Alexander Kirshner&Claudio López-Guerra*

Demokrasiler tarlalarda uzunluk veren kırmızı gelincikler üzere bizatihi filizlenmezler. Onlar, otoriter güçlere karşı gayret, bazen de bunun en son bedelini ödeyen beşerler, yani cesaretli demokratlar aracılığıyla kurulurlar. Bu, birebir vakitte demokrasilerin hayatta kalma yoludur. Bir sefer kurulduktan sonra demokratik idarenin kaçınılmaz olması üzere bir şey kelam konusu değildir. Onların savunulması da gerekir.

Donald Trump’ın seçimden sonra yaptığı hareketler, en azından Amerikalıların kendi demokrasilerine duyduğu inancı derinden sarstı. Ve liderin 2024’te misyona gelmeyi tekrar isteyeceğine ve Biden’ın periyot teslim merasimi esnasında adaylığını açıklayacağına dair kimi söylentiler dolaşıyor. Bu ihtimale orantılı bir cevap vermek gerekiyor.

DEMOKRASİYİ TRUMP’TAN KORUMALIYIZ

Gazeteler, 20 Ocak’tan sonra Trump hakkında cezai kovuşturmalar başlatmanın ne kadar akla yatkın olacağına ait tartışmalarla dolup taşıyor. Bununla birlikte, cezai kovuşturmalar, Trump’ın hesap vermez idare anlayışına karşı çıkmak için tek ya da en iyi düzenek değil. Demokrasiye gönülden bağlı bir toplumda Kongre, misyon müddetinin sonuna gelinen bu devri, Donald Trump’ı mahkum etmek, gelecekte kamu misyonu yapmaktan men etmek ve seçimlere katılmasını engellemek için kullanırdı.

Bu tahminen demokrasiye ters görünebilir ancak o denli değil. Joseph Goebbels’in meşhur cümlesi, “Demokrasinin en sıkı şakalarından biri, her vakit ölümcül düşmanlarına kendisini yok etmek için araçlar sunması olacaktır” diyor. Lakin Goebbels yanılıyordu. Gerçek tasarlanmış demokrasilerin, hırslı otokratlarla karşı karşıya kaldıklarında başka yanağını çevirmesi gerekmiyor.

Donald Trump, hakikaten de ABD’deki demokrasinin yaşayabilirliğini tehdit ediyor mu? Uzmanlar ve akademisyenler, son dört yıldır bu mevzuyu hararetle tartıştılar.

Bunlardan bir kısmı, liderin klasik bir havlayan ancak ısırmayan köpek örneği olduğu sonucuna vardılar. Örneğin Trump, siyasi muhaliflerinin mahpusa atılması davetinde bulundu ve gazetecilerden ‘yozlaşmış’ ve aslında ‘suçlu’ diye bahsetti. Buna rağmen, başsavcısı, Hillary Clinton, Joe Biden yahut basın mensupları hakkında dava açmadı. Trump, ‘ömür boyu’ lider olma fikrini ortaya atsa bile, çoğunlukla iktidarı gayri legal yollardan ele geçirmek yerine golfteki handikaplarını halletmeye daha istekli görünüyordu. Ve artık Biden’ın başkanlığa geçiş sürecinin başlamasına onay verdi.

DEMOKRASİ DÜŞMANINI SEÇİMDEN MEN ETMEK

Bununla birlikte, Trump açık biçimde demokratik süreci alt üst etmeye çabaladı. Lider, seçmenlerin oy pusulalarını vaktinde göndermelerini zorlaştıran bir posta müdürü atadı. Ancak en müthiş davranışları, kaybettiğinin açıkça görüldüğü seçim gününün akabinde geldi. Dişe dokunur bir seçim sahtekârlığına ait hiçbir delil olmamasına rağmen, açık biçimde seçim yetkililerini yarışın yakın olduğu çeşitli eyaletlerdeki sonuçları değiştirmeye zorladı. Bu, seçimin sonucu ne olursa olsun iktidarda kalmak doğrultusunda gösterilen bariz ve gayri yasal bir efordu. Başarısız olması, başkanlık yarışına tekrar katılmasına müsaade verilmesi gerektiği manasına gelmiyor.

Birçok demokrasi, halkın özyönetimine saldıranların vazifeye gelmesine müsaade etmez. Fransa’da, seçimlere ziyan veren vatandaşlar anayasa mahkemesi tarafından üç yıla kadar seçimlerden men edilebilir. Kanada’da seçimleri geciktirmek ya da engellemek, bunu yapan kişinin parlamentoya girmek için uğraş etme hakkını süreksiz olarak yitirmesine sebep olabilir. Ve daha evvel hiç konuşlandırılmış olsa da, Almanya anayasası (Grundgesetz), yüksek mahkemeye, Almanya’nın anayasal sistemini baltalamaya çalışan bir kişinin vazifeye devam etme hakkını reddetme yetkisi veriyor.

