Müzisyen Ozan Çoban, çocukluğundan beri müziğin içinde olsa da bilhassa son birkaç yıldır yorumlayıp paylaştığı müziklerle giderek daha büyük bir dinleyici kitlesi edindi. Kendisi bu tabiri pek sevmese de, Türkiye’nin ‘protest müzik’ tarihini hem bu müzikle büyümüş olanlara bir daha anımsatıyor hem de yeni jenerasyonları bu müziklerle ve şiirlerle tanıştırıyor.

Bilhassa toplumsal medya üzerinden yaptığı paylaşımlarla bir yandan ülkenin ve işçilerin içinden geçtiği zorluklara karşı direniş müziklerini milyonlara ulaştırıyor, öbür yandan 60’lı, 70’li ve 80’li yılların müzik geleneğinden yapıtları kendine has şekliyle yorumluyor.

17 yıllık dostu ve “müzik kardeşi” Güneş Demir ile ikili olarak konserlere de başlayan Ozan Çoban ile müzikle alakasını, müziğinin siyasete dair söylediği kelamı ve planlarını konuştuk.

‘İNSANLARIN OLMAK İSTEDİĞİ ŞEYİN ÖNÜNE GEÇEN YAPIYLA HESAPLAŞMAK…’

Aslında çocukluğunuzdan gelen bir müzik ilgisi, merakı var anladığım kadarıyla. Bu tabir gerçek mu bilmiyorum lakin “asıl mesleğiniz” de eczacılık. Meğer birçok enstrüman çalıyor, geçmişten bu yana sahnelere çıkıyor, durmadan yeni görüntüler yayınlıyorsunuz. Nedir sizi tüm bu hayat hengamesinde müziğe bu kadar çeken?

Küçük yaşta müzikle tanışma ve müzik eğitimi alma talihine sahip oldum, daha doğrusu öbür iki kardeşimle bir arada hepimiz olduk. Anne ve babam müzisyen değiller lakin bizim müzikle somut bir bağ kurmamız için ellerinden geleni her şeyi yaptılar. Anne ve babamın ikisi de eğitimci, öğretmen ve müziğin kişinin hayatında olumlu manada çok değerli bir tesire sahip olduğuna inanıyor, bizi de müzikle donatıyorlar. Solculuk da var alışılmış. Mahzuni’ler Selda’lar… Etkilenmemek elde mi? Kısacası birinci olarak ağabeyimle başlayan bağlama serüveni ikiz kardeşimle bana de geçiyor. Konutta müzik sesi hiç eksik olmadı. Sahiden saatlerce çalar söylerdik. Sonunda da çok güçlü ve ayrılmaz bir modülümüz oldu müzik. Şu an etkin olarak müzik hayatı süren benim ancak her aile toplaşmasında herkes bir enstrüman kapar, çalar söyleriz.

‘Asıl meslek’ sorununa gelirsek… Müziği meslek olarak görmeyen ya da küçümseyen hâkim bir anlayışın da yansıması. Bu anlayışın değişmesi gerekiyor. Müzisyenlik de her meslek üzere saygın. Müzik okuyan, hayatlarını müzikten kazanan, bu alanda uzmanlaşan bir sürü insan var ve büyük emekler veriyorlar bu uğurda. Maalesef bu arkadaşlarımız da orta ara maruz kalıyorlar bu soruya. Üzücü, onur kırıcı. Bu ortada ben de müzik okumak istemiştim aslında lakin öteki alanlarda da görece başarılı bir öğrenci olunca ekonomik öncelikleri belirleyen bir tercih yaptım. Ha eczacılığı da çok sevdim, iyi ki de eczacılık okumuş, eczacı olmuşum. Lakin insanların olmak istedikleri, yapmak istedikleri şeylerin önüne geçen bu sosyoekonomik yapıyla da hesaplaşılması gerek.

‘Sesler ve Düşler’ isimli bir kümeniz varmış. Zannediyorum sizin de çok etkilendiğiniz Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü üzere kümelerin müsaadeden gitmek üzere kurulmuş bir gruptu bu değil mi?

