Gain’in bir toplumsal medya mağduriyetini işleyen üretimi “Etkileyici”, birinci kısımlarıyla seyirciye sunuldu. Her hafta ikişer kısım yayınlanacak dizi yeni magazin dünyasını ve maço kültürün sancılarını ele alırken influencer Leyla Demir ile yıldız futbolcu Emre Kunda’nın karıştığı bir olaydan hareket ederek hukukun artan iş gücünü de yorumluyor.
GÖZ ÖNÜNDE HAYATLAR VE ‘ERKEK YAPAR BAYAN KAŞAR’ İKİLEMİ
Murat Kepez’in yazıp Hande Türkel’in yönettiği “Etkileyici”yi özetleyerek başlayalım. Şaşalı bir ödül merasiminde açılır dizi. Dostların birbirini ağırladığı, ünlüleri yağlayıp pazarladığı bir ödül merasiminde… Real Madrid’e transferi konuşulan Emre Kunda (Bertan Asllani) yılın en başarılı futbolcu mükafatını alırken gerisi sıra sahneye çıkan Leyla Demir (Aslıhan Malbora) yılın influencer’ı seçilir. Muvaffakiyet ve şöhretin doruğundaki futbolcu, dikkatini çeken genç bayana bildiri atar ve sonraki akşam muvaffakiyetlerini birlikte kutlamayı teklif eder. Leyla ise lüks hayatını, statüsünü göz önünde olmaya borçludur, menajeri Özge’nin (Serap Matyaş) bağladığı marka mutabakatlarıyla konutunu dizer, gereksinimlerini karşılar. Hasebiyle takipçilerine seslenme imkânı yakaladığından bu türlü bir daveti reddedemez.
Akşam buluştuklarında yer içer, gönüllerince eğlenirler. Sabah mana veremediği darp izleriyle meskeninde uyanan Leyla asıl şoku magazine düştüğünde yaşar. Tüm siteler futbolcuyla dudak dudağa fotoğraflarını yayınlamıştır. Haberlerin ailesine ulaşmasıyla gerilen Leyla bir de Emre’nin “oyuna getirildim” açıklamasını dinleyince köprüleri atar. Takipçileri Leyla’ya cephe alır fakat genç bayan toplumun “erkek yapar, bayan kaşar” algısını protesto etmek için bir görüntü yayınlayarak Emre’yi “cinsel performansı” üzerinden vurur.
İNTERNET VE YENİ MAGAZİN NİZAMI
Diziye geçmeden “yeni magazin” derken ne kastettim, açmaya çalışacağım. Nedir yeni olan? Eski ile açıklayalım. Yeni olan, Hande Ataizi’nin bir bar tuvaleti penceresine sıkışmaması mesela… Hülya Avşar’ın Ricky Martin’i ağırladığı gösteri programında ellememesi veyahut İbrahim Tatlıses’in eski eşlerine sıkılan kurşunları “tek tek” azmettirmemesi… Daha doğrusu bu olayların magazin kıymetinde ve toplumsal karşılığında yaşanan birtakım gelişmeler… Magazinin yeni bir medya (internet) vasıtasıyla dönüşmesi, bedel yargılarının değişip tesir alanının genişlemesi… Hani biraz daha hayata yaklaşması, yalnızca burjuvaların yahut göz önündeki starların değil, orta-üst sınıf standart sahiplerinin de kendi yayınlarıyla, hayatlarını teşhir ederek bir cazibe yaratabilmesi…
İnternet “bir ben yokum” dedirten ve orada olmak için meczuba döndürten bir yer; öte yandan sabah rutininizi dahi aktarabileceğiniz, vaatkâr bir ömür üslubunda (x üniversite öğrencisi, y ülkesinde yaşayan, bilmem ne eserin kutusunu açan vb.) erimek kaydıyla ciddiye alınabileceğiniz sonsuz bir yayın fırsatı sunmakta.
