Jînda Zekioğlu

“İnkar Edilen Bir Halk: Kürtler” isimli kitabını 1985’te yayınladığında şimdi İngilizce literatürde Kürt tarihi üzerine çok az kaynak vardı. 1996 yılında Çağdaş Kürt Tarihi başlığının altını çizerek yazdığı kitabında ise artık Orta Doğu’nun gelecekteki kıymetli aktörlerinden birini hatırlatıyor lakin bunu tarihçi kimliğinin beslediği birikimle lisana getiriyordu.

Ortaya attığı tezler çok tartışıldı, Kürtlerin parçalanmış topraklarına bütünsel yorumlarıyla çok şaşırttı, yıllar içinde Kürdistan konusunda danışılan, görüşü alınan birkaç isimden biri oldu.

David McDowell

David McDowall, yalnızca bir tarihçi ya da analist olarak değil birebir vakitte duygusal bir bağ kurduğu Kürt halkı hakkında görüşlerini paylaşırken çeperlerindeki problemleri işaret etmeyi de ihmal etmedi. Gelecek umudunun ise Selahattin Demirtaş’ta olduğunun altını çizdi.

Dünya literatüründe Kürt antropolojisi, tarihi ve çabaları kelam konusu olduğunda aklımıza birinci gelen isimlerden birisiniz. Sizi, Kürtler hakkında çalışmaya sevk eden şey neydi?

İlgimi çeken birinci yanı varoluş gayreti değildi aslında, tanınma gayretiyle ilgiliydi. Burada hakim iki başlığın altını çizmekte yarar var. Birincisi, bir alt devlet oyuncusu rolü -ki bu da, Kürt halkı için, siyasi, kültürel ve ekonomik açıdan bir tanınma uğraşıdır. İkincisi ise; Kürt toplumu içinde de bir Kürtlük fikri geliştirme uğraşıydı. Bu şaşırtan bir yanıt üzere görünebilir, lakin hem Türkiye’de hem de Irak’ta Kürtler sıklıkla aile, aşiret yahut aşiret kimliğinin ‘halk’ olma fikrinin önüne geçtiğini düşünüyor. Bölgesel siyasette bir alt-devlet oyuncusu olarak gücü en üst seviyeye çıkarmak için, çabayı baltalayan da bir uğraş devam ediyor. Birtakım aileler, klanlar ve kabileler hükümetle mutabakatlar yapıyor yahut akraba temelli siyasi çıkarlara öncelik veriyor. Bu kesinlikle bir ulusal projeyi de geciktiriyor.

‘KÜRTLERİN SİYASETEN TATMİN OLMASINI REDDEDEN İKİ ÇIKAR KÜMESİ VAR’

‘Kürt halkının inkarı’ sizin üzerinde çalıştığınız bir bahis. Bu inkar sizce, temelde hangi menfaatlere dayanıyor? Bunu bugün kim besliyor?

Bana kalırsa, Kürtlerin bir halk olarak, siyaseten tatmin olmasını reddeden iki çıkar kümesi var. Birincisi, alışılmış ki, bölgedeki Kürtlerin kendini tabir etmesini engellemeye çalışan hükümetler. Tereddüt etmeden Türkiye, İran ve Suriye hükümetlerini isimlendirebiliriz. Alışılmış bu etapta beklemeli ve Şam’ın nasıl davrandığını görmeliyiz. Silahlar sustuktan sonra Şam’ın Kürtlere nasıl davrandığını anlamlandıracağız. Çıkar kümesinin ikinci kategorisi, Kürt toplumunun kendi içinde, kendi çıkarlarını Kürt toplumunun çıkarlarının üzerinde tutan, siyasi olarak faaliyet gösteren dayanışma kümeleridir.

Çalışmalarınızda vurguladığınız sosyolojik göstergelerden biri de, Kürtlerin davranış biçimleri. Etnik olarak tek ulus yapısına katıl(a)mamasının altını çiziyorsunuz. Kürtlerin öbür milletlerden farklı olarak sergilediğini söylediğiniz bu davranışı nereye dayandırıyorsunuz?

Kürdistan tarihi hakkında yazdığım yıllarda, İngilizce literatür epey zayıftı. Gayretlerimin, merakımın sebebi, çıkış noktası bir manada buydu tahminen. Kürt toplumunun kendine has, lakin onları çevreleyen başka etnik kökenlerden büsbütün farklı olmayan makul özellikleri vardır.

‘HER BASKI AKSİYONU TÜRKİYE’YE DE ZİYAN VERDİ’

Mesela?