Gençlik… Üniversite yıllarımızda tekrar Güneş Demir’le benim kurucusu olduğumuz kümemiz Sesler ve Düşler. İstanbul Üniversitesi Öğrenci Kültür Merkezi bünyesinde yıllarca yaptığımız atölye çalışmalarının sonucu artık kendi üretimlerimizi de yapma vakti geldi diyerek yola çıkmıştık. Pek çok da beste ve düzenlememiz oldu ki şu an bir arada çaldığımız pek çok şarkıyı o devir de söylüyorduk. Ancak olağan öğrencilik bitip de kendi ayaklarının üzerinde durma gayesi ağır basmaya başlayınca küme da toparlanamadı. Ben de bundan bir mühlet sonra solo çalışmalarıma başladım.

Ezginin Günlüğü ve Yeni Türkü bizim kıymetlimiz. Bu manada tüm albümlerini dinlemek ve sevmekle birlikte bilhassa Yeni Türkü’nün birinci albümü olan ‘Buğdayın Türküsü’ ve Ezginin Günlüğü’nün de tekrar birinci iki albümü olan ‘Seni Düşünmek’ ve ‘Sabah Türküsü’ndeki beste ve üretimlerin bizim müzikal hayatımızda yeri çok öbür. Oradaki düzenlemeler, ortaya çıkan sound, enstrüman kullanımları bizi çok etkiledi. Biz oradaki sound’la aktüele dair bir şeyler ortaya koymak niyetiyle Türkiye’den ve dünyadan şairlerin şiirlerini bestelemeye çalıştık. Kısacası bugün de birebir yerdeyiz. Ama kederimiz nostaljik bir şeyler yapmak eforu değil. Sanat muazzam bir zenginlik ve her şey üzere tarihselliği var. Biz geçmişten alabildiğimizi bugünün gerçekliğinde var etmeye çalışıyor, bunu yaparken de kendi özgünlüğümüzü yakalamaya çabalıyoruz. Buradan geleceğe de uzanabilirsek ne keyifli.

Bir modülü olduğunuz Cümbüş Cemaat ise kültürel manada çok renkli bir müzik yapıyor. Çok eğlenceli, “eğlendirici”, coşturucu bir tarz… Sizin solo çalışmalarınızla bir terslik oluşturuyor üzere bir yandan da. Siz de bu türlü düşünüyor musunuz? İki başka dünya mıdır, öyleyse sizin için nasıl bir his bu iki farklı dünyada da sazınızla, sözünüzle var olmak?

Cümbüş Cemaat yaklaşık 12 yıldan beri üyesi olduğum hatta ailem diyebileceğim pek şeker grubum. Eğlenceli, coşturucu olmasının yanına ek olarak iğneleyici, hicveden, sahnesinde de politik göndermeleri eksik olmayan bir küme olduğunu da ekleyeyim. Eğleniyor ve eğlendiriyorken düşündürüyoruz da. Benim de eğlenceli ve coşkun bir karakterim var. Uzaktan bakıldığında iki farklı dünya üzere görünüyor olabilir ancak Cümbüş Cemaat konserine gelenler çabucak fark edeceklerdir benim için aslında birebir dünya olduğunu. Evet stil farklı, sound farklı lakin ben aynıyım. Vokalim daha geride fakat kemanım daha önde tahminen yalnızca. Ayrıyeten elektro bağlama da çalıyorum. İcracı yanımı daha özgürce söz ediyorum Cümbüş Cemaat sahnesinde ve bu da çok sevdiğim bir şey. Ferdî üretimlerim Cümbüş Cemaat’e, Cümbüş Cemaat’le yaptıklarımız da bana çok büyük katkı sunuyor, birbirini besliyor. Esasen her şey bir yana bir küme müziği yapıyor olmak, birebir ekmeği paylaşmak, tıpkı kaygısı tasayı taşımak vs. çok şey katıyor beşere. Şöyle özetleyeyim; iyi ki Cümbüş Cemaat var, olmasaydı ben eksik olurdum.

