Türkiyede ‘tribute’ yani hürmet albümü sıkıntısı biraz geç başlamış olsa da muhakkak ki müzik dalı bu işi sevdi. Herhalde dünyada en sık hürmet albümü yayınlanan ülkelerden biriyizdir. Doğal bunun nedeni dünyanın en saygılı müzisyenlerinin bizde olması, münasebetiyle durmadan ustalara hürmetimizi gösterme isteğimiz değil. Bir kez eskiye olan hasret üzere sosyolojik bir gerçeğimiz var. Nostalji, Türkiye toplumunda her periyotta güçlü bir histir lakin malum nedenlerle bu hissin “tavan yaptığı” bir vakit yaşıyoruz. Benim de hakkında haberler, araştırmalar yaptığım 90’lara olan ilgi bunun en bariz göstergelerinden biri. Geçmişin hoş müziklerine bir sefer daha yağan ışığın bir başka nedeni ise müziğin içinde saklı. Pop müzikte bir üretme krizi yaşıyoruz. Yayınlanan müzik, lanse olan müzikçi, küme sayısı ne kadar çok olursa olsun, müzikte bir tıp “maniyerizm”, bir tıp geçiş periyodu yaşadığımızı düşünüyorum. Stiller ve üsluplar, dijitalin de tesiriyle süratle değişen dünyayla birebir süratte değişmeye çalıştıkça janralar bulanıklaşıyor, müzik muharrirleri kaçınılmaz olarak oradan oraya savruluyor. Bu da, oturmuş üslupların, sağlaması yapılmış müziklerin değerini arttırıyor.
‘Tribute’, övgü manasına geliyor, bir nevi hürmet göstergesi. En çok müzik alanında karşımıza çıkıyor lakin sanat dünyasında, edebiyatta da sıkça yapılan bir şey bu övgü. Usta sanatkarların yapıtları, o sanatkara olan hürmetini göstermek isteyen öteki sanatkarlar tarafından tekrar yorumlanıyor ve ortaya çıkan çalışma, sanatkara bir ikram olarak kamuoyuna ve alışılmış sanatkarın kendisine sunulmuş oluyor. Hasebiyle bu yazıda bu cins albümler için kimi vakit ‘tribute’, kimi vakit ‘hediye’, kimi vakit ‘saygı albümü’ diyebilirim, affola.
HEDEF HÜRMET MI PARA MI?
Geçtiğimiz günlerde, kendisi de vakit zaman hürmet albümlerinde yer alan bir pop müzik sanatkarı radyoda katıldığı canlı yayında, “Bu ‘tribute’ albüm sıkıntısı biraz enteresan. Albüm hangi üretim şirketinden çıkarsa albümde yer alan sanatkarlar o şirketin sanatkarları oluyor. En iyi ihtimalle kardeş şirketlerden sanatkarlar yer alıyor albümde” diyordu. Son 10 yılda çıkan ‘tribute’ albümlere şöyle bir bakınca sanatkarın haklı olduğunu anlıyoruz. Müziğin, müzik albümünün proje olarak görüldüğü bu yeni vakitte, hürmet albümleri birden fazla vakit kendisi için hürmet albümü yapılan sanatkarın -tabii şayet hayatta ve aktifse- sakin bir periyodunda bir orta atılım olarak ve ticari motivasyonla ortaya çıkıyor.
Bu albümlerde yer alan kimi sanatkarların, kendisine hürmet albümü yapılan sanatçı ya da kümesi bilip dinlediği bile kuşkulu bazen. İmal şirketlerinin “ustaların müziklerini şöhretler söylesin” niyeti, kimi albümlerde apaçık okunabiliyor. Müziğin, müzik müellifinin, kümenin ruhu, geçmişi, şartları, tarihi duruşu birçok albümde hak getire. Bu ayrıntılara dikkat eden müzik ilgilileri için Türkiye’de yayınlanmış en iyi ikram albüm hâlâ 2000 tarihli ‘Şarkılar Bir Oyundur – Bülent Ortaçgil İçin Söylenmiş Bülent Ortaçgil Şarkıları’dır. Gerçekten aslında bu albüm çeşidinin derli toplu birinci örneği de budur bizde.
