ANKARA- Türkiye’de zelzele konusunda alanında uzman akademisyenler, TBMM Sarsıntıya Karşı Alınabilecek Tedbirleri Araştırma Komitesi’nde problemleri ve tahlil tekliflerini konuştu. Ankara Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gürol Seyitoğlu, Anadolu’da giderek artan maden aktivitesine dikkat çekti, bunların fay çizgilerine yakın alanlarda bulunmaması gerektiğine vurgu yaptı.
‘SİYANÜR HAVUZLARI İÇİN TEDBİR ALINMAZSA DOĞU ANADOLU’DA BÜTÜN SULARIMIZ ZEHİRLENMİŞ OLUR’
Maden çalışmaları kapsamında firmaların oluşturduğu havuzların siyanür tuttuğunu işaret eden Seyitoğlu, “Kemah-İliç fayı var; burada bir siyanür havuzu var. -Diyelim ki altın çıkarıyorsunuz, onu siyanürle fonksiyona sokuyorlar ve altını o halde elde ediyorlar. O atık olan posayı da o havuzlarda tutuyorlar.- Rastgele bir kaza anında sismik olabilir, sel, yağış olabilir; burada akarsu akaçlandığı vakit Fırat Havzası’na gidiyor. Şayet bu türlü bir kaza olursa gelecekte tüm Fırat Havza’sını unutursunuz. Doğu Anadolu’da artık -ne sulama ne içme suyu konusunda- bütün sularımız zehirlenmiş olur. O nedenle bu cins yapıların, mühendislik yapılarının çok iyi denetlenmesi lazım, ekstra tedbirler alınması lazım. Bunun önünde burası yıkıldığı anda onu durduracak bir öteki yedek tedbirin daha inşaat mühendislerimiz tarafından düşünülmesi lazım diye düşünüyorum. Siyanür havuzlarından biri de Eskişehir Kaymaz’da da var. Münasebetiyle buradaki siyanür havuzlarının stabilizesinin çok dikkatli ele alınması gerekir, onu zorlayıcı bir kanun boşluğu varsa o boşluk doldurulsun. Büyük bir etraf felaketine neden olabilir” sözlerine yer verdi.
‘DEPREMLERİN GERİSİNDEN GİTMEYİ BIRAKIP ÖNÜNE GEÇMEMİZ LAZIM’
Türkiye’de sarsıntılara karşı alınacak tedbirlerin başında Fay Yasası’nın geldiğini belirterek, “Artık sarsıntıların gerisinden gitmeyi bırakmamız gerekiyor, zelzelelerin önüne geçmemiz lazım” diyen Seyitoğlu, “Fay yasası bence gerekli; elde bir yasa olmadan mahallî yöneticileri harekete geçirmek epeyce güç. Bilhassa içinden faylar geçen kentlerimiz öncelik alınarak gündeme getirilirse pek iyi olur. Her türlü inşaat kalitesini azamiye çıkarsanız da bir bina ya da kent hastanesi ya da okul, fayın üstündeyse kurtulma bahtınız yok. O nedenle fay yasası değerli. Yasa olmadan birtakım yetkilileri harekete geçirmenin imkânı yok. Hasebiyle bunlar söyleniyor ve daima kulak gerisi ediliyor. Ülkemizin geldiği durumda afet sonrası çalışmalar çok iyi; çabucak yaraları sarmaya çalışıyoruz, çadırlar kuruyoruz, yardımlar gidiyor, organize kurtarma gruplarımız var. Artık zelzelelerin gerisinden gitmeyi bırakmamız gerekiyor, zelzelelerin önüne geçmemiz lazım” dedi.