‘SOSYALİSTLER OLARAK HER ŞEYE DE MUHALEFET DEĞİLİZ’

Türkiye’nin önemli bir protest müzik tarihi var. Siz de yaptığınız çalışmalarda hem bu protest müzik tarihini hatırlatıyorsunuz bizlere hem de kendiniz bu müzik cinsinde eserler üretiyorsunuz. Sizce ne demek protest müzik? Müziğin politik, toplumsal manaları, fonksiyonları bağlamında biraz sesli düşünebilir miyiz bunu?

“Protest müzik” tabirine pek ısınamıyorum ben her ne kadar oturmuş olsa da. Tıpkı biçimde “muhalif müzik” demek de beni pek cezbetmiyor. Zira sevdiğimiz, kült olmuş toplumsal müziklerin birden fazla sırf bir şeyleri protesto etmenin, isyan etmenin eserleri değil değiştirmek istediği tertibin yerine alternatifini de sunan müzikler. Ya da bu niyetle yapılmışlar. Her şeye muhalefet etmiyorlar aslında. Bozuk düzenle sıkıntıları var. Bunu “bu sosyalistler de her şeye muhalefetler” algısından dolayı de söylüyorum. Değiliz kardeşim, her şeye muhalefet falan değiliz. Adaletsizliğe, eşitsizliğe karşıyız. Talana, palavraya karşıyız. Güzelin, haklının, işçinin tarafındayız. Bundan dolayı ben kendi müziğimi tariflerken toplumsal içerikli müzik demeyi tercih ediyorum. Müzikler tıpkı vakitte toplumsal belleğimiz; anlatıyoruz, tanıklık ediyoruz, yarına bırakıyoruz. Sisteme isyanı da, yaşanılan zorlukları da, gördüğümüz ve göreceğimiz hoşlukları de resmediyoruz müziklerle.

Ben sosyalizme inanıyorum, insanlığın kurtuluşunun sosyalizmde olduğunu düşünüyorum. İyi de bir sosyalist olmaya çalışıyorum. Bu benim hayat perspektifim, yaptığım her şeyi kapsayan bir temel. Ancak ben birebir vakitte iyi de bir müzisyen olup, iyi müzik yapmak da peşindeyim. İyi müzik yapmayı temel kaygı edinmemiş, sadece kelam söylemek emeliyle yapılmış rastgele bir şeyi de dinleyemiyorum. Sanatsal bir üretim hedefi kesinlikle korunmalı. Üretimlerim de bu iki kimliğimin ve niyetimin kesişim noktasında ortaya çıkıyor. Bu manada elimden geldiğince dengeli ve samimi olmaya çalışıyorum.

Türkiye protest müzik ya da “toplumsal içerikli şarkılar” tarihi diyelim, çok varlıklı bir beslenme ve feyz kaynağı sunuyor bize. Bir kaynağımız var denizlere okyanuslara açılma yollarını gösteriyor. Ruhi Su, Zülfü Livaneli, Timur Selçuk, Cem Karaca, Fikret Kızılok, Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü ve daha da sayamayacağım birçok sanatçı ve küme bize büyük bir miras bırakmışlar. Bu tarihe yaslanmak büyük güç veriyor.

‘ŞARKILARIMIZ VAR, EN ÖNDE ONLAR ÇARPIŞACAKLAR’

Pekala, buradan devâmen sorayım: Müziği politik bir gayenin aracı olarak görüyor musunuz? Sizi dayanışma kampanyalarında, etkinliklerinde de sıkça görüyoruz zira…