Bence güçlü bir kent kültürünün yokluğu, bu ayırt edici özelliklerin kimilerini daha keskin bir halde etkiledi. Bilhassa klancılık ve ataerkil davranış olmak üzere siyasi yaşama yansıdı. Fakat bölgedeki öbür toplulukların bu özelliklerden arınmış olduğunu düşünmediğimi ve öteki toplulukların siyasi niyet alışkanlıklarını ‘uluslar’ olarak başarılı bir formda geliştirdiklerini de vurgulamalıyım. Bence onlar da bir asır evvel Fransa ve İngiltere tarafından bir formda empoze edilen siyasi hudutlar ve siyasi kimliğin zorluklarıyla şaşkına döndüler. Suriye şu anda ister dini ister etnik olarak tanımlanmış olsun, kurucu topluluklarının kimlik çerçevesinde derin sıkıntılar sergilediği trajik bir örnek sunuyor. Lübnan ve Irak için de tıpkı şey söylenebilir. Türkiye’de de Atatürk’ün zalimce çağdaş bir devlet kurmasına karşın, bir yandan AKP’nin 2003’ten bu yana elde ettiği muvaffakiyet, başka yandan da Kürtlerin tanınma gayretinin ısrarı, Türkiye’nin katiyen kendi içinde rahat bir ülke olmadığını gösteriyor.

Türkiye’de ‘Kürtler tek başına yapamaz’ teziyle bir zaruret yaratıldı ve böylelikle toplumsal hakların gaspı gerekçelendirilmiş oldu. O nedenle, Türkiye’nin beslendiği ‘Sosyal Darwinizm’e dair yorumunuzu merak ediyorum.

Maalesef bu tezler üzerinden Kürt kimliğinin inkar edilmesi kendi kendimde açtığım bir yara olarak beni vuruyor. Elbette, “Sosyal Darwinizm”den etkilendi lakin Kürtleri “iyi Türkler” olarak dövmek, çok geçmeden açık bir biçimde aksi tesir yarattı. Her baskı aksiyonu Türkiye’ye de ziyan verdi. Kürdistan’ı askeri olarak korkutmak için büyük kaynaklar harcadı; ekonomik olarak verimli olabilirken Doğu Anadolu’yu çöle çevirdi. Geçtiğimiz yüzyılı, Lozan Antlaşması’nın, 1925’te Milletler Cemiyeti’nin tahakkümüne tabi kıldığı Musul vilayetinin kaybını mahvetmekle geçirdi. Türkiye neden Kürtleri siyaseten inkar etmekte gecikti? Zira 1923’te gereksinimi olduğu vardı. Kürtlerin bu şartlarda İngiliz idaresini tercih edeceğinden de şüpheliyim gerçi. Ancak böylece, Türkiye’nin çok uluslu bir devlet olmasına müsaade verilseydi, bugün Türkiye yalnızca canlı bir Doğu Anadolu’ya değil, tıpkı vakitte hala hasretini çektiği Musul’un petrol kaynaklarına da sahip olabilirdi.

‘İSRAİLLE FLÖRT EDEN KÜRTLER UZUN VADEDE SORUN YAŞAR’

Orta Doğu’dan devam edelim öyleyse, bugün hala tarihi baskınlığını koruyan Arap-Kürt çatışmasının temellerini neye dayandırıyorsunuz? Ve doğal İsrail bunun neresinde yer alıyor?

Araplar ve Kürtler ortasında çok uzun vakittir devam eden bir toplumsal tansiyon var. 18. yüzyılda bir Halepli, “Dört kişi yaramazlık yapmak için doğdu”, “sıçanlar, çekirgeler, Bedeviler ve Kürtler” diye yazmıştı. Musul’da da benzeri bir kelam vardı. Lakin bence bunu rafine edebiliriz. Tansiyon, bilhassa bir yanda ovanın kasaba ve köylüleri (Kürt köylüleri dahil), öteki yanda dağ ve çöl aşiret halkları ortasındaydı. Yarım yüzyılı aşkın bir mühlet evvel lisans öğrencisi olarak okuduğum klasik bir metin olan Carleton Coon’un Karavanı, “küstahlık diyarlarında” ikamet etmek olarak tanımladığı bir metni hatırlatıyor bana. Bağımsız hükümetler; aşiret Kürtleri, Dürziler, Bedeviler üzere dağ halklarını hayli etkiledi. 20. yüzyılda hükümetler Arap milliyetçiliğini, Kürtleri ötekileştirmek için kullandı ve olağan ki sonucunda 1980’lerde kitlesel olarak katletti. Bu sömürü tertibi son derece üzücü ve bu cinayetleri işleyen herkes hatalı. İç savaş sırasında Suriye Kürtleri, kuzey doğudaki Arap ve Hıristiyan topluluklarla işbirliği içinde çalışarak bu tansiyonları geleceğe taşımamak için pratik bir hal sergilediler. Devam etmesini ummak gerekir. İsrail’e gelince, 1948’den beri, azınlıkları suça iterek düşmanlarına bildiri veriyor. Kürt azınlıklar bunların ortasında önde geliyor. İsrail askeri uzmanlığının Kürt kümeler tarafından kullanılması Arapların görüşünü alevlendiriyor zira İsrail’in çıkarının Arap (ve İran) hükümetini baltalamak olduğu açık. Bu yüzden İsrail’le flört eden Kürtler, kendileri için uzun vadede sorun yaşayacak. Güzeline gitsin ya da gitmesin, yakın komşularıyla taban tabana yaşamaya mahkumlar. Karşılıklı inanç inşası uzun vadede daha verimli olacaktır.

