Barış Yıldırım

Aslıhan Gençay, Sivas Bayan Açık Cezaevi’ne, kontrollü hürlükle dışarı çıkmadan evvel yalnızca bir iki günlüğüne “misafir edilmek” üzere getirilmişti güya. Lakin çıplak arama provokasyonu sonucu verilen bir disiplin cezasıyla kontrollü özgürlük hakkı elinden alınmak isteniyor. Aslı ile birkaç gün evvel, telefonla bir röportaj yapmıştık (Türkân Şoray’la tanışmaya giderken kendimi hapishanede buldum). 1 Kasım 2020 Pazartesi günü disiplin cezasına itirazla ilgili davaya katılan ve Perşembe (5 Kasım) günü muhtemelen karar duruşmasına da katılacak olan Avukat Tugay Bek’le süreç hakkında konuştuk. Pandemi hasebiyle kapalı mahkemeler olmasına karşın avukatlar tüm suratlarıyla çalışmaya devam ettikleri için sesi günün yorgunluğunu taşıyordu lakin haksızlığın düzeltileceğine dair umudunu koruyordu.

Tugay Beyefendi, Adana’dan Sivas’a yetiştiniz ve Aslıhan’a dayatılan haksızlığı düzeltmek için elinizden geleni yapıyorsunuz. Öncelikle yalnızca Aslıhan Gençay için değil, onun yaşadığı onur kırıcı dayatmayı günbegün yaşayan bayan tutuklu ve mahkumlar için de harcadığınız gayrete teşekkür ederek başlamak istiyoruz. Süreci bir de sizden dinleyebilir miyiz?

Aslıhan Gençay’ın neredeyse 15 yıla yakın bir cezaevi geçmişi var. 2000 yılında gerçekleşen 19 Aralık “Hayata Dönüş” Operasyonu sonrası hastalıkları nedeniyle infaz durdurulmuş. Ortadan geçen onca yıldan sonra, 2016 yılında bir yol aramasında yakalanmış. Son dört yılda üç farklı cezaevi gezmiş.

Koşullu tahliyesine bir yıl kala kontrollü hürlük şartlarını taşıması sebebiyle Kayseri Bünyan Bayan Kapalı Cezaevi’nden Sivas Bayan Açık Cezaevi’ne naklediliyor. Kontrollü hürlük şartlarını taşımak ne demek pekala? Terör hatasından karar giymişler açısından “iyi halli olmak” diye bir tanımlama var. Düzgün halli olmak da disiplin cezası almamış olmak, “örgüt yapılanması” içinde yer almıyor olmak, cezaevi sükunetini bozan davranışlar içinde olmamak vs. diye tanımlanıyor. Bu şartları taşıyanlar, talep ettikleri takdirde kontrollü özgürlük düzenlemesinden yararlanabiliyorlar. Cezaevi yönetimi de bu şartlar uygunsa, “iyi hallidir,” deyip açık cezaevine naklini gerçekleştiriyor. Akabinde hükümlü, kontrollü özgürlükten faydalanmak üzere salıveriliyor.

Avukat Tugay Bek.

 22 Ekim itibariyle, Aslı da bu şartları taşıdığı, “iyi halli” olduğu ve buna hak kazandığı gerekçesiyle Sivas Açık Cezaevi’ne naklediliyor. Yüksek güvenlikli cezaevleri ortasında sayılan Kayseri Cezaevi’nden çıkarken hassas kapıdan geçiriliyor, aranıyor. Yüksek güvenlikli cezaevinden açık cezaevine geçerken, tüm bu kontroller yapılmış. Sivas’ta bir Covid-19 testi yapılmış, “darp-cebir yoktur” raporu alınmış, nihayetinde açık cezaevine nakli gerçekleşmiş. Sivas Bayan Açık Cezaevi altyapı düzenlemesi yetersiz bir yer, nitekim de “konteyner kent” olarak tanım edilebilir. Buranın girişinde de Aslıhan’ın eşyaları aranıyor fakat bu esnada aramanın ötesinde, taciz manasına gelecek halleri oluyor. Eşyaları dağıtılıyor vs. Aslıhan montunu, kazağını vs. çıkararak aramaya yardımcı oluyor aslında. Zati, kendi tabiriyle, bu mevzuda deneyimli, bu arama metotlarını olağan karşılıyor. Lakin elle arama bittikten sonra çırılçıplak soyunması, üç kere çöküp kalkması isteniyor! Bedeninin içinde uyuşturucu olup olmadığını bilemeyecekleri gerekçesiyle… Aslında bu dayatma, bu cezaevine giren herkese yapılıyormuş. Aslıhan bunu içeri girince başka mahkûmlardan öğrenmiş. Burada kısa mühlet kalanlar var, bir gece iki gece kalan var. Burası esasen açık cezaevi, yani “yüksek güvenlikli” değil, zati kontrollü hürlükle çıkacak, tehlike arz etmeyen şahıslar buraya naklediliyor fakat bu yapılıyor.