Elbette müziğin politik bir hedefi olduğunu düşünüyorum. İnsan toplumsal ve politik bir varlık. Müzik de onu var eden beşerden ve toplumsal şartlardan bağımsız değil, yani her şey üzere müzik de politik. “Politik müzik yapıyorum” demeyi de, “politik müzik yapmıyorum” demeyi de gereksiz bir söz olarak görüyorum o yüzden. Zira niyetlerden bağımsız aslında özünde politik olan bir şeyden bahsediyoruz. Yaptığınız müzik ya da üretim o denli ya da bu türlü, sizden bağımsız olarak politik düzlemde bir yere, bir tarafa düşüyor. Ben kendi adıma müziklerimin düştüğü tarafın işçilerden yana olması için çabalıyorum. Bu niyetle yapılmış üretimleri çok bedelli buluyorum. Bu niyetle yapılmamış olsa da sanatsal manada ileriye taşıyan, sanatsal birikime katkı sunan üretimleri de çok bedelli buluyorum. Müzik farklı bir disiplin, kendi iç dinamikleri var. Münasebetiyle iyi müzik tek başına esasen kıymetli. Fakat benim için en değerlisi tarafını işçilerden yana seçen iyi müzik.

İşçiler bir yerde direniyorken fizikî olarak ya da kalben orada olmak yetmiyor bana genelde. Müziğim de orada olsun istiyorum. Twitter duvarımda “Şarkılarımız var en önde onlar çarpışacaklar” yazıyor. Bunun gerçek olduğuna inanıyorum. Ortada haksızlığa karşı koyuş varsa birinci evvel müziklere sarılıyor beşerler, bir grevde, bir harekette ateş yakmadan evvel müzikler ısıtıyor içlerini. Güç alıyorlar, güç veriyorlar müziklerle. Umudu o kadar güçlü iletiyor ki müzik. Harikulade bir şey bu, büyüleyici bir şey. Direnişlerde içim içime sığmıyor, haksızlık karşısında öfkem göğsümü yırtacak üzere oluyor ve ben o anki his durumumu elimden geldiğince müziğe dökmeye çalışıyorum, bana da insanlara da tahminen iyi gelir diye. İnsan hareket halindeyken, haksızlığa, adaletsizliğe karşı ses çıkartıyorken daha güçlü hissediyor. Kendisi için değil tüm canlılar için bir adil bir nizam kurmak isteyen beşerler az değil ve bu beşerler alanlarda yan yana geldiklerinde ortaya çıkan harikalığın bir modülü olan biri için hayat öteki bir manaya bürünüyor. Bu güçle dolan insanın, hayata dair her şeyi; aşkı, umudu, coşkuyu daha ağır hissetmemesi mümkün mü? Benim üretim süreçlerim, bu ruh halinden o denli çok besleniyor ki. Sevdiğim, feyz aldığım bütün üstatların da en sevdiğim yapıtlarına baktığımda -ki buna aşk müzikleri da dahil- bu müziklerin üretim devirlerinin, o sanatkarın hengameye, direnişlere, grevlere de en yakın olduğu vakitlerine denk geliyor oluşunu bir tesadüf olarak görmüyorum. Umut eden insan kalıcı bir şey bırakır, umut ekmek hengamesine yakın olana yakındır ve o denli de bu türlü de geleceğe kalan şey umuttur. Ümitsizlik ve karamsarlık her şeyi bayağılaştırıyor. Bir aydının, bir sanatkarın ümitsizlik yaymak üzere bir lüksü olamaz diye düşünüyorum. Ha evet ortada hakikaten umutsuz bir durum olabilir, evet işler iyi gitmiyor olabilir lakin sanatçı karanlığın içindeki en ufak bir umut ışığına tutunup onu etrafına yayandır. Cezaevi şartlarında bile yazdıkları dizeler, besteledikleri türkülerle dışarıya umut olmayı başaran Nazım Hikmet’ler, Ruhi Su’lardan bu türlü öğrendik biz.

‘SANAT, DÜŞEN BEŞERE EL UZATMA FAALİYETİ’

Bize yaptığınız işlerin farklılığıyla ilgili bir özet sundunuz alışılmış aslında lakin yeniden de merak ediyorum, eczacılıkla müzisyenlik birlikte nasıl sürüyor? Sıkıntı değil mi?

