Hakeem Onapajo

Gitgide artan güvensizlik sebebiyle, Nijerya yavaş yavaş yaşamak için en tehlikeli yerlerden birine dönüştü. 2020 Global Terörizm Endeksi, ülkeyi, terörden en çok etkilenen üçüncü ülke olarak tanımladı. Boko Haram’ın sivilleri amaç aldığı olaylarda yüzde 25 üzere keskin bir artış yaşandı ve çobanlar tarafından işlenen cinayetler bir evvelki yıla kıyasla yüzde 26 arttı. Endekste en üstte yer alan öbür iki ülke ise Irak ve Afganistan.

Nijerya Güvenlik İzleme programına nazaran, sadece Borno Eyaleti’nde Şubat 2020 ile Şubat 2021 ortasında 2 bin 769 mevt kaydedildi. Misal biçimde, silahlı kümeler tarafından fidye gayeli kaçırmalar da son beş yıl içinde büyük oranda arttı. 2011 ve 2020 yılları ortasında kaçırılan kurbanlar için fidye olarak 18 milyon dolardan fazla para ödendi.

ŞİDDET SARMALINDA BİR ÜLKE

Nijerya’nın genelinde güvensizlik yaygın olsa da, en fazla kuzey bölgesi etkileniyor. Bunun nedenleri ortasında Boko Haram atakları, haydutluk, çiftçi-çoban çatışmaları, insan kaçırmalar ve etnik-dini kaynaklı çatışmalar bulunuyor. Ne yazık ki, çocuklar da bu çatışmalardan kaçamıyor.

Kuzeydoğuda çocuklar öldürülüyor, kaçırılıyor, seks kölesi ya da zorla çocuk asker olarak kullanılıyor ve ülke içinde yerinden edilmiş bireyler sığınma kamplarında hastalıklardan ve yetersiz beslenmeden ötürü acı çekiyor. Birleşmiş Milletler, 2015-2016 yılları ortasında sırf bir yıl içinde yaklaşık 4 bin çocuğun öldürüldüğünü tabir ediyor. UNICEF, yaklaşık 1.9 milyon kişinin yerinden edildiğini ve bunların yaklaşık yüzde 60’ının çocuk olduğunu, çocukların büyük kısmını beş yaşın altındakilerin oluşturduğunu söylüyor. Bu büyüyen fenomen, son vakitlerde okullara yönelik taarruz ve öğrencilerin kaçırılması dalgasında kendini daha da fazla gösterdi.

Geçtiğimiz yıl yayınlanan araştırmam, çocukların neden kuzey Nijerya’daki silahlı kümelerin amacı haline geldiğini öne çıkarıyordu. Bu makale, on yılı aşkın bir müddettir Nijerya’nın kuzeydoğu kısmını ve Çad Gölü etrafını harabeye çeviren Boko Haram ataklarındaki çocuklara odaklanıyor.

Çocukların Nijerya’nın kuzeyinde gitgide artan bir formda güvensizliğin yüzü haline geldiği gerçeğine rağmen, literatür, çocukların güvenliğiyle ilgili sorunlarda sessiz kaldı. Münasebetiyle, çalışmam, çocukların çatışmaya bakış açısını ele almayı amaçladı.

Çocukların hem teröristler hem de devletin güvenlik güçleri açısından stratejik bir ilgi alanı olduğunu fark ettim. Nijerya’da çocukların korunmasına kâfi değerin verilmediği ve Nijerya’nın kuzeydoğusunda sarf edilen barışı tesis etme eforlarına çocukların güvenliğinin de dahil edilmesi gerektiği sonucuna ulaştım.

KUZEY NİJERYA’DA ÇOCUKLAR VE ÇATIŞMA

Nijerya’nın kuzeyindeki şiddetli çatışmalarda çocukların rolü, Boko Haram’ın, 2013 yılında ülke içinde yerinden edilmiş beşerler için kullanılan okullara, hastanelere ve merkezlere direkt saldırma stratejisini benimsemesiyle süratle büyüdü.

Her şey, Eylül 2013’te 44 okul çocuğunun terör örgütü tarafından öldürülmesiyle sonuçlanan ve Yobe Eyaleti’nin Gujba kentinde bulunan bir yurda yapılan bir gece yarısı baskınıyla başladı. Bundan beş ay sonra, birebir eyalette diğer bir yatılı okul atağa uğradı ve 59 erkek çocuk öldürüldü. Nisan 2014’te Borno Eyaleti’nde bulunan Chibok’ta 276 kız öğrenci kaçırıldı.

