Ruken Işık / Ruken Isik

Türkiye’de siyasi nedenlerle cezaevinde tutulanların sayıları onbinleri aşıyor. Kürt siyasetçiler de bu kümenin kıymetli bir kısmını oluşturuyor. Tarihî olarak Türkiye’de muhaliflerin ve Kürtlerin tutuklanması olagelmiş bir durum. 2015-2016 yıllarında başlayan ve hala devam eden son tutuklama periyodunda de, birçok siyasetçi tutuklanıp cezaevlerine konuldu. Bunlara daima yenileri de ekleniyor.

Geçmişte daha çok cezaevinde bulunan erkek siyasetçilerin eşlerinin yaşadıklarını dinledik. Eşleri için eforlarına şahit olduk. Lakin artık birçok bayan siyasetçi de var cezaevlerinde. Ve onların da bekleyenleri var. Onlar bu tutukluluk sürecini nasıl yaşıyorlar, neler hissediyorlar, siyasi bir bayan tutuklu eşi ya da yakını olmak onların hayatını nasıl etkiliyor?

Bu soruları dört yılı aşkın müddettir cezaevinde olan eski DBP Muş Eşbaşkanı Nursel Yiğit’in eşi Muhtesim Yiğit’e sorduk. Eşi uzun müddettir tutuklu olan Muhtesim Yiğit, 29 Ekim 2016’da KHK ile sınıf öğretmenliğinden atılmış. Atıldıktan yaklaşık iki ay sonra, Aralık 2016’da Nursel Yiğit tutuklanıp cezaevine konulmuş. Muhtesim öğretmen o vakit 8 yaşında olan kızı ve 11 yaşında olan oğluyla kendi tabiriyle ‘bu sürece alışmış olarak değil, bu durumla yaşamayı öğrenerek’ yola devam etmeye çabalıyor. Kendisi üzere öğretmen olan eşi Nursel Yiğit 10.5 yıl mahpusa mahkûm edildi. Şu an yaşadıkları Muş’tan 650 km. uzaklıktaki Kayseri Cezaevi’nde tutulan Nursel Yiğit’i pandemi periyodunda yalnızca bir defa, o da kapalı görüşte görebilmişler. Muhtesim Yiğit’in sorularımıza karşılıkları şöyle…

Tutuklu eşi olmak nasıl bir durum, toplumda nasıl karşılanıyorsunuz? Hayatınızı nasıl etkiliyor?

Toplumun bakış açısı belirli bu hususta. İki çocukla tıpkı konutta bir başına yaşamak gerçekten çok sıkıntı. Hem anne, hem baba hem arkadaş olmak zorundasınız. Alışılmış ki çok olumlu reaksiyonlar alıyorum. Zira elimden geldiğince eksiklikleri asgarî düzeye indirmeye çalışıyorum. Kişisel olarak hayatı olumsuz etkilese de, daha güçlü olmayı öğreniyor insan.

Eşinizin siyasete girişi nasıl oldu?

Eşim ataması yapılmayan bir öğretmendi. Toplumsal bilgiler öğretmeni, Kürt Lisanı üzerine Mardin Artuklu Üniversitesi’nde yüksek lisans yaptı. İleri seviyede dört lisan biliyor. Cezaevinde memleketler arası alakalar kısmını bitirdi. Bu kadar donanımlı olmasına karşın, ataması yapılmadı. Siyasete atılması aslında bir nevi mecburiyetti. Alışılmış ki haksızlığa, hukuksuzluğa her daim karşı çıkmış biridir. Nerede bir haksızlık yapılsa, karşısında duran, inanılmaz insancıl bir yapısı var. Siyaset onun için bir tercihten çok, bir mecburiyetti. Fakat maalesef Türkiye siyaseti beyaz renk üzeredir, çabuk kirlenir. Siyasetin ona nazaran olmadığını anlayınca ayrıldı. Buna karşın en büyük bedellerden birini ödedi. Büyük bir haksızlığın içinde buldu kendini.

Cezaevinde iken muhtaçlık duyacağı eşyaları, kıyafetleri nasıl edinebiliyorlar? Siz götürebiliyor musunuz?

Alışılmış gereksinimlerini götürüyorum. Fakat kota olduğu için fazla götüremiyoruz. Elbiselerini onlar kendileri yıkıyor. Ben yeni elbise götürdüğüm için ütülemek yahut yıkamak gerekmiyor. Hatta bazen meskendeki elbiselerinden istiyor, tekrar de götürmüyorum. İstiyorum ki daima yeni şeyler giysin.

Çocuklarınızın bakımı için yardım alıyor musunuz ya da aldınız mı?

Ben ihraç olmadan evvel, çocuklarım da benim çalıştığım okula geliyordu aslında. Her sabah bir arada gidiyorduk. Artık de okulları yakın olduğu için kendileri gidebiliyor. Oğlum İzmir’de lise okuyor, kızım da imtihana hazırlanıyor. Çocuklar konusunda yardım almadım. Her türlü gereksinimlerini kendim karşılıyorum.

Çocuklara annelerinin cezaevi sürecini nasıl anlattınız?