İnternetin yeni bir magazin cephesi açarak nispeten avamı ve “gündelik hayatı” kapsaması, daha açık bir deyişle ikonların seçiminde konvansiyonel medya araçlarının tesirini kırması, ünlü’lüğün tarif ve sonlarını da kökten değiştirdi diyebiliriz. Ekran yüzü yerini tanıtım yüzüne ve elbette tecrübe paylaşıcısına, kısaca tüm bu nitelikleri “profesyonel” aurasında barındıran influencer’a bıraktı. Tesir manasındaki influence sözünden türeyen influencer, “sermayenin yeni medyadaki koçbaşı” formunda anılabilir zira konvansiyonel medyanın reklam anlayışını ve çağa ayak uydurma savındaki korsan reklam metotlarını by-pass ederek süratli bir tüketimi teşvik etmekte… Denedim-yanıldım tanıtıcılığı, süslenen tabirle “iş birliği”, seyircinin “müşteri arayüzü”ne anında ulaşıp baş döndürücü bir kullan-at sistemine entegre olmasını sağlıyor. Bu yeni usul aslında klâsik reklam ile “reklamın güzeli berbatı olmaz” yorumu ortasına konumlanıyor ve tecrübe transferine, ünlünün kefaletine bağlı kalışıyla tekrar reklam ile eser yerleştirme ortası bir yerde duruyor. Reklam kadar hantal, eser yerleştirme kadar fantastik değil.
Yeni medya kendi ünlü profilini dayatırken geçmişin ünlüsünü (her zamanın ünlü adayı meslek sahiplerini) de üzerinde bıraktığı tesir üzerinden biçimlendirdi. Örneğin bir futbolcu, bir müzikçi artık daha fazla ünlü oluyor, sesi ve manzarası geniş kısımlara süratle ulaşıyor ama buna karşılık daha az mühlet ünlü kalıyor. Şöhretin geçiciliği uçuculuğa dönüşürken açtığı hasar da dünün şımarıklığını bir tıp ruhsal bozukluğa çevirdi. Zira artık “sansasyon bir gündür, o da bugündür” mantığı geçerli ve Murathan Mungan’ın “bu ülkede her şey olabilirsiniz, rezil olamazsınız” sitemi hatırı sayılır bir yük kazandı. Yeni sistem, hastalıklı bireyler yetiştiriyor. Bir bakıma Tiktok örneğinde gördüğümüz biçimiyle nesil farkını ortadan kaldıran, genci kendine uydurup yaşlıyı zıvanadan çıkaran bir tertipte yaşıyoruz.
‘GÖRÜNTÜLÜ HUKUK’: İFŞA ET, PAYLAŞ, İPE ÇEK!
Toplumsal paylaşım kanallarının, geniş sözle internetin kurduğu yeni medya nizamı, hukukunu ise ifşa ve linç üzere resmi yaptırım gücü düşük fakat prestij zedeleyici yollara yaslayarak ündeki uçucu etkiyi adalet anlayışına da taşımakta… O denli ki yanlış davranışı üç gün yerin tabanına sokulan biri, dördüncü gün azat edilebiliyor. Hata ve cezanın esnek yorumlandığı bir adalet kelam konusu… Yazılı ve kelamlı hukuku geride bırakan “görüntülü bir hukuk”… Toplumsal medya bazen resmi mercilere şikâyetin, baskının adresi oluyor bazen de gerçek hataların ayıplamayla unutulup gittiği bir şeytan taşlamaya mesken sahipliği yapıyor.
Yeni medyanın etkileşim temelli dünyasına son olarak “ifşa hukuku” üzerinden değinmek istiyorum. Toplumsal medya, yok ederek tatmin olma eğilimine sık rastlanan bir mecra ve elbette sürü psikolojisinin ağır bastığı, hezeyanların kolaylıkla krize dönüşebildiği bir ikame alan, bir paralel dünya adeta… Sanal bir ortamda diğerlerini suçlamak pratik… Hal bu türlü olunca ifşa kültürü ferdî doyumun veya kitleleri huşuya erdirmenin ötesine geçip silah fonksiyonu kazanıyor. Uygun vakit kollanıyor ve karşı taraf oldukça bir hırpalanıyor.
