“Post Mortem: No One Dies In Skarnes” Netflix’te yayınlandı. Netflix’in “Home For Christmast” ve “Ragnarok”un akabinde üçüncü Norveç üretimi olan dizisi, epeyce başarılı bir tansiyon. Skarnes isimli bir kasabada otopsi sırasında dirilen Live’nin vampir ömrünü işleyen dizi, tansiyonun ve alt cinsin hakkını verirken tıpkı vakitte dokunaklı bir hikaye anlatıyor.
OTOPSİ MASASINDA DÖNEN BAHT
Dizinin konusuna kısaca değinmek istiyorum. Kendi halinde, hata işlenmez kervan geçmez ve hatta doğal mevt dahi yaşanmayan, hepi topu üç polis memurunun istihdam edildiği bir İskandinav diyarında bir ceset bulunmasıyla her şey alt üst olur. Kasabanın yerlilerinden Live (Kathrine Thorborg Johansen) ıssız bir yerde bulunmuş, atak kuşkusu duyularak otopsiye getirilmiştir. İsimli doktorlar biçmeye hazırlandıkları vücudun başında sohbet ederken, genç bayan göğsüne saplanan o birinci neşterin acısıyla haykırarak uyanır ve Skarnes için enteresan günler başlar. Live, beş jenerasyondur cenaze işleriyle uğraşan Hallangen Ailesi’nin tek kızıdır ve ağabeyi Odd (Elias Holmen Sorensen), babası Arvid (Terje Stromdahl) ile birlikte yaşamaktadır. Ağabeyi Odd’un eşi Rose (Sara Khorami) üzere kasabanın huzurevinde çalışan Live vakitle kana susadığını hisseder. Artık bir vampire dönüşmüştür ve bu dönüşüm kasabaya dair bir nüfus planlama atağı eşliğinde batmak üzere olan cenaze şirketini kalkındıracak bir noktaya evrilir.
ROMANTİK VAMPİRLERİN DÜŞÜŞÜ, ‘HAKİKİ’ VAMPİRLERİN YÜKSELİŞİ
Diziyi incelemeye girişmeden şunu belirtmekten yanayım. “Post Mortem”, popülerliğini hiç yitirmeyen bir alt çeşide dayansa ve hikayesinde kimi aksaklıklara rastlansa bile platformda keyifle izleyebileceğiniz imaller ortasında yer alıyor. Son periyotta çevrimiçi platformların yaygınlaşmasıyla öne çıkan “zaman kaybı” deyişine uzak bir imal. Bu manada tek dakikası dahi boşa harcanmamış, dolgu niyetine kullanılmamış diyebiliriz. Aslında bir kaygı çeşidine ilişkin, sonları az çok belirlenmiş bir hikayeyi oldukça yalın ve özgün aktarmasının birinci değerli başarısı olduğunu not düşelim.
“Post Mortem”, çıkışı itibariyle romantik akımın/anlatının en kıymetli öğelerinden olan vampir hikayelerine yeni bir soluk getirildiğini hatırlatıyor. Soluk demişken ucuz bulunma riskini göze alıp şu benzetmeyi yapayım: Kont Dracula’nın tarihî ve sınıfsal bir katılığa denk düşen soluk benizi canlanırken, hayatın içinden seçilmiş yeni vampirlerimizin kana muhtaçlığı realize ediliyor. Bir bakıma “ekmek ve su denli” muhtaçlık duyuyor kana, çağdaş vampirler. Tahminen şu yoruma da yönelebiliriz: Romantik periyot vampiri, siyasal bir çelişkinin tarafı olduğundan ve ortaya çıkışını büyük ölçüde bu çelişkiye borçlu olduğundan kana susamışlığını bir varoluş savaşı biçiminde verse dahi esasen prestijini sürdürme niyetiyle, tahminen meyyit bir soyu sürdürme kaygısıyla değerlendiriyordu. Onları vampir yapan sadece gündüzleri tabutlarından yatmaları değil, mahzenleri ve şatolarıydı. Mahzen aile geçmişlerini; kuleleri, taş mimarisi, gri heybetiyle şatoları ise kudretlerini ve feodal hudutlarını tabir ediyordu.
Bugün ise “Post Mortem”de esaslı aile telaffuzunun beş nesil cenazecilikte parodileştirildiğini görüyoruz. Alışılmış levazımatçılığın sinemada gotik dehşet tıbbın revaçta olduğu 60’larda da ilgi gördüğünü söylemek lazım. Bu soruna döneceğim lakin “Post Mortem” için söylersek cenazecilik mesleği ölmeye yatmış feodalizmi ve bir çeşit canlı diri mezara konma halini çağrıştırıyor. Aslında tam da buradan dizinin elini güçlendiren sıkıntıya uzanabiliriz.
