BluTV’nin son devir ses getiren işlerinden “Saygı”, ikinci dönemiyle yayında… Bir müddettir bekliyorduk, zati birinci dönemin finali de utangaç bitmemiş, devamın geleceğini açıkça ilan etmişti. Pekala, yeni döneme dair neler söyleyebiliriz? Elbette kısımlar aktıkça fikir sahibi olacağız ama bu dönemin olay örgüsünü değerlendirmeden evvel “Saygı”nın “nasıl bir yapım” olduğuna değinmek istiyorum. Daha doğrusu başımda nereye oturtuyorum bu üretimi?
BEHZAT’I ÖLDÜREN ERCÜMENT ÇÖZER YA DA DİNSİZİN HAKKINDAN GELEN İMANSIZ
“Saygı” dizisi, en kaba sınırlarıyla tabir edersek Ercüment Çözer isminde kendi adaletini sağlamakla kafayı bozmuş bir manyağı husus alıyor. Nejat İşler’in hayat verdiği bu karakteri yakın televizyon tarihimize damga vuran “Behzat Ç.” dizisinde tanımıştık. Muhtemelen birkaç kısımlık konuk oyuncu olarak giren İşler, Çözer’i o denli bir canlandırdı ve “dinsiz” komiserimiz Behzat’ın karşısına o denli “imansız” çıkardı ki çatışmada boşluğu doldurdu ve elbet dizinin geri kalanı için kıymetli bir düşman haline geldi. Ortaya çıktığı dönemi saymazsak diziye muhakkak aralıklarla giren, böylelikle yüzünü eskitip karakterini aşındırmayan Çözer harika kahramanlı anlatılara yaraşır bir terslik yaratmıştı: Olmadığında dahi olan, hatta en çok olmadığında olan, olabilen bir karakterdi artık o. Bununla bir arada “Behzat Ç.” dizisi de muhteşem kahraman ve düşmanı yerine iki anti kahramanın zıtlığına yaslanmıştı.
Çatışmada, atasözümüze atıfla “Dinsiz” diye tabir edebileceğimiz, kendi doğruları olan, vicdan sahibi; buna rağmen asabi, şiddet eğilimli, akli istikrarı bozuk bir cinayet başkomiseri Behzat, bir yandan türlü kederlerle cebelleşip üstüne alkolizme saplandığı özel hayatını düzenlemeye çalışırken, yani iş ile konut ortasında mekik dokurken öteki yandan görünmez düşmanını hatırlamayı ihmal etmiyordu. “İmansız” Ercüment ise hata makinesi, devletin karanlık ihalelerine ambargo koymuş, boş vakitlerinde eğlenmek ve bazen kullanmak için bir amirle uğraşmaktan zevk alan bir varlıklı bebesiydi, hatta bir “Behzat Ç.” sinemasında söylediği üzere “İzmir İktisat Kongresi’nden beri” her evre Çözer’indi, daha doğrusu burjuvazinin. Bu eğlenceli çatışmadan çok şey bekliyordu seyirci, hiç değilse son kozların oynanmasını… Meğer öteki bir şey daha oldu: “Behzat Ç.” son döneminde hikayesinin sürükleyici (devamlılık arz eden) kısmına çeşitli maceralar eklerken, -bir bakıma Çözer unutulurken- bu birden fazla defa görünmez ancak alabildiğine inatçı karakter dizinin terazisini yokluğuyla da bozuyordu.
Özetle diyebiliriz ki “Behzat Ç.”nin televizyon macerasında Çözer galip geldi ve “Behzat Ç.”yi öldürdü (tabii sembolik olarak). Devamında “Behzat Ç.” BluTV’de tekrar yayınlandığında dizinin cazibe merkezi cinayet amirinin hakimiyetinden çıkarak derin devletçi Ercümet Çözer’ib şımarık akıl oyunlarına, despotik savaşına (son tangoya) kaymıştı. Sonuçta “Behzat Ç.” yıllar sonra internet üzerinden döndüğü yayın hayatında ikinci dönemi göremedi ve yerini bir süre sonra spin-off’u “Saygı”ya bıraktı.