Filistin de üzerinde yoğunlaştığınız topraklar. Hasebiyle öbür çalışmalarınızın da Kürt sorununu beslediğini düşünüyorum. Bir karşılaştırmadan bahsedecek olursak; Kendi bahtını tayin hakkı verilmeyen Kürtlerle Filistinliler ortasında nasıl bir benzerlik ya da farklılık var?

Kendi topraklarında yaşayan bir halkın kendi mukadderatını tayin hakkı, 1945 sonrası memleketler arası nizamın mecburî bir unsurudur. Ne yazık ki, bu prensip esasen Avrupa güçlerine tabi olan halklar için uygulanmıştır. Filistinliler teoride bu haktan yararlanıyorlar, zira hakları Milletler Cemiyeti Mandası’nda (1922) ve Filistin’i bölen 1947 tarihli BM Genel Şurası Kararı 181’de resmen tanındı. Kürtler için misal bir tahlil yok. Filistinlilerin kendi bahtını tayin hakkına ulaşamamasının nedeni; İsrail, bilerek o noktada tansiyonu arttırdı. Lakin buna nokta koyması için baskı yapabilecek güçte olan Batılı güçler, bunu yapmayı reddediyor. İsrail’in içinde, ‘İşgal Altındaki Topraklarda’ yahut zarurî sürgündeki Filistinlilerin kimlikleri hakkında rastgele bir kuşku olduğunu sanmıyorum. Müslüman ya da Hristiyan olup olmadıklarına bakılmaksızın, nerede olurlarsa olsunlar, kimlik konusunda büyük bir fikir birliğine sahiptirler. Tıpkı şey Kürtler için söylenemez. Pek çok Alevi Kürt, Türk Alevilerle Sünni Kürtlerden daha güçlü bir biçimde özdeşleşiyor; Şii Kürtleri, Arap yahut İranlı olsun, başka Şiilerle özdeşleşme eğilimindedir; Ezidiler Kürtten çok Ezidi olarak düşünülmeyi tercih ediyor; diasporada ise Türk ve Irak kökenli Kürtler birbirine karışmama eğilimindedir. Öteki bir deyişle, Kürtlük konusunda daha büyük bir belirsizlik var.

PKK’nin kuruluşunun birinci yıllarında Filistin Kurtuluş Örgütü içindeki çabaya katıldığını biliyorsunuz. Fakat sonraki yıllarda Kürtler, Filistin tarafından emsal bir dayanışmayı görmediler. Bu tek taraflı dayanışmadan ne anlamalı? Filistin muhalefetinin bile Kürt problemiyle ilgili tek bir cümlesi yok. Bunu neye bağlıyorsunuz?

Bildiğim kadarıyla PKK, El Fetih ve öteki Filistinli kümeler tarafından gerilla eğitimi aldı. Filistin hareketi siyasi şiddetin sonuçsuz kalacağı sonucuna varmadan evvel gerçekleşti. Kürtler ortasında Filistin’e takviye olunduğuna dair baskın tabirler görmedim, lakin bunun aykırısını de görmedim. Arapların Kürtler ve Kürtler tarafından Araplara ait genel algılarının karşılıklı sempatiyi engellediğini düşünüyorum. Birkaç yıl evvel Batı Şeria’daki Birzeit Üniversitesi’nde Kürt gayreti hakkında bir konuşma yaptığımı hatırlıyorum. Sonrasında bana sorulan sorular Kürtlerin Arapları sırtından bıçakladığı tarafındaydı. Delil? Temel olarak Barzanilerin Mossad, Savak ve CIA ile çalışma formu. Karşı delil mı? Suriye ve Irak’taki Arap hükümetleri tarafından Kürtlere yapılanlar… Karşılıklı anlayış ve inanç arzulayanlar için büyük bir zorluk var. Her iki taraf da bu zorluğu ele almalı mı? Şüphesiz! Her iki halk da kendi potansiyellerini lakin uzlaşma yoluyla gerçekleştirebilir ve bu da centilmenlik gerektirir.