Neyse, yazıya bu türlü olumsuz sözlerle giriştiğime bakmayın, 11 Mart’ta yayınlanan ‘Zamansız’, birçok açıdan üstteki tenkitlerden muaf tutulabilir. Türkiye müziğinin köşe taşlarından, 45 yıllık ulu tarihiyle Yeni Türkü’nün 22 müziği, 22 sanatçı/grup tarafından yorumlanmış. Albüm CD veyahut plak olarak piyasaya sürülecek mi bilmiyorum fakat dijital müzik platformlarında Pasaj Müzik etiketiyle “2 CD” formatında yayınlandı.
EDİS’TEN KENAN DOĞULU’YA, KALBEN’DEN MELEK MOSSO’YA…
Bu yazıda her müzikten tek tek kelam etmek sıkıntı, bu nedenle dikkatimi çeken kimi yorumlara değineceğim.
2004’te yayınlanan ‘Söz Vermiş Şarkılar’, şair ve muharrir Murathan Mungan’ın kelam yazdığı ya da onun şiirlerinden bestelenmiş müziklerden oluşuyordu. Doğal olarak albümdeki müziklerin büyük çoğunluğu Yeni Türkü müzikleriydi. O albümde Athena da yer almış, küme ‘Maskeli Balo’yu yorumlamıştı. ‘Zamansız’da ise Athena’yı, Kemal Burkay şiirinden Selim Atakan’ın bestelediği ‘Sonbahardan Çizgiler’de dinliyoruz. Yeni Türkü’nün 79 tarihli efsane birinci albümü ‘Buğdayın Türküsü’nde ve öteki bir klasik albüm ‘Yeşilmişik’te iki kere ‘Sonbahardan Çizgiler’ olarak yer alan müzik, “halk ortasında bilinen adıyla”, ‘Mamak Türküsü’ ismiyle geçiyor bu yeni tribute albümde. Bu isim tercihinin, müzik çok iyi bilinse de ‘Sonbahardan Çizgiler’ ismiyle tanınmadığı düşünülerek yapıldığı aşikar. Lakin Yeni Türkü’nün kemik hayran takımı için bu isim değişikliğinin antipati uyandırabileceğini kestirim etmek güç değil.
Bu sıralar her yerde (ama her yerde) gördüğümüz Melek Mosso’nun ‘Karanfil’ ve Hayko Cepkin’in ‘Destina’ yorumları, her iki sanatkarın risk almadan, biçimlerini koruyarak kotardıkları işler olmuş. Mosso’nun ‘Karanfil’ yorumu, müziğin coşkulu hissini yansıtmayı başarmak üzere. Olağan bu şarkıyı, hele de canlı sahnede Derya Köroğlu’ndan, onun nevi şahsına münhasır gücüyle dinleyince beşere öbür bir yorumun ona yakın bir coşku verebilmesi kolay değil. Murathan Mungan ve Selim Atakan yapıtı ‘Çember’, Cem Adrian tarafından Adrian’ın tekrar klasik piyano eşliğine vokal yaptığı bir şekilde yorumlanmış. Savlı mı olacak bilmem ancak müziğimizin en özgün, en kıymetli, en derin müziklerinden biri ‘Çember’. Müziğimizin en özgün seslerinden Cem Adrian için uygun bir seçim olmuş.
Buray, son periyotta en keyifle dinlediğim pop müzikçilerinden biri. İyi bir bestekar, belirli ki müziği yazıp düzenlemeyi de bilen bir müzik insanı. ‘Zamansız’ albümü için Yeni Türkü’nün en tanınan müziklerinden biri olan ‘Aşk Yeniden’i seçmiş. Gitarları, akustik perküsyonu önde duyabildiğimiz, hoş söylenmiş, müziğin “Akdeniz” usulünü yansıtmayı başarmış bir yorum.
