ANKARA – Covid–19 salgını tüm dünyayı tehdit olmaya devam ederken Avrupa’da ve Türkiye’de hadise sayılarının yine artışa geçmesinin nedenlerinden biri olarak mutasyonlu Covid–19 varyantı gösteriliyor.

İngiltere’de olay sayısını süratle arttıran mutasyonlu virüse yakın vakitte Türkiye’de de rastlanırken Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, İngiltere ve Güney Afrika varyantlarının ülkede görülmesinin akabinde Brezilya’da ortaya çıkan yeni çeşidin de Türkiye’de tespit edildiğini açıkladı.

Bakan Koca, toplumsal medya hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Riskli mutasyonlar hudut tanımadan yayılıyor. Ülkemizdeki İngiltere mutasyonu 196 oldu. İki Güney Afrika, bir de Brezilya varyantı ile karşılaşıldı. Yeni mutasyonların görüldüğü ve hadiselerin tekrar artışa geçtiği bugünlerde önlemlerden taviz vermeden çabamızı sürdüreceğiz” tabirlerine yer verdi.

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği İdare Şurası Üyesi Prof. Dr. Bülent Ertuğrul ile aşıların yeni varyantlara tesiri, İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya’daki mutasyonların ortalarındaki farklılıkları ve mutasyonlarla birlikte artan hadise sayılarına karşı alınacak tedbirleri konuştuk.

Covid–19 virüsü çok sayıda mutasyona uğruyor ancak ortalarında İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya’daki mutasyonlar dikkat çekiyor. Bu virüsler ortasındaki farklılıklar ve öne çıkma nedenleri nelerdir?

İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya’daki virüsler yani mutasyonlar da aslında birbirlerine benzeri virüsler. Bilhassa spike proteininde gelişen bir potasyum bu mutasyon virüslerin ortak özelliği olarak karşımıza çıkıyor. Yani virüsün hücrelerimize yaptığı ufak değişiklik sonucu daha iyi yapışması manasına geliyor. Lakin Güney Afrika’daki virüste bu spike proteinindeki mutasyona ek olarak tekrar tıpkı bölgeye yakın biçimde öteki mutasyonlar da oldu. Bir mutasyon birikimiyle karşı karşıyayız yani. O yüzden Güney Afrika’daki mutasyon başkalarından biraz farklılaştı. Ancak geçtiğimiz hafta İngiltere’deki varyant tekrar mutasyon geçirerek Güney Afrika’daki mutasyona biraz daha yaklaştı. O da bir mutasyon birikimiydi. Bu üç mutasyon da spike proteini dediğimiz insan hücresine bağlanan bölgede ufak bir değişiklikle ACE2 reseptörüne (akciğerler, arterler, kalp, böbrekler ve bağırsaklardaki hücrelerin dış yüzeyi) daha iyi bağlanabilme özelliği kazandılar.

‘BU MUTASYONLAR HASTALIK TABLOSU OLUŞTURMA AÇISINDAN ÖNEMLİ’

O kadar virüs ortasında bu üç virüsün öne çıkmasının nedeni de davranışsal değişikliğe yol açmaları. RNA virüsleri çok sık mutasyon geçirerek bir grup değişikliğe uğrayabilirler fakat bunlar genotipik değişikliklerdir ve dışarıya virüsün davranışına ekseriyetle çok yansımazlar. Ne vakit yansır: Bu genotipik değişiklikler birikir ve bu birikim senotipik olarak virüsün davranışına yansıdığı zaman- proteinin yapısında hastalığın oluşmasına yönelik bir farklılık oluşturduğu zaman- biz bunu daha net biçimde görebiliriz. Yoksa virüs mutasyon geçirmeye devam ediyor. Baştan bu yana mutasyon geçiriyordu lakin bu davranışsal bir değişikliğe yol açmadığından ötürü bizim için tek ehemmiyeti virüsü izlemekti. Fakat bu davranışsal değişiklikle virüs farklı bir boyut kazandı. Şayet bundan sonraki mutasyonlar virüsün hastalığı yapma derecesinde de bir değişikliğe yol açarsa- daha ağır ya da hafif hastalık tablosu oluşturma- o da bizim için kıymetli olacak tabi.

‘GÜNEY AFRİKA’DAKİ VARYANT mRNA AŞILARINDA TEHDİT OLABİLİR’

Bilhassa virüsün mutasyona uğramasıyla aşıların varyantlara tesiri çok tartışıldı. mRNA ile inaktif aşıları kıymetlendirecek olursak mutasyonlardan koruyuculuk açısından hangisi daha tesirli?

Güney Afrika’daki varyant ile ilgili ileride bu türlü bir tehdit olabileceği söyleniyor. mRNA aşıları spike proteinine karşı antikor oluşturan aşılardır. Şayet o proteinin yapısı çok değişirse bu sefer mRNA aşıları sayesinde oluşmuş olan antikorlar virüsün bu yapısına etkisiz olabilir. Şu an için bu türlü bir tehdit olmasa bile bu mutasyon birikimlerinin devamıyla bu türlü bir tehdit ile karşı karşıya kalabiliriz. Gerek vektör aşıları gerekse inaktif virüs aşıları açısından şimdi bu türlü bir tehdit kelam konusu değil. Zira bilhassa inaktif virüs aşıları virüsün birçok proteinine karşı antikor oluşturabileceğinden ötürü inaktif aşıların etkinliğinde bir ölçü azalma olsa dahi aktifliğini müdafaaya devam edecektir. Bu kapsamda Türkiye’nin kullandığı Çin aşısı mutasyonlara karşı dert oluşturması en az olan aşıya benziyor.