BAŞARISIZ BİR SPİN-OFF OLARAK HÜRMET
Tam bu noktada parantez açıp “Saygı”nın başarısız bir spin-off olduğunu söylemek gerekiyor. Başarısız bir spin-off zira ana hikayenin gücünü kırarak var oldu. Lakin ana hikayeyi direkt hatırlatmasa, o periyotları, karakterleri besbelli olarak işlemese dahi bir spin off’un ana hikayesiyle yaşaması, o hikayeyi hissettirmesi elzemdir. Biçimlendiği, doğduğu hikayeyle hengame eden bir hikaye esasen varoluşsal bir sorun yaşamaktadır. “Saygı” bu sorunu pek fazla yaşamadı diyebiliriz zira Behzat’ı tez elden gömdü ve kendi karakterini hoyratça uçlaştırdı. Yeni Ercüment, “Behzat Ç.”de tanıdığımızın çok ötesinde bir manyaktı. Bu durum haliyle kendini de öldürmesine (bir sefer daha sembolik bağlamda), karikatürize etmesine yol açtı ve “Saygı” neredeyse ironik bir biçimde “Ercüment Çözer dizisi” olmaktan çıktı. Birinci dönem kısaca bu türlü geçti.
Mafyatik art planı Çözer’in hikayesini gerçekçi değilse bile katlanır kılıyordu. Çözer her istediğini yapıyor, hiçbir yaptırımla karşılaşmıyordu. Onu koruyup kollayan Memduh Başgan (Güven Kıraç) üzere siyasi takımlarımıza sindiğinden ismimiz kadar emin olduğunuz tipler Ercü karakterini de kabul edilir bir düzleme yerleştiriyordu. Ne var ki “Saygı”da Başgan’ın yerini alan çocukluk arkadaşı Yavuz (Erkan Can) bir içe kapanma halini temsil ediyordu. Çocukluğundan itibaren sadistik eğilimlerini saplantılı adalet arayışıyla örtüştüren Çözer, katı kurallar altında yetişmiş, giderek hırçınlaşmıştı. “Saygı” da tam manasıyla hırçın ve içe dönük Çözer’in bağlantı sorununu ortaya koyuyordu. Behzat’takine misal formda beşerlerle münasebete geçmekte zahmet çekmeyen, nüfuzu ve oyuncu karakteri sayesinde herkesin karşısında herkes olabilen Ercü bir türlü kendisi olamıyor, öteki bir deyişle kendine dönemiyordu. Münasebetiyle onu kendisi yapan ve bir manada özgürlüğüne kavuşturan Behzat Amir, Memduh Başgan üzere tamamlayıcı, hatta Sniper Cem üzere uçuk kaçık karakterlerin eksikliği “Saygı”da çarpık bir adalet savaşı ile toplumsal sıkıntılara eğilerek kapatılmak istenmişti.
HÜRMET BİRİNCİ DÖNEM: TOPLUMSAL HASSASİYETLERDE GEZİNMEK
Çözer, “Saygı”nın birinci döneminde gözüne kestirdiği çömezleri (Helen ile Savaş) etrafında toplayarak gayretini yükseltmenin peşindeydi. Öte yandan bir hapishaneye -kendi deyişiyle rehabilitasyon merkezine- çevirdiği meskenini eğitime açmış, tüm mesaisini saygısızlara ders vermeye ayırmıştı. Saygısızlık yapan (ve yolu Ercüment’le kesişen) herkes bu zalim eğitim sistemine tabiydi. Lakin kıymetli bir ayrım göze çarpıyordu: Ercüment Çözer, “Behzat Ç.”de köşeye sıkıştığında dahi zevk alan, canı yandığında tüm içtenliğiyle gülebilen, özgüveni yerinde bir manyaktı; “Saygı”da ise tüm gücüne rağmen, o zalim kahkahalarına ve kurbanlarına çıkış imkânı tanımayan oyunlarına rağmen epeyce huzursuz, yer yer inançsız bir durumdaydı. Yeniden “Behzat Ç”de o, topluma karışmaktan yana zahmet çekmiyordu. Pavyona gidip doyasıya eğlenebiliyor, top sakal bırakıp üniversitede derse girebiliyordu. “Saygı”da ise bara, çiçek mezatına, en lüks restoranlara gitse dahi diken üstünde bir psikoloji yansıtıyordu. Bu durumu şahsen kendi adaletinin savaşçılığına soyunup işe profesyonel yaklaşmasının yanı sıra şirazesinin kaymasına, onu frenleyecek kahramanların ortada olmayışına bağlayabiliriz.