‘İNSANLARIN SARSINTI OLDUĞUNDA TASA DUYMALARININ SEBEBİ İÇİNDE OLDUKLARI BİNAYA GÜVENMEMELERİ’
Orta Doğu Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Sucuoğlu ise Türkiye’de “deprem sorunu yok, yapı stoku sorunu var” dedi ve ekledi: “Deprem sorununun temel nedeni Türkiye’de çok şiddetli sarsıntılar olması değil bizim dayanıksız yapı stokumuzdur. Elâzığ zelzelesi, İzmir zelzelesi temelinde şiddetli zelzele sınıfında değil. Şayet o bölgelerde zelzeleye sağlam bir yapı stoku olsaydı hiç hasar bile olmayabilirdi. Türkiye’de insanların zelzele olduğunda kaygı duymalarının sebebi içinde oldukları binaya güvenmemeleridir. Türkiye’de zelzele sorunu yok, yapı stoku sorunu var. Ülkemizde sarsıntıya dayanıksız binaların sayısı iddiası sayısı 8 milyon civarında. 2000 yılı öncesinde yapılan yapılar güç ayakta duruyor.”
‘KENTSEL DÖNÜŞÜM: DEVLET, ORTADAN ÇEKİLDİ, YERİ BEDELLİ OLAN KAZANDI’
Sucuoğlu, Türkiye’de sarsıntıya karşı yürürlüğe giren Kentsel Dönüşüm Yasası’nın da emeline uygun yürütülemediğine dikkat çekerek, “Devletin burada hukukî boyutunu yönetmek ve bir kesim denetlemek dışında finansal olarak çok fazla bir katkısı yok; birtakım harçlardan, vergilerden vazgeçiyor yalnızca, kâfi ki vatandaş binasını değiştirsin istiyor. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın hazırladığı riskli yapılar yönetmeliğine nazaran mevcut binaların hepsi neredeyse tıpkı derecede riskli çıkıyor ve bu ayırt edici değil. Mesela, bu yasa uygulandığında sarsıntı tehlikesinin çok düşük olduğu Ankara, Konya üzere vilayetlerdeki binalar ile İstanbul, Adapazarı üzere vilayetlerdeki binalar tıpkı koşullardan yararlanıyor. Hâlbuki Adapazarı’nın, İstanbul’un sarsıntı tehlikesi çok fazla, oradakine öncelik vermek gerekir. Kentsel dönüşümün sarsıntı riski olmayan yerlerde kullanılması bence istismardır. Kentsel dönüşümün uygulandığı bölgelere baktığınızda arsa kıymeti yüksek olan yerlerde uygulandı. Müteahhit ile vatandaşı yalnız başına bıraktınız. Arsa bedelinin yüksek olduğu yerde 1 metrekare bile fazla kazandığınız vakit yeni yapılacak inşaatın maliyetinin kıymetli bir kısmını karşılayabiliyor; ancak gariban vatandaşın oturduğu yerlerde bu türlü olmuyor. Devlet, vatandaşı müteahhide yönlendirip ortadan çekildi, yeri pahalı olan kazandı” diye konuştu.
‘STANDART BİR YAKLAŞIM YERİNE MEKÂNSAL PLANLAMA’
İstanbul Teknik Üniversitesi Kent ve Bölge Planlama Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Handan Türkoğlu da afet risklerinin azaltılmasında standart bir yaklaşım yerine mekânsal planlamanın ele alınması gerektiğini söyledi. Türkoğlu, “Ancak bu sayede tesirli, verimli, adaletli, uygulanabilir bir yaklaşımın yanlışsız kombinasyonu ortaya çıkar. Bu kapsamda gelecek te olabilecek afetlere ait bilgiler kamuoyuyla paylaşılmalıdır. “Doğal Etrafın Korunması” başlığında havza idaresi, erozyon denetimi, orman ve bitki örtüsünün korunması, sulak alanların korunması risklerin azaltılması için hayati değer taşıyor. Bu iklim değişikliğiyle birlikte bunlar gündeme gelecekler ve biz yapmadığımız için pişman olacağız diye düşünüyorum, yapmamız gereken bir mevzu, bütün dünyanın yapması gereken bir şey” sözlerine yer verdi.
Gazete Duvar