‘TÜRKİYE’DE AŞILAMA SURATI BEKLENİLDİĞİNDEN YAVAŞ İLERLİYOR’

Türkiye’deki aşılama suratı mutasyonların toplum içindeki deveranını nasıl etkileyecek?

Aşılamanın mutasyon gelişimiyle direkt olmasa da dolaylı bir bağlantısı var. Zira toplumda bağışık olan insan sayısı ne kadar fazla olursa virüsün beşerler içerisindeki hareketi o kadar azalarak ve çoğalma suratı da yavaşlayacak. Virüsün mutasyon geçirmesinin en değerli nedeni çok fazla çoğalabilmesi. Siz virüsün toplum içindeki sirkülasyonunu azaltmaya başladığınız vakit bunu iki biçimde yapabilirsiniz. Ya insan hareketliliğini kısıtlayacağız ya da aşılarla insanları bağışık hale getireceğiz. Şu anda Türkiye’de aşılama suratı beklenildiğinden yavaş ilerliyor. Bir an evvel toplumun geneline yayılan aşı çalışmasının hızlandırılması gerekiyor. 65 yaş ve üzeri şahısları, altta yatan hastalığı olan bireyleri, korona virüsü geçirdiğinde mevt riski yüksek olanları bile aşılayabilirsek o vakit makul bir rahatlama sağlarız. Bu kümenin aşılanması mart aylarına kadar tamamlanabilirse bizim açımızdan daha rahat olabileceğini düşünüyordum fakat bu aşılama süratiyle bu mümkün görünmüyor, aşılama çok yavaş. 65 yaş ve üzeri bireylerin sıhhat heyetlerine gelmesi sıkıntı olabiliyor, sıhhat işçisinin gidip onları konutta aşılaması üzere lojistik meselelerle karşı karşıyayız. Bunları bir an evvel aşıp risk kümesinde olan bireylerin aşılanmasını sağlayıp rahatlamamız gerekiyor.

‘İLK YAPILMASI GEREKEN, OKULLARI İNANÇLI HALE GETİRİP AÇMAK’

Mutant virüsün daha süratli yayıldığı tabir ediliyor. Aşılama suratının da yavaş olduğundan bahsettiniz. Pekala, bu durumda alınan önlemler kâfi mi, ek tedbirlere muhtaçlık var mı?

Aşılamada beklenen süratte ilerleme olmadığı için kısıtlamalara yük vererek virüsün toplum içindeki dolanımını azaltmamız gerekiyor. Şu anki önlemlere dikkatli bir biçimde uyulmasıyla ben bu işin bu halde gidebileceğini düşünüyorum. Lakin baktığımız vakit bir yandan restoranları, kafeleri kapatıyoruz öteki tarafta tatil yerlerinde tıklım tıklım olan otellerle ve siyasi parti kongreleri ile karşılaşıyoruz. Bu kısıtlamalara uyulacaksa toplumdaki tüm bireylerin tıpkı halde uyması gerekiyor. Bu kısıtlamaların daha ağırı yok. Biz toplu bulunan her alanda insan hareketini durdurmak istiyoruz. O vakit bu virüsün bir Türkiye varyantı mı var? Beşerler kafeye gidip bulaşıyor da otele gidince bulaşmıyor mu? Buna da Türkiye varyantı diyelim o vakit. Dikkat çekilmesi gereken bir nokta da kısıtlamaları da bir köşeye bırakarak birinci yapılması gereken okulların inançlı hale getirilerek açılması olacaktır.

‘NORMALLEŞME BU YILI ALABİLECEK SÜRECE DE DÖNÜŞEBİLİR’

Pekala, bu kaideler altında pandemi öncesine dönmek öteki bir tabirle olağanlaşmak en kadar sürecek?

2021 yılı içerisinde dünyada tüm aşı şirketlerinin üreteceği aşı sayısı kestirimi 7–8 milyar doz civarında. Bizim dünya olarak bu oranın çok daha üzerinde aşıya muhtaçlığımız var ve bu duruma küresel biçimde bakmak gerekiyor. Biliyorsunuz pandemi bir kişinin hastalanmasıyla ortaya çıktı ve yayıldı. Münasebetiyle dünyanın öteki köşesindeki insanların pandeminden kurtulmasıyla lakin siz de kurtulabileceksiniz. Görüyorsunuz İngiltere, Brezilya ve Güney Afrika’daki varyant bize de ulaşıyor. Bu sorunun tahlili küresel olabilir ve tahminen de durum bu yılı alabilecek sürece de dönüşebilir. Dünyadaki beşerler bu hastalığa karşı kâfi bağışıklığı sağlamadığı sürece bu tehdit devam edecektir.

Gazete Duvar