Bu noktada bayan hareketinin ve ötekileştirmeden mağdur tüm kümelerin ortak bir yanılgısından bahsedilebilir. Toplumsal medya dizide (2. kısımda, tarafların görüştüğü sahnede) Leyla’nın teşhir emeliyle kullandığı istikametiyle güçlü bir alan, gücü inkâr edilemez lakin geçersiz bir adalet algısını beslediği, öteki taraftan birçok kere temel muhatapları devreden çıkararak tatmin aracına dönüştüğü de yadsınamaz. Toplumsal medya dileyene anonim dileyene influencer üzere fonksiyonel kimlikler inşa ederken bir yandan ise toplumların demokratikleştiğine, hak arama hamasetinin paylaşıldıkça çoğaldığına dair optimist yorumları gündemde tutuyor ve bu pembe tablo gerisinde karamsarlık yayıyor.
BİR TOPLUMSAL MEDYA SORUNU OLARAK -DE’Yİ -DA’YI HAKİKAT YAZMAK
Diziye dönersek Leyla ile Emre’nin iki farklı çizgiyi temsil ettiğini görmekteyiz. Merasimde peş peşe sahneye çıkıp ödül alsalar dahi şuur tarafından keskin bir biçimde ayrılıyorlar. Şimdi birinci kısımda -de, -da eklerinin yazılışı üzerinden bir ayrılığa şahit oluyoruz. Emre, Leyla’ya bildiri atarken bağlaç olan de’leri bitişik, bulunma halini bildiren -de ekini başka yazıyor. Leyla ise arkadaşı Gökçe (Melis Özçimen) ile gezerken bu durumu tiye alıyor. Lakin birinci işaretlerinin kolay örneklerle verildiği bu ayrılık çok daha derin.
Leyla, her ne kadar ailesini üzmemek için geri adımlar atma potansiyeli taşısa da bayanın özgürlüğünü savunuyor. Bunda yetiştirilmesinin hissesi olduğunu öne sürebiliriz. Bir sahnede babasıyla geçmişte rakı sofraları kurduğunu öğreniyoruz. Buna rağmen Emre bulunduğu noktayı, yani halkın sevgililiğini sindirememiş, çiğ kalmış bir tip. Bayanı metalaştıran, çıkarcı ve fazla derin düşünmemeye alışmış bir karakterde…
‘HERKESE MERHABA, HAYATIMA HOŞGELDİNİZ!’
Birbirlerine benzeseler dahi özleri farklı bu iki ünlü toplumsal dayanak bakımından da eşitsiz bir pozisyondalar. Dizide birçok sefer vurgulandığı üzere Emre 38 milyon taraftarın desteklediği bir kulüpte top koşturuyor ayrıyeten Türkiye’yi temsil etme ihtimali var! Madrid’e transfer olup ülkeyi gururlandıracak. Erkek çocuklarıyla gururlanmaya her daim meyilli insanımız Avrupa’da top koşturan futbolcularla deşarj olmayı seviyor. Hele 2000’lerin başında antrenör Fatih Terim ve birçok topçunun İtalya macerası büyük bir “ulusal başarı” olarak lanse edilmişti, hatırlarsınız. Gerisinde buna misal bir “erkek destek” toplayan Emre de haliyle pervasız davranışlar sergiliyor. Halbuki Leyla yalnızca markaların yüzü, eli ayağı ve Emre’nin avukatının (İlker Kızmaz) söylediği üzere bir eser’den ibaret… Tüm malvarlığını, kimliğini, hatta yaşayıp yaşamadığı ne varsa markalara borçlu, üstelik takipçileri onu bir futbol kulübü üzere körü körüne desteklemez ya da patronu markalar destekliyor görünse bile sürecin seyrine nazaran çark edebilir. Şimdiki bir örnekten gidersek ulusal voleybolcumuz Ebrar Karakurt’un gerisinde duran kimi sermaye kümeleri yarın bir gün başını çevirip zıt tarafa hakikat yürüyebilir. Bu tavırları da başta Karakurt olmak üzere kimseyi şaşırtmaz.
Avukattan ve sistemden devam edelim. Avukatın saldırgan lisanının savunulacak tarafı yok elbet ama argümanlarını yok sayamayız. Artık insanların bile hakları olmadığı, adalet düzeneğinin markalara tahsis edildiği tarafındaki nutku epey manalı… Yeniden Leyla’yı markanın eseri görmesi erkek bakışın dışında kapitalist bir bakıştan kaynaklanıyor.