UNICEF, 2018’de yayınladığı raporda, Boko Haram’ın 2013 yılından bu yana binden fazla çocuğu kaçırdığını belirtti. BM ise, 2015-2016 yılları ortasında 3 bin 909 çocuğun öldürüldüğünü iddia ediyordu.

Son beş yıl içerisinde haydutluğun yükselişi, çocuklara yönelik hücumlara yeni ve tehlikeli bir boyut kattı. 11 Aralık 2020 günü Katsina Eyaleti’nin Kankara kentinde 333 öğrenci kaçırıldı. 20 Aralık 2020’de Katsina Eyaleti’nin Mahuta kentindeki İslami bir okulda tahsil gören 80 öğrenci kaçırıldı. Nijer eyaletinin Kagara kentinde 17 Şubat 2021 tarihinde 27 öğrenci kaçırıldı.

En son kaçırılma olayı, 25 Şubat günü Zamfara Eyaleti’ndeki Talata-Mafara mahallî idaresine bağlı Jangebe kentinde 317 kız öğrencinin kaçırılmasıyla meydana geldi.

ÇOCUKLAR NEDEN MAKSATTA?

Çalışmamızda, Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) ve Memleketler arası Göç Örgütü (UNHCR), İnsan Hakları İzleme Örgütü, Memleketler arası Af Örgütü, Eğitimi Akından Korumak için Global Koalisyon, Mercy Corps, Open Doors ve medya haberleri üzere sivil toplum kuruluşları ve hükümetler ortası kuruluşların kurumsal raporlarından elde edilen bilgilere dayanarak, nitel bir yaklaşım kullanıldı.

Araştırma, birçok nedenden ötürü çocukların, stratejik bağlamda silahlı kümelerin ilgisini çektiğini ortaya koydu. Öncelikle, çocukları gaye almak, mahpustaki küme üyelerinin özgür bırakılması doğrultusunda pazarlık yapmak, silah satın almak ve operasyonlarını finanse etmek için büyük fidyeler almak noktasında tesirli bir araç oluyordu.

İkincisi, silahlı kümeler güçlerini göstermek, misal kümelerle memleketler arası işbirlikleri aramak ve devlet makamlarına karşı taleplerini güçlendirmek için mahallî ve memleketler arası ilgi görmek maksadıyla çocukları maksat alıyorlardı. Üçüncü olarak, çocuklar bilhassa de terörist kümelerin askeri operasyonları için faydalıydılar. Patlayıcıları yerleştirebilirler, canlı kalkan ya da intihar bombacısı üzere davranabilirler ve kuşku uyandırmadıkları için aykırı kısımları gözetleyebilirlerdi.

Dördüncüsü, okullara yapılan akınlar, Batı’nın eğitim sistemine aksilik üzerine şurası olan ve bölgede terörizmi yönlendiren merkezi ideolojiye karşılık geliyor. Çoğalan ataklar, asıl planın, bölgeyi eğitim ve tahsil bağlamında inançsız hale getirmek olduğunu gösteriyor. Beşinci olarak, kız çocuklar cinsel istismar bağlamında silahlı kümelerin ilgisini çekiyordu. Kaçırılan çocuklar bazen kamplarda istismara uğruyor ya da zorla evlendiriliyordu.

NİJERYA ÇOCUKLARINI KORUMAK ZORUNDA

Nijerya’da çocukların korunmasına gereken kıymet verilmedi. Bu gerçek, son vakitlerde çocukları amaç alan ‘başarılı’ hücumları da açıklıyor. Çocukların güvenliği, Nijerya’nın da taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin özünü vurguluyor.

Hükümetin, ülkeyi harabeye çeviren artan güvensizlik sıkıntısıyla gayret ederek, çocukların güvenliği probleminde önemli bir bağlılık göstermesi gerekiyor. Araştırma, çatışma bölgelerinde yer alan çocukların yaşadığı kendine has zorlukları ele alan ve onları yalnızca yetişkin odaklı yahut genel programlara dahil etmeyen, soruna mahsus programlara duyulan muhtaçlığın da altını çiziyor.

Çocukların haklarını ve refahını destekleyen başat sivil toplum kuruluşları da dahil olmak üzere milletlerarası toplum, yetkilileri, çocukları müdafaa altına almaya ve Nijerya’daki çocukların yaşadığı güvenlik sıkıntılarını memleketler arası hale getirmeye zorlamalı.

Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

Gazete Duvar