Benim için ikisi de öylesine iç içe geçmiş durumda ki, başka düşünemiyorum. Misal nöbetlerin geç saatleri benim için birebir vakitte müzik yapma saatleri de oluyor. Yayınladığım pek çok beste bu türlü nöbet akşamlarında yapıldı. Kesinlikle bir enstrüman bulunduruyorum eczanede. Çalıyor söylüyor, pratik yapıyorum. Eczacılık toplumsal bir meslek. Daima beşerlerle temas halindesiniz, kaygılarını dinliyor, ezalarına deva olmaya çalışıyorsunuz. Müzik de bu türlü bir şey değil mi? Hem eczacılığın hem de müzisyenliğin birbirini beslediğini düşünüyorum. Natürel bir yandan da ekonomik olarak direkt müziğe bağlı olmamak, istediğim müziği yapmama da vesile oluyor. Eczacılık sayesinde daha rahat üretebiliyorum Müzik piyasasının epey sıkıntı yanılan kirli bağlarından uzak kalmama da sebep oluyor bu bence.

Toplumsal medyayı etkin ve tesirli kullanıyorsunuz. Aslında bu yollar üzerinden önemli bir kitle de oluştu sizi bilen, dinleyen. Bir toplumsal medya kuşu musunuzdur? Ek olarak, toplumsal medyada paylaştığınız müziklerin, görüntülerin yapım süreçleri nasıl oluyor? Zahmetli, kıymetli oluyor mu örneğin?

Toplumsal medya artık hayatımızın bir gerçeği, büyük bir kesimi. Hele de adaletin bile toplumsal medya hashtag’leriyle sağlanabildiği bir ülkede uzak kalmak pek mümkün değil. Üreten beşerler için de bir talih sunduğu açık. Ardınızda bir prodüktör, üretimci vesaire olmadan insanlara ulaşmanıza imkan sunuyor. Kısacası benim yaşadığım süreçte de toplumsal medya bahsettiğim manada bana kıymetli bir katkı sundu. Birinci olarak yaptığım işin bir yerlerde karşılık görüyor olması çok sevindirdi, sonrasında ise dinleyici kitlemin hiç de az bir toplam olmadığına ikna oldum. İnsan memnun oluyor. Yine üretme şevkiniz olması için bu memnunluk hali önemli. Bence sanat düşen beşere el uzatma faaliyeti, onu düştüğü yerden çıkarma işi. Pandemi devrinin uzun karantinaları boyunca, neredeyse her hafta bir kayıt yayınladım ve buna ortak olan birçok beşerle yalnızlık hissini, karamsarlık halini biraz olsun bu türlü dağıtmaya çalıştık. Pandemi sürecine dair hatırlayacağım en hoş şey bu olacak sanırım.

Kayıtlarımı konutta yapıyorum. Mütevazı bir ‘home stüdyo’m var. Kayıtlarımda kullandığım her enstrümanı da ben çalıyorum. Yani bu süreç için emeğim dışında harcadığım bir bütçe yok. Kayıtlarımın üzerlerine tekrar telefonumla klip çekiyorum. Bunları da çekmeme o süreçte o anda yanımda kim varsa, eşim, arkadaşım, annem vesaire yardımcı oluyorlar. Sonrasında ufak bir kurgu yapıp yayına hazır hale getiriyorum. Trakya’nın tabiatı pek hoş olunca da klip çekecek yer bulmakta pek zorlanmıyoruz. Gezdiğim yerlerde de bir klip çekip müzikli bir anı bırakmayı çok seviyorum. Ortaya çıkan şeyin samimi ve işin ruhunu yansıttığına inanıyorsam ayrıca da bir şey aramıyorum. Olağan bazen profesyonel dostlarımız da yardıma koşuyor. Var olsunlar. Önümüzdeki süreçte görsellik kısmını da bahsettiğim samimiyete dokunmadan biraz daha profesyonel hale getirmek niyetindeyiz.

Güneş Demir ile birlikte iyi bir ikili de oluşturdunuz. Artık Türkiye’nin farklı kentlerinde konserler de başladı. Nasıl bir his bu? Neler yaşıyorsunuz konserlerde?