Freni boşalmış bir Ercü kamyonu gotik-slasher melezi bir atmosferde toplumun züccaciye dükkanlarında gezinse ve bayana şiddet, faili meçhul cinayetler üzere hassas denetim noktalarını çarpıp devirse bile onu yumuşatacak, dengeleyecek bir öge da gerekiyordu. “Saygı”, bu dengeyi kurmak için birinci döneminde Helen ile Savaş’ın suça bulaşmış aşk hikayesine bel bağladı. Tüm cinnetin orta yerinde masumiyeti arıyor, birbirlerinin açıklarını kapatarak yaralarını sarıyorlardı. Daha önce “Vatanım Sensin”de Türk-Yunan aşıkları yani bir manada tekrar marazlı bir çifti canlandıran Miray Daner ve Boran Kuzum bu yükü sırtlamak manasında biçilmiş kaftandı. Nedir ki birinci dönemde bunu gereğince başarabildiklerini düşünmüyorum. Hikayeleri bağımsız bir çizgide ilerlese de Ercü ne vakit önlerine çıksa örgünün iyiliğine takviyeden çok köstek oldu ve en sonunda tüm kıssayı (beklendiği üzere) kendine bağladı. Yani birinci döneme nokta konduğunda elimizde saplantılarında boğulmuş “ölü bir Ercü” ve hasarlı aile bağlantılarından gelen, aşkı arayan lakin yol ayrımına gelmiş gözü kara iki genç vardı.
Artık devreye birinci dönemdekine kıyasla daha güçlü bir savcı (Damla Sönmez) giriyor. Yeni savcının bayan oluşu bir bakıma büyük hesaplaşmanın gelip çattığını gösteriyor. “Behzat Ç.”de çatlak komiser ve derincilerle, yani daima erkeklerle uğraşan Çözer (“Saygı”nın birinci döneminde ortaya konan) annesine duyduğu öfke halini bir denk güce yöneltmek isteyebilir. Erkekleri sürekli küçümseyen ve mütemadiyen cezalandıran (rehabilitasyon merkezinde çoklukla erkek hasta’lar yatıyor) Çözer, “Saygı”da Rojda Demirer’in canlandırdığı hırslı televizyon programcısını amacı doğrultusunda kullanıp bir kenara atmıştı. Bu Çözer, “Behzat Ç.”de de gördüğümüz, bayanları aşağılayan, metalaştıran Çözer’di ve o, bayanları aşağılayacak kadar dahi ciddiye almıyordu. Bu tutumunun gerisinde anneye duyduğu öfkenin yattığını kestirmek güç sayılmaz. Öyleyse son büyük hengamenin güçlü bayanlarla tahminen savcıyla verileceğini öne sürebiliriz.
LACAN OKUYAN ERCÜMENT’İN İÇİNE ETTİĞİ HAYATLAR
Birinci kısım üzerinden yorumlarsak, dizide ikinci dönemin daha oturaklı başladığını görüyoruz. Açıkçası birinci dönem “nasıl bir manyaklık yapsam da kendim bile şaşırsam” başında bir Ercüment Çözer dolaşıyordu. Bu dönem ise belirsizlik büyük ölçüde ortadan kalkmış ve bir hesaplaşma ile çatışma güçlendirilmiş. Yani Çözer’i Çözer yapacak, onu frenleyip yeri geldiğinde kim olduğunu hatırlatacak şartlar sağlanmış. Öteki bir açıdan anlatı çatışmaya yine açılmış.