Bu siyasetlerin mantığı açıktır. Demokrasi, hiç kimsenin haksız yere bir makama gelmesine göz yumulmamasını gerektirir. Kişinin ırkı, dini ya da cinsiyeti kıymetli değildir. Birinin deri rengi yüzünden engellenmesi hakarettir. Öte yandan, bir makama gelmek, kamu itimadını gerektirir. Liderler, senatörler ve temsilciler tarafından alınan kararlar, demokratik hakları da dahil olmak üzere, birçok insanın temel refahını ve haklarını tesirler. Bundan dolayı, seçime girme özgürlüğü, makul ölçüde kısıtlanabilir. Yaş gerekliliğiyle ilgili kısıtlamalar, iyi bildiğimiz örneklerdir.

KONGRE SÜRECE MÜDAHALE ETMELİ

Demokrasiyi güçlendiren seçilebilme yeterlilik kuralları da emsal bir mantık izler. Bunlar, demokrasi zıddı komplolara iştiraki engelleyebilir ve açık biçimde uygun niteliklere sahip olmayan insanları iktidara gelme eforlarından alıkoyabilirler. Men edilenler, şikayet etmekte pek de haklı olmazlar. Potansiyel adaylar, bu durumu, tıpkı Trump’ın yaptığı halde diğerlerinin demokratik haklarına saldırmak gayesiyle kullanacaklarını gösterdiklerinde, aday olabilme haklarını da yitirirler.

ABD’de, başkanlık için uygun nitelikler, anayasa tarafından belirlenir. Sırf, 35 yaşında olan ve 14 yıldır ABD’de ikamet eden doğuştan vatandaşlar bu vazifeye gelebilir. Bununla birlikte, hem vazifeden alınan hem de karar giyen liderler, Senato’nun oy çokluğuyla seçimlerden men edilebilirler. Liderin yaşadığı mağlubiyete verdiği demokrasi dışı reaksiyonun ışığında, son aylarını yaşan mevcut Kongre, bu yetkiyi kullanarak yeni bir Trump koşusuna giden yolu kapatmalı.

Fakat Senato bu aracı şu ana dek hiç kullanmadı. Ve bunu 20 Ocak’a kadar yapması da pek mümkün görünmüyor. Bunun dışında alternatif bir düzenek olmadığından, halkın özyönetimine saldıranların cezalandırılması, farklı bir Kongre kaynaklı demokrasi ve ıslahat paketinin bir modülü olarak tartışılmalı. Bu sistemlerin mümkün olduğunca makul bir biçimde kullanılması sağlanarak, değer taşıyan hukuk ve yol kaynaklı muhafazalar da oluşturulmalı. Tahminen de mahkemeler, buna emsal uğraşların anayasadaki (adaylığa/ç.n.) uygunluk şartlarına muhalif olduğuna karar vererek, Kongre’nin bu sıkıntılarla uğraşmasını engelleyebilir. Bu durumda, bu ıslahatlar, en yanlışsız biçimde eyaletler ve hatta birincil süreç üzerinde daha geniş bir özgürlük uygulayan partiler aracılığıyla geliştirilebilirler.

Fırtına dindikten sonra, demokratik konutumuz (meclisimiz/ç.n.) hâlâ ayaktayken, gelecekteki fırtınaların konutumuzu yıkamayacağını, temellerindeki hasarı onarmak için vakit ve uğraş harcamaktan kurtulacağımızı düşünmek alımlı gelebilir; ancak bu da baştan çıkarıcı lakin yanlış bir fikir. İçinde bulunduğumuz an, Goebbels’in lisana getirdiği biçimiyle, demokrasinin düşmanlarına kendisini yok etmek için araçlar sunmaması gerektiğine ait apaçık bir ileti verme vaktidir. Demokrasiye saldıranların seçimlerden men edilmesi, bu sorunu çözme doğrultusunda atılmış birinci adım olacaktır. Öte yandan, hiçbir şey, bu cinsten insanların birinci etapta seçim yarışına katılmasına müsaade veren daha derindeki etkenleri gözden geçirmenin yerini tutamaz.

*Alexander Kirshner, Duke Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi Profesörü ve ‘A Theory of Militant Democracy’ kitabının müellifidir. Claudio López-Guerra, Richmond Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi Profesörü ve ‘Democracy and Disenfranchisement’ kitabının müellifidir.

Yazının orjinali The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

Gazete Duvar