Güneş’le dostluğumuz ve müzikal birlikteliğimiz 17. yılına girdi. Tüm bu süreçte gerek dostluğumuz gerekse de bir arada müzik söylemelerimiz hiç kesintiye uğramadı. Sesler ve Düşler’den sonra sırf konser vermeye orta verdik diyebilirim, müzikal irtibatımız daima devam etti. Birbirimizi çok iyi anladığımızı ve tamamladığımızı düşünüyorum. Yılların getirdiği bir şey olsa gerek. Birlikte üretmeye başlayıp, kayıtlarımızı da yayınlamaya başladık. Bunlar toplumsal medyada da pek bir yankı bulunca da artık tekrar konser verme sürecimizi başlatmamız gerektiğine karar verdik. Çok sevdiğimiz, davulcu dostumuz Unsur Kızmaz’ı da bize perküsyon çalmaya ikna ettik. Bu oldukça sıkıntı oldu. Unsur de sahnemize ve müziğimize dayanılmaz bir güç verdi, canlılık kattı. Birinci konserimizi de Kadıköy NHKM’de trio olarak verdik ve şu an bu trio halimizle yola devam ediyoruz.

Şansızlığımız pandemi şartlarında ve müzisyene düşman bir pandemi idaresine denk gelmek oldu natürel. Konser yerlerinin girdiği krizler, artan kiralar, gelen yüklü faturalar konserleri de çok etkiliyor. Yerler haklı olarak bileti garanti olan, müziğini belirli bir basamağa getirmiş isimlere kapı açıyorlarken; yeni yeni yola koyulmaya başlamış müzisyenler için sahne bulmak da çok sıkıntı hale geliyor. Ama bir biçimde yolumuzu açıyoruz. Sevenimiz, dayanışanımız çok. İstanbul’da, İzmir’de, Yalova’da ve son olarak da Diyarbakır’da pek keyifli konserler verdik. Her konser sonrası yaptığımız şeye olan inancımız perçinlendi. Baştan sona çaldığımız tüm müziklerin dinleyici iştirakiyle bir arada söyleniyor oluşu biraz gözlerimi dolduruyor açıkçası. Büyük memnunluk.

Önümüzde katılaşmış konserlerimiz var. 15 Nisan’da Kadıköy’de Motto Sahne’de olacağız. 22 Nisan’da da Ankara’da Kızılay’da Route sahnesinde çalacağız. Bunların hepsini toplumsal medya hesaplarımızdan duyuruyoruz.

Kendiniz de besteler yapıyorsunuz. Devamı gelecek mi bu bestelerin? Tahminen sadece kendi bestelerinizden oluşan bir albüm fikri var mı?

Beste yapmak, üretmek bana çok iyi geliyor. İçini döküyorsun ve onu salıyorsun. O oralarda bir yerlerde senden bağımsızlaşıyor; tahminen bir grevde, tahminen bir kalp sızısında diğer bir insanın içine doluyor, ona iyi geliyor, umut oluyor. Ne kusursuz şey. Elimden geldiğince ve başarabildikçe beste yapmak kaygısı daima benimle olacak. Son 6 yıldır yaptığım ve yayınladığım bestelerimi de bir albüm haline getirmek istiyorum. Zira bütün besteler yaşadığımız şu devrin de canlı şahidi. Ankara’ya yürüyen madenci için yapılmış müzik da var, kayyuma direnen Boğaziçi hoca ve öğrencilerine adanmış müzik da. Aşka dair kelamını söyleyen müzik da var, tutuklu gazeteciler için yapılmış bir müzik da… Göçmenlere dair yapılmış bir müzik da var, 1 Mayıs için yapılmış bir müzik da… Bunların derli toplu bir halde bir albüm halinde olması gerek ve olacak. Güneş’le de tekrar bir albüm yapma niyetimiz var. Ufaktan çalışmalarına da başladık. Bakalım. Lakin şu periyot bizim dinleyicilerimizle konserlerde buluşmak üzerine yoğunlaştığımız bir periyot. Evvel konser açlığımızı biraz dindirmemiz gerekiyor.

Gazete Duvar