Karşımıza birinci olarak hayatı kararan Selim çıkıyor. Selim, Çözer’in gazabına uğramış, yalancılıkla suçlanıp rehabilitasyon merkezine kapatılmış, türlü ruhsal ve fizikî azaplara maruz kalmış kendi halinde bir adam. Selim bir kız isteme fiyaskosunun akabinde dedesini de yitirince birincinin intihara kalkışıyor ama başaramayıp intikamının peşine düşüyor. Selim’in bu ikinci (tedaviden sonraki) hayatında artık palavra söyleyemediğini fark ediyoruz. Öbür taraftan birinci dönemde özgür kalanların neden hesap sormaya çalışmadıklarını mantığımıza oturtamamışken neyse ki bir karşı adım görüyoruz. Ercüment, tamam çok güçlü falan ancak hakkını vermek lazım! Birebir vakitte azaptan geçmiş yığınla insanı karşısına almaktan çekinmeyen bir manyak… Böylesi bir çılgınlığa fakat devlet yeltenebilir! Örneğin 12 Eylül’de on binlere sistematik azap uygulayıp sağ kalanları bir müddet sonra hür bırakmaya fakat devlet cüret eder. Ercüment de kendinden o kadar emin ki hastalarının aşikâr bir “tedavi” görüp düzgünleştiğini düşünerek özgür bırakıyor. Uzatmayayım, Selim her nasılsa Savaş’ı bulmuş ve bir paydaşlık kurmuşlar. Buradan yol alacaklar. Savaş demişken Helen ile yollarının ayrıldığı ortadaydı… Savaş, birinci dönemde bir mühlet gönülsüz de olsa yoldaşlık ettiği Çözer’e baş kaldırınca hücreyi boylamıştı. Yatıp çıkmış o da, hissesini almış adaletten! Yaşadıklarını unutmak için uyuşturucuya kullanmaya başlamış, torbacılara bulaşmış falan… Yazdığı bir oyunu sahneliyor. Hayata tutunmaya çalışıyor aslında. Helen ise tam zıddı Ercüment’e kız kardeş olmuş. Korunup kollanacak, şefkat hissini anımsatacak bir kardeş… Birinci kısımda ikilinin yolları bir kere daha “suç üstünde” kesişiyor. Savaş, ateş püskürse de ilerleyen kısımlarda aşklarını hatırlayacaklardır.
İKİNCİ DÖNEMİN DÜĞÜMÜ VE İNSAN VÜCUDUNA VURGU
Tabi bir de savcı Arya var ki kısaca değinip bağlamak istiyorum. Arya, Ercüment ayarında olmasa dahi harika güç sahibi bir karakter… Evvela tüzel üstünlüğe sahip… Didişmelerde, tansiyonlu müsabakalarda geçiş hakkı üzere bir şey… Çünkü dans ederken kendine asılan bir erkeği mesleğini kullanarak uzaklaştırıyor. Hoş, cazibeli, flörtöz… Ercüment’i bir bakışıyla hayran bırakıyor! Ve elbette tüm bunları tamamlayan son özelliği de güçlü olması. Savcı maaşıyla düşünü dahi göremeyeceği bir meskende yaşıyor Arya. İhtişamlı konutuna akşamları sarhoş gelip kara kalem çalışabiliyor, her burjuva üzere sanata ayıracağı vakti ve elbette ince zevkleri var. Bu iki muhteşem gücün çatışması, Ercüment’ten intikam almak isteyenlerin işbirliği ve Helen’in yeni ailesinde yaşayacağı mümkün pürüzler ikinci dönemin taslağını çıkarıyor. Bilhassa üniversitede düzenlen panelde, savaşın sahnelediği oyunun metninde ve Arya’nın gece kulübünün pistinde dans ettikten sonra giriştiği konuşmada daima bir insan vücudu vurgusuna rastlıyoruz. Podyumlardan, kürsülerden, sahnelerden, hani nutuk atılabilecek her yerden Ercüment’e ve yakınındakilere (mesela Helen’e) verilen bildiriler insan vücudunun çektiği acıları saklayamayacağı tarafındaki görüşü öne çıkarıyor. Her müsaade, her yüzün kendi hakkını aradığını, arayacağını, geçmişin bu izler vesilesiyle günümüze taşındığını seziyoruz.
Gücü budanmış, hamlamış, zaafları ve insani tarafları bariz kılınmış Ercü kapana mı kısılacak yoksa oyunlar kurup yeni düşmanlarının üzerine mi gidecek göreceğiz. Şurası kesin ki Ercüment’i bu kere Lacan bile kurtaramaz!
Gazete Duvar