Aslıhan bunun nedenini soruyor, tüzel münasebetini soruyor. “Bunca cezaevi geçtim, birçok cezaevi gördüm, yüksek güvenlikliler dahil. Kapalı’da [kapalı cezaevlerinde] olmayan bir uygulama burada neden var ve bunun bir türel münasebeti var mı?” diye soruyor. Bunun üzerine “Tehdit mi ediyorsun, itiraz mı ediyorsun, vazifemizi yaptırmıyor musun?” diye reaksiyonlara maruz kalıyor. Akabinde “hakaret, tehdit, direnme, misyonunu yaptırmama” üzere tezler içeren bir tutanak tutuluyor. Sonraki gün, hakkında soruşturma açıldığını öğreniyor. Üç gün hücre mahpusu veriliyor. Şu an itiraz süreci devam ediyor.

Bu disiplin cezası tahminen tek başına çok değerli değil lakin onun kontrollü özgürlükten faydalanmasına pürüz bir durum olarak çıkıyor. Yeterli hal durumunu ortadan kaldırıyor. Duruma nazaran bir yıl kadar daha fazladan cezaevinde geçirmesine neden olabilecek bir şey. Üç gün hücre mahpusu değil yalnızca.

Halbuki müvekkilim aramaya değil çıplak aramaya direniyor. Hukuksal münasebetlerini soruyor. İnfaz Muhafaza Memurları da [İKM’ler] kendi yaptıklarının hata olduğu şuuruyla, çıplak aramadan hiç bahsetmiyorlar aslında tuttukları tutanakta. Bizatihi aramanın kendisine direndiğini sav ediyorlar. Bugün infaz hakimliğinde bir duruşma oldu. Şunu söyledik: “Aslıhan, tahliyesine bir, en fazla iki gün kala başına bu geliyor. Bu geceden iki gün sonra tahliye edilebilecekken hala cezaevinde. 14 buçuk yıl cezaevi cezaevi gezmiş biri, tahliyesine bir gün kala neden kendini aratmasın.  ‘Hayatın olağan akışına aykırı’ bir durum.  Müvekkilim, kameraların olmadığı bir yerde, memurlarla yalnız ve büsbütün çaresiz durumda bırakılmıştır.”

Bugün infaz hakimliğinde de tabir ettik. Çok sayıda İKM bir ortaya gelip bir tutanak tutuyor, buna dayanarak cezalar veriliyor. Devleti temsilen birden fazla kişinin beyanı ve buna karşılık devletçe hatalı görülen birinin beyanı adalet terazisinde tartılıyor, hâkimin karar vermesi gerekiyor. Cezaevi yönetiminin beklentisi şu: Mahkeme terör mahkumuna değil kendilerine prestij etsin. Her tıp afaki iddiayı tutanağa bağlayıp mahkumlara karşı suçlama yapıyorlar. Tahminen onlarca kere bunu yapmışlar ve infaz hâkimlikleri bunu daima onaylamış. Lakin olayın akışı, Aslıhan’ın geçmişi, bir gün sonra salıverileceği dikkate alındığında tutanakta anlatılanlar hayatın olağan akışına uygun değil. Cezaevindeki mahkûmlar çağrılsa mesela, bu olay açığa çıkacak. Bir gün sonra cezaevi müdürü Aslıhan’la görüştüğünde, “O vardiyaya disiplin soruşturması açtık, ben olsaydım bu olmazdı, infaz hâkimi iyi biridir, eminim karar dönecektir” demiş. Umarız o denli olur.

Toplumsal medyada Aslı’ya yapılan çıplak arama dayatmasını paylaştığımızda, daha evvel Sincan’da (ve öncesinde de yetimhanede) kalmış bir kullanıcı, bunların rutin olduğunu, hem cezaevlerinde hem yetimhanelerde çıplak aramanın daima yapıldığını söyledi. Hakikaten o denli mi?

Adalet bakanlığı “çıplak arama yapıyoruz” demiyor. Kıyafetlerin kısmen çıkartılmasından bahsediliyor. Çırılçıplak soyunma talep ettikleri bakanlıkça kabule edilmiyor. Halbuki Sivas Bayan Açık Cezaevi’nde çıplak aramaya ek olarak üç kez da “otur kalk” tabir edilen uygulama yaptırılıyormuş mahkûmlara.

 Bu şevk neden sanki? Aslıhan üzere kimliği muhakkak birine, siyasi davadan içeride olan bir gazeteci müellife bunun yapılmak istenmesi esasen absürt. Lakin burası uyuşturucu transit merkezi falan değil ya?