İkiye On Kala, çok sevdiğim, çok sevilen ‘Resim’i yorumlamış. Son vakitlerde, bilhassa çok genç bir dinleyici kitlesinin gönlünü kazanan İkiye On Kala’nın ve benzerlerinin üslubuna şimdi alışamadım, tahminen de bu yüzden ‘Resim’ hakikat bir seçim mi diye de düşündüm. Şeklin yabancısı olarak bu tartışmayı yapmaya cüret de edemiyorum doğrusu. Şarkıyı yarısında geçtim.
Tekrar bir Murathan Mungan – Derya Köroğlu müziği ‘Dönmek’in Sena Şener yorumu pek hoş. Şener’in özel sesi, müziğin minimal düzenlemesi bir ortada hoş duyuluyor. Yeniden de, sadece bu albüm özelinde değil, tüm ‘tribute’ albümler için düşündüğüm bir şeyi bir daha çağrıştırıyor bana: Büyük müzikçilerin büyük müziklerini ele alırken, o müzikçinin, o müziğin bağlamını araştırmak, tahminen aslında o bağlama hâkim olmak yararlı olabilir. ‘Dönmek’ müziğinde, Murathan Mungan’ın bilhassa de Yeni Türkü için yazdığı sözlerdeki ana temalarından biri olan (12 Eylül sonrası yaşanan büyük kırılmayı ve yalnızlaşmayı anlattığı), ‘Ağır Kapı’, ‘Çember’ üzere birçok örnekte de sezilen “politik nostalji” duygusu (belki de) bilinmeden yorumlandığında, müzik pekala bir balada dönüşebilmiş.
Kenan Doğulu, güzelim ‘Yeşilmişik’i tekrar güzelim bir yorumla kendi dünyasına almış, orada muhakkak ki sevmiş, eğlenmiş, müzisyenliğine yakışır biçimde uğraşmış. Hiç uzatmayacağım, müziğin ruhuna da yakışır biçimde, su üzere olmuş…
Sura İskenderli’nin yorumladığı Ümmüşen Gürsoy’a ilişkin ‘Sezenler Olmuş’, armonik olarak 80’lerin özgün müzik müziklerinin devamı niteliğinde bir çalışma olsa da müzik içindeki alaturka/arabesk nüveler sayesinde protest/özgün müzik dinlemeyen geniş kitleler ortasında da oldukça tanınan olmuştu. Müzik, bu albümde yer alan ve Yeni Türkü’nün takımından isimlerin kelam ya da müzik yazmadığı tek eser. İskenderli’nin yorumu ve düzenleme, bu müziğin günümüzün hibrit arabesk usulüne (en banal sözüyle “varoş” ruhuna) nihayet uydurulduğu bir örnek: Hoş bir ses fakat sanatkarın müzik köklerinin de tesiriyle abartılı bir vokal… Müziğin “nağme yapılabilecek” her noktasında bu fırsat değerlendirilmiş maalesef. Öte yandan şunu da belirtmeli ki, armağan albümlerde müziklerin, özgün versiyonlarından çok uzağa, tekrar yorumlayan kişinin dünyasına taşınması, müziğin orijinalinin taklidi üzere çalınıp söylenmesinden evladır.
Sıla tam da kendisinden beklenebileceği üzere en tanınan, en kolay alımlanabilecek Yeni Türkü müziklerinden biri olan ‘Fırtına’yı; Mabel Matiz, Mete Özgencil – Derya Köroğlu ortak müziği ‘Nerelere Gideyim’i; Ecem Erkek ‘Olmasa Mektubun’u, oyuncu Mert Fırat ‘Bahar Şarkısı’nı, Gaye Su Akyol ‘İstersen Hiç Başlamasın’ı, Ceylan Ertem ‘Rüzgar’ı, Pemala ‘Yedikule’yi, Kalben ‘Yağmurun Elleri’ni, Mehmet Fazilet ‘Deliler’i, Bora Duran ‘Vira Vira’yı yorumlamışlar. Çabucak hepsinde yorumlayan sanatkarın şeklinin izlerini görmek mümkün. “Öylesine kotarılmış” işler değil. Aslında albüm son yıllarda yayınlanmış tribute albümler ortasından, makul bir standart tutturulmuş olduğu için sıyrılıyor.
