dostlar edinir, müzik meclislerine katılırdı. Necip Fazıl Kısakürek ise bir Batı klasik müziği hayranıydı. Şiirlerindeki senfonik dizginin izlerine dair çalışmalar da var.
Münasebetiyle, müzik, daha doğrusu cümbüş ile ilişkilendirilebilecek müzik alerjisinin Siyasal İslam’la anılması yanlış değil lakin kelam konusu AKP ve Erdoğan’ın siyaset etme biçimi olunca müzikten duyulan rahatsızlığın bundan derin öteki bir nedeni var: keskin sonları olan bir nizama, aslında “önder”in altında bütünleşmiş bir disiplin toplumuna duyulan hasret ve bundan doğan bir tek renklilik isteği. Muhafazakâr ideolojinin “disiplin”e, Siyasal İslam’ın programlarından ve tahayyüllerinden bile öncesine dayanan, geçmişten gelen bir muhabbeti var. Bunu sırf bu niyet yapısının katı kurallara, dogmalara, klâsik normlara bağlılığı ile de açıklayamayız. Batı’nın, içinde kimi vakit mecburî olarak toplumsal çeşitliliği barındıran liberal bedellerine bir reaksiyon olarak Doğu’ya mahsus bir biat, sivrilmeme, kitlesel kuralcılık anlayışı… Bunun tarihî köklerini, Osmanlı’nın yalnız muhafazakâr muharrirlerinin değil, seküler-devletçi anlayışa bağlı kimi aydınlarının da örneğin Japonya üzere gelenekselci bir kalkınma anlayışına duydukları hayranlıkta görmek mümkün.
Özetle Erdoğan, sırf siyasi ideolojisinin gereklerini dayatmıyor, özlediği sessiz, itaatkâr, katı kurallara tabi cemaati kurmaya çalışan site yöneticisi olmaya çalışıyor. Hiçbir mesleği rencide etmek istemem olağan fakat bunun halk ortasındaki esprili karşılığı, “emekli albay apartman yöneticisi”dir; hani Kemal Sunal’ın meşhur ‘Kapıcılar Kralı’ sinemasındaki tekrar o meşhur yönetici…
Biz müzisyenler, müziğin sadece cümbüş ile anılmasından rahatsızlık duyarız. Sadece eğlenen değil, “dinleyen” bir dinleyici arar gözlerimiz. Müzik, tüm hislerin sözüdür. Memnunluğu da, hüznü de; heyecanı da, yıkılmayı da anlatabilir. Çılgınca dans ederek de, sessizce kendi kabuğunda da dinlenebilir. Lakin tahminen bu kere, sadece müziği cümbüş ile bir tutan bir anlayışla karşı karşıya olduğumuz için bu “eğlenme” vurgusunu öne çıkarmalıyız zannediyorum. Gülmeye, eğlenmeye, kimi vakit çılgınca eğlenmeye antipatisi olan bir anlayış, sanatın inceliğinden nasibini alamamış bir yönetme yapısı, bir siyaset biçimi ile karşı karşıyayız. Kurulan ve pekiştirilen toplumsal tersliği biraz da gülmeyi, eğlenmeyi, hayattan zevk almayı bilenler ve bilmeyenler üzerinden kurmanın hepimize yararı olacaktır.
Gazete Duvar