“Kapalıdan açığa geldiniz fakat burada da o denli rahat etmeyin,” iletisini vermeye çalışıyorlar aslında. Mahkûma bir gözdağı veriliyor, onuru ve iradesi kırılmaya çalışılıyor. Otoritenin kim olduğu sarsıcı, travmatik bir biçimde mahkûma hissettiriliyor. Muhtemelen yönetimin muradı bu. “Hepiniz bizim gözümüzde hatalısınız, elimizde bir eşya üzeresiniz, size dilediğimizi yapabiliriz,” fikrini sarsıcı bir biçimde iletiyorlar. Çok sayıda kişinin önünde yapılınca kişilik olarak eziliyor beşerler. Bir daha bir şeye itiraz etme, bir hakkının peşine düşme konusundaki yönetimi peşinen kırılıyor. Ruhsal bir durum aslında: iradeyi kırma usulü. Sizi en düşkün halde gösteriyor. Cezaevini bu türlü yönetmeye çalışıyorlar.

 Siz haklar konusunda pek çok davada avukatlık yapıyorsunuz. Yılmaz Güney’in Duvar sinemasında epeyce çarpıcı biçimde çizilen ve çoktan tarihe karışmış olması gereken bu onur kırıcı dayatmayı uygulama eğilimi öteki cezaevlerinde de mevcut mu?

Aslıhan karşılaşmamış ancak Türkiye’de birçok cezaevinde, periyot dönem, iradeyi kırmak emeliyle buna misal uygulamalar yapılıyor. Disipline etmek, boyun eğdirmek, irade kırmak isteniyorsa terör mahkûmlarına da öbür mahkûmlara da dayatılabiliyor, bazen de rutin uygulama haline getiriliyor. Bir dizayn etme aracı olarak kullanılıyor. Tüm cezaevlerinde vakit zaman yapıldığı kanısındayım. Sivas Bayan Cezaevi’nde tahminen on yıllardır bu onur dışı muameleye maruz kalan çok kişi olmuş. Bayan mahkûmlar rencide oldukları, incindikleri için bunu kimseye lisana getiremiyorlar. Avukatlarıyla, yakınlarıyla bile paylaşamıyorlar. Tahminen de bunu yönetimin bir hakkı olarak görüyorlar. Kendilerine düşenin de boyun eğmek zorunda kalmak olduğunu düşünüyorlar. Boyun eğmeyenlerin başına gelen de, Aslıhan’da olduğu üzere sarsıcı formda gösteriliyor.

Aslıhan gazeteci, müellif, yıllarca cezaevinde kalmış biri olarak uygulamaya direnmiş dahi değil, yalnızca tüzel temelini soruyor. Bu dahi infaz muhafaza memurlarının zahmetten çıkmasına neden oluyor. Tutanaklar, cezalar yağıyor. Alışılmış sonuçlarının ne olacağını da iyi biliyorlar. Yalnızca tırnak içinde “misafir edildikten” sonra salıverilecek birini bir yıl daha özgürlüğünden mahkûm edebileceklerinin şuuruyla tutanak tutuyorlar.

‘ASLIHAN’IN BİR GÜNÜNÜ DEĞİL BİR YILINI TARTIŞIYORUZ’ 

Davada şu an hangi etaptayız pekala?

Şu an itirazımız infaz hakimliğinde. Bugün bizi dinledi. Mevcut kanıtlar ışığında karar da verebilirdi. Fakat tutanağı tutan infaz müdafaa memurlarının da 5 Kasım Perşembe günkü ikinci duruşmada dinlenmesine karar verdi. Pek gerekli bir dinleme değil bu aslında. infaz müdafaa memurlarının “Yalan söyledik, yanlış savlarla tutanak düzenledik, bu tutanağa dayanarak üç gün hücre mahpusu verdik” diyecek hali yok. Elbette gelecekler ve “Tutanaktakiler doğrudur” diyecekler. “Yazdıklarınız gerçek mu?” sorusunun ikinci karşılığı yok ki. Bu ikinci yanıtı verse, memur açısından kabahati itiraf demek. Bu da bir garabet. Üç kamu görevlisinin beyanına karşı mahkumun savunması, tıpkı terazide tartılacak. Bu sürecin bir kaydı da yok. Orası arama noktası/kabini. Güvenlik kameralarıyla denetlenmeyen bir yer. Anladığımız kadarıyla, burası gecekondu cezaevi üzere olduğu için, tahminen dışarıda bile güvenlik kamerası yok. Birçok cezaevinde, mahkûmun direnmesi halinde infaz muhafaza memurları el kameralarıyla bu süreci kayıt altına alırlar. Burada da bu yapılabilirdi, kendi cep telefonlarıyla bile kaydedebilirlerdi. Kabini değil alışılmış fakat varsa bir direnme, tehdit, durumu kayıt altına alabilirlerdi. Bunun yerine “Üç, beş, on gardiyanı bir ortaya getiririz, tutanağa imza attırırız. Devlet bize mi inanacak, mahkûma mı?” diye düşünerek hareket ediyorlar. Bugünkü (2 Kasım) mahkemede de şunu söyledik: “Sayın hâkim, sizin vereceğiniz karar, üç günlük hücre cezasının kararı değil, müvekkilimin bir yılıyla ilgili bir karar.” O yüzden çok hassas bir andayız.

Gazete Duvar