SKARNES’TE KİMSE ÖLMÜYOR, EH ÖYLEYSE KESKİN BIÇAKLAR CEBE!
Harald Zwart ile Petter Holmsen’in birlikte yönettikleri “Post Mortem” klişeye sapmasına karşın güçlü bir çıkış noktasına sahip. Eğilip bükülebilir, uyarlanabilir, cinsler ortası geçişlere müsait bir çıkış noktası… Batmak üzere olan cenaze işleri firmasına işletmeci ailenin çiçeği burnuna vampir kızlarının yardım etmesi, iş paslaması pek yaratıcı sayılmasa bile son derece beğenilen bir kara mizah gereci sunuyor. Üstte andığım cenaze levazımatçısı-gotik alakasına Jacques Tourneur’un “The Comedy of Terrors” sinemasını örnek verebiliriz. Dehşetin Vincent Price, Boris Karloff ve Peter Lorre üzere üç ustasını bir ortaya getiren sinema, isminden da anlaşıldığı üzere güldürüye göz kırpıyor. Kara güldürüye yaklaşan ancak daha fazla parodi diyebileceğimiz sinemada yeniden işleri berbat giden bir şirketin kendi müşterisini yaratma gayreti işleniyor.
“Post Mortem” ise elbet andığım sinemadan farklı bir pozisyonda… Ne onun üzere direkt mizah yapma korkusu var ne de gotiğin kara sularında geziniyor. “Post Mortem”, dramın içine işlemiş bir mizahı, “hayatta gülüverdiğimiz o anlar”ı kullanıyor ve ölçülü bir mizah devşiriyor. Zati komik olan durumdan Odd vesilesiyle daha komik anlar çıkarıyor. Odd’un sonlanıp plastik sandalyeleri yosun tutmuş havuza fırlattığı sahne kolay görünmesine rağmen oldukça çarpıcı… Şirketini yükseltmeye çalışırken bir meslek koçunun eline düşmesi ve bu koçun olayların seyriyle gerçek mesleğin lakin cürüm işleyerek yapılabileceğini bildirmesi dizideki kara mizahı destekliyor. Diziye adını/sloganını veren “Skarnes’te kimse ölmüyor” yakınması da bir çeşit toplumsal vampirleşme’ye, bir bozulmaya işaret ediyor.
CANLI CANLI GÖMÜLEN BİR KENT VE SAVRULAN BİR AİLE
“Post Mortem”de cinsin dahi önüne geçen drama ise iki taraftan değinmekte yarar var. Skarnes’te kimsenin ölmediği fakat kimsenin de yaşamadığı şartlar kelam konusu. O denli ki cenaze şirketinin erkekleri ölülerle ilgilenirken bayanları ise meyyit adaylarının bakımını üstleniyor. İki genç bayanın kasabadaki huzurevinde, iki orta yaşlı bayanın karakolda çalışması yarı meyyit bir kenti taşıyor gündeme. Kimse ölmüyor fakat yaşamıyor da. Bu tabloyu anlatıdaki dramın üst katmanı olarak kıymetlendirebiliriz. Bir alt katmandaysa iç içe geçmiş aile ve şirket dramları bulunuyor. Aile şirketinin batışı, ailevi bağlardaki tansiyonu de gözler önüne seriyor. Babanın vefatı (cinayete kurban gitmesi), konutun borçlara karşılık ipotek edilişi ve Rose’un gebe kalması hislerin dalgalanmasına yol açıyor. Dizi bu hisleri seyirciye geçirebilmiş. Odd’un şirin çaresizliğine, Rose’un yalnızlığına ve Live’nin “varoluşsal” buhranına ortak oluyoruz. Meğer çekirdekte Live’nin tamamlanmamışlığı yatıyor. “Post Mortem”i yer yer trajediye çeviren, “Let The Right One In” (Tomas Alfredson-2008) çizgisine yerleştiren bu tamamlanmamış hal.