Nursel tutuklandığında çocuklar çok küçüktü. Haliyle şaşkınlık ve merak içindeydiler. Annelerinin makus bir şey yapmadığını anlatmaya çalıştım. Biraz büyüdüklerinde birçok şeyi gözleriyle gördüler zati. Mahkeme sürecini birebir yaşayıp gördüler. Benim bir şey anlatmama gerek kalmadı açıkçası.

Eşinizin cezaevinde olması alakanızı nasıl etkiledi?

Olağan ki başka kalmak insanı yarım bırakıyor. Biz iki vücutta yaşayan bir ruh gibiyiz Nursel’le. Bu süreç bizi biraz daha yakınlaştırdı. Mektupların artık geçerliliğini yitirdiği bu çağda, biz mektup yazma rekoru kırdık diyebilirim. Yağmurlu bir günde ırmağa eklenen yağmur taneleri üzere çoğaldı sevgimiz. Kimi vakit rüzgâra fısıldadık ismimizi, kimi vakit geçmişe tutunduk, kimi vakit da gelecek hoş günleri düşledik bir arada. Fakat gerçek olan bir şey vardı: Biz gün geçtikçe büyüttük hoş olan ne varsa.

Tüm bu süreci nasıl yaşıyorsunuz, nelerle karşılaşıyorsunuz, bayan siyasi tutuklunun eşi olmak nasıl bir his?

Cezaevinde olanların büyük bir kısmının cezaevinde olmaması gerektiğini herkes biliyor. Hukukun büyük oranda ihmal edildiği de herkes biliyor. Hukukun üstünlüğü manasında büyük meşakkatler var. Hal bu türlü olunca, gerçekleri söyleme konusunda beşerler temkinli davranıyor. Bizim üzere dışarıda olup, eşi tutuklu olan insanların tek gayesi çocuklar oluyor. Çocukların hayatlarını idame ettirmesi, hayatın rutin akışında yer alabilmeleri için, kesinlikle birilerinin yanlarında olması gerekir. Artık içerde olan eşimin durumunu anlatmaya çalışsam, haksızlık, hukuksuzluk birinci sıraya yerleşir. Türkiye o denli bir hale geldi ki, doğruları söyleyen yahut biraz muhalif olan herkese dava açılıyor. Bu manada da eza çok büyük. Ben yıllarca Eğitim Sen topluluğu içinde yer aldım. O denli geri planda kalıp, kelamını esirgeyen bir gelenekten gelmiyorum. Buna karşın susuyorsun bazen. Zira çocuklar işin içine giriyor. Bazen haksızlık ve hukuksuzluktan bahsetmek istersin. Fakat söyleyemiyorsun. Zira iki kutup oluşmuş durumda. Muhalifsen hiçbir formda konuşma hakkı verilmiyor. Konuşanların da durumu ortada. Bu yüzden suskunlaşıyor beşerler. Bu sürecin en büyük handikabı birden fazla vakit bir başına olman. Olağan ki aileler sahip çıkıyor. Bu sürece önemli katkı sunan dostları oluyor insanın. Dediğim üzere genel manada yük bir kişinin omuzlarında oluyor. O yükü taşımak için de her halükarda güçlü olmak gerektiğini düşünüyorum.

Eşiniz artık nerede, görüşme imkanınız var mı? Eşleri içerde olan arkadaşlarınız var mı?

Eşim şu an Kayseri Bünyan Cezaevi’nde. Tekraren yakın bir cezaevine nakledilmesi için dilekçe verildi. Maalesef dikkate alınmıyor. Pandemi öncesi bütün açık görüşlere gidiyordum. Pandemi sürecinde bir kere gidebildim. Kapalı görüş olduğu için gitmiyorum. Hem uzak olduğu için, hem de kapalı görüşlerde de telefonla konuşuyorsun. Dokunamıyorsun, sarılamıyorsun. Öteki bayanların eşleri ile görüşmüyorum maalesef. Tutuklu bayan yakınlarıyla cezaevi girişi yahut çıkışında irtibat oluyor yalnızca. Birçoğunun maddi manada zorlandığını biliyorum. Bundan ötürü açık görüşlere bile gelemeyen aileler var maalesef. İkametgaha yakın yerlerde olsaydı birçoğu daha rahat gidip gelebilirdi.

Evvelce genelde bayanlar vardı cezaevleri önünde. Artık erkekler de var. Erkekler bu durumu nasıl konuşuyorlar, nasıl yaşıyorlar?

Cezaevlerinin hedefi nedir? Bir hata işlersin, oraya konulursun. Lakin burada yaşadığımız şey değişik. Fikrini söyleyip içerde olanlar, hükümeti eleştirdiği için içerde olanlar, gerçekleri lisana getirdikleri için içerde olanlar. Yasal bir partinin siyaset alanına topyekûn bir yönelme oldu. Müsaade alınarak yapılan basın açıklamalarının sonradan hata sayıldığı bir süreçten kelam ediyoruz. Münasebetiyle cezaevleri önünde yapılan ayaküstü konuşmaların tamamı haksızlık ve hukuksuzluk üzerine yapılan konuşmalardır.