Leyla “herkese merhaba, kanalıma beğenilen geldiniz” samimiyetsizliği ile var olan bir bayan, “el emeği sponsor parıltısı bir hayat” sürmekte ve takipçileri, menajeri sayesinde kapitalizmin satış stratejisinde yer ayırtıyor kendine. Bu bir kuyu, girdi mi çıkışı yok, arzı durdurma, talebi geri çevirme lüksü yok. Dahası iradesine ipotek konduğu apaçık ortada, örneğin birinci kısımda sahiplendiği köpek dahi canlı sevgisi tatmasından çok markalardan dönüş almasına hizmet ediyor. Bu hayat Leyla’nın başta seçse bile vakitle sürüklendiği, bir noktadan sonra “hayır” diyemediği bir hayat… Aslında vibratöründen köpek mamasına kadar piyasaya çıkan her eserden numune yollanmasına reaksiyon duyduğu anlaşılıyor. Futbolcu Emre’ye açtığı savaş bir manada hayatını kazanmak için verdiği gayret üzerinden okunabilir.
‘ETKİLEYİCİ’NİN TESİR ALANI YA DA YÜKSELEN BAYAN DAYANIŞMASINA YASLANMAK
“Etkileyici” son devirde esen bir rüzgârı, bayan dayanışmasını gerisine alırken bu tercihi peşinen arka niyetli (ticari kaygılı) değerlendiremeyiz, gündemden faydalanmaya çalıştığını da atlamamak kaydıyla. Üretimciler muhakkak ki materyalinin yanı sıra bir manada mevzu aldığı dünyanın trendlerinden ve çalışma prensibinden ilerlemek istiyor. Murat Cemcir’in dizide üretimci olduğu biliniyor. Cemcir yakın tarihte Sıla’ya şiddet uygulayan Ahmet Kural’ın da arkadaşı… Hatta arkadaştan öte “Zeki ile Metin” gibiler! Kural’ın hareketi Cemcir’i bağlamaz elbette fakat imalini üstlendiği dizinin sözel-fiziksel boyutlarıyla erkek şiddetini işaret ederken bayan özgürlüğüne vurgu yapması farklı bir tesadüf… Açarsak “Etkileyici”nin, hâlihazırda “etkileşim” dünyasında geçtiğinden, oyuncusundan direktörüne, senaristinden yapımcısına çabucak herkesin az çok şahit olduğu tipten bir taciz olayına eğildiğini söyleyebiliriz.
Dizinin bir öteki avantajı ise kamuoyunda karşılığı olan tipler kullanması. Emre Kunda akıllara Arda Turan’ı getirmiyor mu? O da bir İspanyol kulübüne transfer olmuş, birkaç yıl top koşturup dönmüştü. Turan’ın ismi geçtiğimiz yıllarda bir gece kulübünde taciz ve taarruz olayına karışmış, futbolcunun olaydan sonra silahla hastane bastığı da ortaya çıkmıştı. Futbolcuların gerilim, şöhret baskısı, taraftar beklentisi derken tükenmişlik yaşayıp bu düşünceyi arkadaş etrafına ve karşı cinse otorite kurarak gidermeye çalışmaları akla yatkın bir önerme… Dizinin fragmanında izlediğimiz üzere futbolcu Emre’in “kral benim” diye böğürmesi gerçekçi bir canlandırma olmuş.
**
“Etkileyici”, birinci kısımlarıyla kararsız bir dizi izlenimi uyandırıyor. Dinamik anlatısı vakit zaman gençlik dizisini andırırken hukuk uğraşı üzerinden ilerleyeceğini, bu çabanın dallanıp budaklanarak omurlarda karşılık bulacağını anlıyoruz. Olaylar gelişecek, Leyla ile Emre birçok kez yüz yüze, göğüs göğüse geleceklerdir. Yeniden tekraren ceza alanı içinde veya meskenlerinin salonunda kendi yalnızlıklarıyla karşı karşıya kalacaklardır. Hülasa: #romantik! #yalnız! #mahvolduk! “Etkileyici”ye yeni materyali ve genç işi üslubundan ötürü talih verilebilir.
Gazete Duvar