Live, kalabalıklar içinde (Skarnes nüfusunun hatrı sayılır kısmının huzurevinde yaşadığını, Live’nin bu sakinlerle profesyonel bir ilgi kurduğunu aklımızdan çıkarmayalım) yalnız yaşamış bir karakter ve bir gün vampir olup döndüğünde, sembolik bir biçimde hayatının ciddiye alınacağı son yer olan otopsi masasında dirildiğinde yalnızlığının farkına varıyor. Sevgi gösterilmiş fakat doymamış, his zenginliğine erişmemiş biri… İlgileri zayıf… Onu bu hayatta yalnızca Odd anlıyor diyebiliriz. Odd Live’yi şartsız seviyor ve başkalarının bilakis yargılamadan evvel anlamaya çalışıyor. Live’deyse bir yabanilik, bir taklit kelam konusu… Kendisine aşık polis memuru Reinart’a (Andre Sorum) bile muhakkak bir perdenin akabinde yaklaşıyor. Onunla sevişse, hatta onu kendi tipine dahil etse de ortalarında daima bir uzaklık, içgüdü ve tereddüt tuğlalarından örülü görünmez bir duvar var. Live, bu duvarı vampir olduktan sonraki ömründe kapıldığı denetimsiz duygusallığında keşfedebiliyor. Reinart’ın bir çocuğu öldürmesini engellemek ismine canını dişine takıyor mesela. Sorumluluk hissediyor tahminen. Evvelden yalnız sevecenken kendisi için elini hiç taşın altına koymuyorken ve en iyi arkadaşları kısa vadede göçmeye hazırlanan huzurevi sakinleriyken (elbette dizi Live’nin vefatıyla başladığından varsayıyorum) yaşadığını, daha doğrusu evvelce yaşamadığını hissediyor. Bir meyyitin geç kalınmış dilekleri, yaşamazken yaşamaya çalışması dizideki çatışmayı güçlendirip trajik durumu yansıtıyor.
POST MORTEM’İN BAŞARILI ANLATISI VE İZ BIRAKAN SAHNELER
İçeriğe dair dizdiğim birçok övgünün arkası sıra “Post Mortem”in anlatısına değinip yazıyı sonlandıracağım. “Post Mortem” belirli bir seviyeye varmış Nordik estetikten nasipleniyor. Soğuk ve kasvetli bir Norveç kasımında vampir olmak kolay tabii! Güneşten kaçınmak, tabutlara sığınmak üzere kaygılar yok. Üstelik vampirimizin ailesi cenaze işleriyle uğraştığından bu türlü bir dert yaşansa bile nasıl ki bir galerici her akşam istediği aracı seçip dışarı çıkma özgürlüğüne sahipse Live de her sabah dilediği tabuta yatıp mışıl mışıl uyuyacaktı. Bu eksiklik Live’nin ses ve kokulara hassas kılınmasıyla kısmen giderilmiş. Bahçede çalışan çim biçme makinesi, ağabeyinin çiğnediği makarna veya birinin sakalını kaşıması Live için azaba dönüşebiliyor. Keskin olsun olmasın her koku onu rahatsız edebiliyor. Aslında biraz çok yoruma saparak bu hassaslığı bayan doğurganlığına has bir süreç ile ilişkilendirmek mümkün. Live’ye vampirliğin annesinden geçtiğini de hesaba katarsak bu türlü bir yorum yapabileceğimizi düşünüyorum. Live bir “günahın doğumu” ve tüm acıları o doğumun çalkantısından kaynaklanıyor. Dediğim üzere bu, öküzün altında buzağı arayan bir yorum, fazla dikkate almamak lazım! Fakat “Post Mortem”in iz bıraktığı sahneleri anmadan geçmeyelim…
Odd’un çıldırıp sandalyeleri, konutun meşgul olduğu işe uygun halde yosun tutmuş, çürümüş havuza atması, Live’nin babası Arvid tarafından canlı canlı yakılmak istenmesi (açıkçası buna da cadılık probleminin tarihî art planı üzerinden feminist yorumlar getirebiliriz), tekrar öldürdüğü yaşlı bayanın yatağı altında şahıslı kalıp hasta yatağı sistemi marifetiyle cesedin üzerinde yükseldiği ve başına sarı bir poşet geçirilmiş çırılçıplak Reinart’la çamur içinde dövüştüğü sahneler diziye damga vuruyor. Tüm bu sahnelerde dış görünüşlerini aşarak şuurumuza seslenen eşyalara rastlıyoruz. Plastik sandalye, yosun kaplı havuz, hasta yatağı ve sarı poşet bunlardan kimileri…
Kelamı bağlarken “Post Mortem”in seyirciyi hüzünlendiren yanını vurgulamak istiyorum. Kasvetli Kuzey’i, yalnızlığın trajedisi ve aile olmanın sağalmazlığıyla adeta nakış nakış işleyen dizi içimizde bir yerlere dokunuyor ve kana değilse bile sevgiye susayan yanımıza sesleniyor. Sabah yatağımızdan kalktığımızda sarılalım hayatımıza, hani otopsi masasında yahut musalla taşında Live kadar şanslı olamayabiliriz!
Gazete Duvar