Natürel ataerkil bir toplumda yaşıyoruz. Her ne kadar eşitlikten bahsedilse de, toplumda bayana verilen kıymet ortada. Örneğin yemeği, paklığı eşiyle birlikte yapan kaç tane erkek var? Hayatında bir çay demlememiş, bir çorba yapmamış erkekler, çocuklarla bir başına bulabiliyor kendini. Onlar için inanılmaz bir bocalama devri başlıyor. Bunlar da konuşuluyor ayaküstü sohbetlerde.

Bir erkek eşiyle ilgili konuşmayabilir. Birçok sebebi var. Fakat toplumda ön planda olan bayan sayısı az maalesef. Siyasette olan bayanlar hariç ki birden fazla seçilmiş milletvekili, belediye lideri. Genel manada ön planda olan bayan sayısı çok az. Örneğin kaç köyde bayan muhtar var? Neredeyse hiç yok. “Neden eşim konuşulsun, bilinsin” diye de düşünülüyor olabilir. Toplumun genelinde bayanlar çok da ön planda değil zati. Sorun ataerkinin yanı sıra, popülerlik de olabilir. Dünyanın her tarafında ön plana çıkan, tanınan beşerler var. Kürtlere has bir durum değil bu. Genelde tanınan insanların kıssalarını görüyoruz ve duyuyoruz. Tanınan kültürün tesiriyle yapılan röportajlar var. Beşerler beni tanımıyor, benimle niçin röportaj yapsınlar ki? İlgi de çekmez zati.

KHK’lı olarak ne iş yaptınız?

Ben eğitimciyim. Birebir vakitte çocukluğum ve gençliğim tarlalarda geçti. İhraç olduktan sonra kısmi olarak eğitim ile ilgilenmeye devam ettim. Lakin daha çok çiftçilik yapıyorum. Bahçe işleri ile geçimimi sağlıyorum.

Pekala, tertip nasıl işliyor, oturuyor mu bir vakitten sonra dışarıdakiler için?

Bir annenin çocuklara bakış açısı ile bir babanın bakış açısı birebir olmuyor elbette. Dilediğiniz kadar iyi bir baba olun, dilediğiniz kadar her şeyden anlayın eksik kalıyor bir şeyler. Annenin şefkati mi dersiniz, annelik içgüdüsü mü dersiniz, annelik sahiplenmesi mi dersiniz, eksik kalıyor bir şeyler. Yoksa ben zati yemek yapan, paklık yapan, çocuklarla ilgilenen bir beşerim. Ancak inanılmaz zorlandım. Şeker Portakalı kitabında bir diyalog geçiyor. “Acılarım kaç gün sürecek… En fazla 40 gün. 40 gün sonra geçecek mi? Hayır, alışacaksın” diyor. Bir şeylere alışıyorsun. O eski nizamı olağan ki bulamıyorsun artık. Yeni bir nizama, zorla da olsa alışmaya çalışıyorsun. Hayatın devam ettiğini biliyorsun. Çocuklara bakma mecburiliği, onlara bir gelecek hazırlamanın mecburiyetini biliyorsun. Bundan ötürü hayatı olağan akışı içinde yaşamak zorundasın. Çok fazla da alternatif yok açıkçası. Bir vakitten sonra yeni bir hayata alışmaya çalışıyorsun. Yarım kalıyor her türlü bu hayat. Ailen yanında oluyor alışılmış. Haksızlığı, hukuksuzluğu biliyorlar zira. Daima olmuyor maalesef. Herkesin bir hayatı, alıştığı bir sistemi var. Birinci vakitler duygusallık daha ön planda. O duygusallık çerçevesinde toplum ve akrabalar tarafından sahiplenme biraz daha fazla oluyor. Baharda taşan bir ırmağa benziyor o süreç. Irmak taştığında bakmaya gelenler olur. Kimi meraktan, kimi tedirginlikten, kimi orda olması gerektiğini düşünerek gelir. Irmak durulduktan sonra çok insan kalmaz orada.

Genelde erkekler siyasetle uğraştığında, bayana konutu çekip çevirecek eş olma rolü kalıyor. Bu durum sizde nasıl yaşandı?

Son yıllarda biraz esnese dahi, bayana bakış açısı çok değişmedi bu toplumda. Benim eşim uzun müddettir siyaset yapan biri değildi. Çok kısa bir devir bulundu içinde. Bunun temel nedeni de, atanamayan bir öğretmen olmasıydı. Özelde çalışıyordu. Lakin yeni bir yönelime girdi. Tercihini siyasetten yana kullandı. Türkiye kaideleri maalesef pak siyasete uzaktı. Çok zorlandı bu manada ve ayrıldı. Buna karşın epey olumsuz şey yaşadı. Sorunuzun doğruluğu var olağan ki. Erkek siyasetle uğraştığında konutla haşır neşir olmaz pek. Bayan rastgele bir işle uğraştığında da meskenin her şeyi ona aittir maalesef. Kendini bu hususta aşan bayanlar var alışılmış ki. Lakin genel manada, erkeğin konutu çekip çevirdiği örnekler yok denecek kadar az.

Gazete Duvar