FAVORİM ‘GURBETE KAÇACAĞIM’
Albümde en beğendiğim, daha doğrusu orada olduğu için beni en çok keyifli eden müzik, Buyruk Can İğrek’in yorumladığı ‘Gurbete Kaçacağım’ oldu. Hâlihazırda, ‘Zamansız’ ile ilgili en olumlu yorumum, Yeni Türkü’nün geniş kitlelerin pek bilmediği bir iki müziğinin da repertuara alınmış olması iken ‘Gurbete Kaçacağım’ bu özelliğin bayrağını taşıyor. Yeni Türkü’ye “Yeni Türkü” ismini veren Yaşar Miraç’ın şiiri… Selim Atakan’ın müzik dehasının beni yıllardır en çok etkileyen eserlerinden biri olan bu şarkıyı İğrek seçtiyse, kendisi benim ve eminim ki niş bir dinleyici kitlesinin gözünde biraz daha paha kazanacak.
Albümde, yeni pop starımız Edis’in yanında ‘Bana Bir Masal Anlat Baba’yı görünce huzursuz olmadım değil. Edis’in şarkıcılığını beğenmediğim sanılmasın, haşa ancak bilhassa insanı yerinde otururken bile kıpır kıpır oynatan müziklerle tanıdığımız bir müzikçinin bu kadar duygusal ve sakin bir müziğe girişmesi cüretinin nasıl bir sonuç yaratmış olabileceğini merak ettim. Çok da beğendim. Bu çeşit projelerin iyi olanlarının ortak özelliği, bu çeşit iyi becerilmiş sürprizler barındırması. Yeniden Ortaçgil için yapılan hürmet albümüne döneceğim. Oradaki en büyük ve en hoş sürpriz, Mirkelam’ın ‘Bütün Çiçekler Su İster’ yorumuydu. Bir çeşit üslup dışavurumu… Sanatçı için de bir fırsat. Edis bu fırsatı iyi kıymetlendirmiş.
Özetle ‘Zamansız’ı, Selim Atakan ve Derya Köroğlu üzere iki büyük müzik müellifinin müzik mirasına ve tarihi boyunca birçok değerli müzisyenin modülü olduğu Yeni Türkü’ye yakışabilecek bedelde bir albüm olarak değerlendiriyorum. İhtimamlı, dengeli… Tahminen çok renkli olmama eleştirisi getirilebilir albüme. Seçilen müzik yorumcuları, üç aşağı beş üst birebir müzik denizinde yüzen isimler. Caz, hard rock (Hayko Cepkin bir müddettir hard rock yapmıyor, ondan beslendiği bir üslup oluşturdu kendine, iyi de gidiyor) üzere çeşitlerde müzik yapan sanatkarlar tarafından yorumlanabilirdi kimi müzikler. Bu tabiri sevmiyorum lakin daha “alternatif” kimi isimler de görebilmeliydik güya. Alışılmış bu kadim bir Yeni Türkü dinleyicisi olarak ferdî bir “keşke” benim için.
Son olarak şu ‘tribute’ albüm fırtınasının biraz durulması gerektiğini düşündüğümü tabir edeyim. Evet, kayıt yapmak artık daha kolay, eskisi üzere tüm sanatkarları stüdyoda toplamak üzere zorunluluklar yok, müzikten para ve şöhret kazanmış her sanatkarın bir stüdyosu var neredeyse. Müzikler sipariş ediliyor, yapılıyor, gönderiliyor, basılıyor. Bu kolaylığın, eskinin güzelim yapıtlarını aklımıza geldikçe o yahut bu formda habire yine yorumlatmaya neden olmaması gerekiyor. O durumda, yayınlandıktan bir yıl sonra ismini bile hatırlamadığımız hürmet albümlerimiz ortaya çıkmış oluyor ki bu durum “saygı”nın tersine ustalara saygısızlık manasına gelebilir diye düşünüyorum. ‘Zamansız’ı bunun dışında tutuyorum.
İyi dinlemeler…
Gazete Duvar
