Ben Turner

Gelecekte Samanyolu ile çarpışacak olan küçük bir galaksi tarafından harekete geçirilen gizemli bir yıldız uyanışı, karanlık unsurun sırlarını açığa çıkarmak üzere olabilir. Gökbilimciler tarafından hazırlanan yeni bir gökyüzü haritasına nazaran, ‘galaksi halesi’ ismi verilen bir bölgede, Samanyolu’nun merkezi diskinin spiral kollarının dışında bulunan yıldızların izi, Samanyolu etrafındaki yörüngede bir cüce galaksinin kozmik kayma akışıyla birlikte taşınıyor.

KARANLIK MADDEYİ ELE VEREN UYANIŞ

Büyük Macellan Bulutu (LMC) diye isimlendirilen galaksi, Dünya’dan yaklaşık 130 bin ışık yılı uzaklıktaki bir yörüngede dönüyor ve gerisinde kalan kozmik malzemede bir canlanmayı harekete geçiriyor. Birinci bakışta, LMC’nin izi yalnızca yıldızlardan oluşuyor üzere görünüyor olsa da, araştırmacılar, yıldızların yola çıkmaya hazır olduklarını biliyorlar. Çok daha büyük, hiçbir formda görülemeyen bir varlığın içinde beklemedeler.

Gökbilimciler uzayda meydana gelen bu dalgalanmayla ilgileniyorlar; çünkü karanlık unsurdan -evrende var olan unsurun büyük kısmını oluşturan gizemli, ışığı yansıtmayan maddeden- oluşabileceğini düşünüyorlar. Öngörüler, gözle görülemeyen ve yalnızca kütle çekimi aracılığıyla görülebilen unsurla etkileşime giren karanlık unsurun, galaksi halesinin her yerinde olması gerektiğini lisana getiriyor.

Arizona Üniversitesi’nde doktora öğrencisi olan araştırmanın ortak muharriri Nicolás Garavito-Camargo, yaptığı açıklamada, “Bu uyanışın karanlık husustan oluştuğunu düşünüyoruz ve kendisiyle birlikte yıldızları da sürüklüyor; onu bu halde saptayabildik” dedi.

Karanlık hususun kütle çekimi tesirini cihanın tamamında gözlemleyebiliriz: Bu, galaksimizin hayati ehemmiyete sahip iskelesidir; yıldızları ve gezegenleri ona tutturur, böylelikle galaksi dönerken savrulup gitmezler. Bununla birlikte, karanlık hususun tam olarak ne olduğu ya da nasıl davrandığı sorunu, astronominin en büyük gizemlerinden biri olmayı sürdürüyor. Araştırmacılar, bu canlanmayı gözlemleyerek, büyük kısmını oluşturduğunu düşündükleri karanlık maddeyi inceleyebilmeyi umuyorlar.

BİR İPUCU BİRÇOK SIRRI AÇIĞA ÇIKARABİLİR

Şayet bu uyanışın yıldızlarını bir karanlık husus havuzunda yüzen yapraklara benzetirsek, yaprakların bir tekne tarafından (bu durumda LMC tarafından) dalgalandırılma formu, bize göletin kendisi hakkında birçok bilgi sunabilir.

Harvard Üniversitesi’nde astronomi profesörü olan araştırmanın baş muharriri Charlie Conroy, “Bir teknenin ardında meydana gelen hareketlenmenin, tekne suda yahut balda yol alıyorken farklı olacağını hayal edebilirsiniz” diyor: “Mevcut durumda, ‘uyanış’ dediğimiz hareketlenmenin özellikleri, başvurduğumuz karanlık husus teorisine nazaran belirlenir.”

ARAŞTIRMA NASA VE ESA İŞTİRAKİYLE YÜRÜTÜLÜYOR

NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) teleskoplarından toplanan bilgiler sayesinde oluşturulan harita, birebir vakitte galaksimizin şiddet dolu geleceğiyle ilgili kimi hayati bilgiler de sağlıyor. LMC, Samanyolu’nun yörüngesinde dolaşırken, Samanyolu’nun galaksi halesindeki karanlık husus kaynaklı çekim kuvveti onu yavaşlatıyor ve LMC’yi git gide daha küçük yörüngelere gerçek gönderiyor. LMC, yaklaşık 2 milyar yıl içinde, ikisi çarpışana dek Samanyolu’na daha yakın cinsler atmaya devam edecek.

İki galaksinin birleşmesi, kainatta şaşırtan derecede yaygın görülen bir hadise. Samanyolu, büyük ihtimalle 8 milyar yıl evvel küçük bir galaksiyle birleşmişti ve galaksi birleşmeleri, bütün büyük galaksilerin büyümesinin temelinde yatan nedendir.

Harvard Üniversitesi’nden yüksek lisans öğrencisi ve çalışmanın ortak müellifi olan Rohan Naidu, “Daha küçük bir galaksinin gücünün bu halde çalınması, yalnızca LMC’nin Samanyolu ile birleşmesinin değil, tıpkı vakitte tüm galaksi birleşmelerinin neden meydana geldiğiyle ilgilidir” diyor: “Haritamızdaki hareketlenme, galaksilerin nasıl birleştiğiyle ilgili temel fotoğrafımızın yerinde olduğunu hakikaten de açık bir formda doğruluyor.”

Yazının özgünü Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

Gazete Duvar