‘KÜRTLERİN KOMŞULARIYLA SORUN YAŞAMASI İSTENİYOR’

40 milyon nüfuslu bir toplum. Ortadoğu’nun varlıklı topraklarına sahip. Amerikan diplomasisinin yolu Orta Doğu’da kelam sahibi olma ismine Kürtlerin yanından geçiyor. Siz bu ilgiyi öteki neye bağlıyorsunuz?

ABD’nin amacı hiçbir vakit Kürtlerin çıkarları olmadı ve olmayacak. Kürtlere olan ilgisi sadece, kendi taktik ve stratejik avantajlarının kullanılabilirliği açısından kıymetli. Bütün devletlerin yolu budur, yalnızca kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederler. Bu yüzden fedakarlığı unutmalıyız zira az durumlar dışında devletler bunu başaramaz. İsrail dışında bölge devletlerinden hiçbiri bir Kürt devleti görmek istemiyor ve ikincisi Kürtlerin yalnızca komşularına sorun çıkarmasını istiyor. Muhakkak Kürt haklarına inandığı için değil. Irak Kürt Bölgesi bağımsızlığa giden yolu açmak için 2017 yılında referandum düzenledi. Benim görüşüme nazaran, Federal Kürdistan hükümetinin 2005 yılından bu yana zayıf idaresi, bağımsızlık mümkünlüğünü gündeme getirdi. Ekonomik planlamadaki yetersizlikler, Bağdat’a büyük ölçüde bağımlı bıraktı ve bu nedenle de Federal bölgenin ekonomik bağımsızlığı mümkün olamadı. Lakin ekonomik yeterliliğe sahip olduğunu varsayarsak bile, Bağdat, Tahran ve Ankara’nın kelamda bağımsız bir varlığı kendi tesir yörüngesine getirmek için uyguladığı rakip baskıları hayal edin. Sanırım bunlardan birinin süratle eyaleti haline gelecekti.

Bu ihtimali hala taşıdığını düşünebilir miyiz?

Bu durumda, Irak içinde anayasal olarak resmileştirilmiş özerk haklar muhtemelen daha iyi olacaktır. Yahut mevcut hudutları ortadan kaldıran daha büyük bir varlığı hayal edin. Birincisi, yaratılması inanılmaz derecede güç olacaktır. Şu anda Margaret MacMillan’ın I.Dünya Savaşı sonrası mutabakatla ilgili yargıçlık anlatımı olan mükemmel Peacemakers’ını okuyorum. Kabul edilebilir sonları belirlemeye çalışmak tam bir kabustu, zira temel olarak topluluklar kendilerini lisan ile, etnisite (bu söz ile kastedilen ne olursa olsun) ya da din ile tanımlarlarsa, her vakit farklı halkların karıştığı bilinmeyen bölgeler vardır. Irak’ın ihtilaflı bölgeleri üzerindeki zorluğa ve ihtilafın doğurduğu makus davranışa bir bakın. Literatürdeki varlığını çok önemsediğim Türkiye Kürtler isimli kitabında Cuma Çiçek, Zazaca konuşan bir Alevi Kürt ile sohbet ediyor. ‘Güneydoğu Kürtlerinden de, Bingöl Kürtlerinden çok farklıyız’ diyor oradaki kişi. Birebir durum! Filistinlilerin bilakis, hudutları meçhulken bir Kürt devleti için baskı yapma tehlikesi bir tıp Pandora’nın Kutusu’nu açmaktır. Gerçek şu ki, beşerler zahmetten çıkarıcı bir biçimde (ama tıpkı vakitte şükürler olsun, kusursuz bir şekilde) kategorize edilemiyor.

‘ABD VE RUSYA GEREKİRSE ŞEYTANA DA YATIRIM YAPAR’

Kürtlerin kendi içlerinde çatışan soruları ve sıkıntıları var. Liberal bir akım ile Marksist-Leninist perspektif ortasında karar süren bir tansiyon. Kürtlerin iç tansiyonlarını yönetmek ismine Rusya yahut Amerika’nın dayanağına direkt muhtaçlığı var mı?

Ne ABD ne de Rusya siyasi ideolojiyi çok önemsemiyor. Her ikisi de kendi stratejik yahut taktiksel çıkarlarına hizmet ederse şeytana bile yatırım yapar. Siyasi idealizm konusunda çok ihtiyatlı olmalıyız, zira niyetleri ne olursa olsun, maksatların araçları haklı çıkardığına ve araçların ekseriyetle amaçlanan soylu emeli yok ettiğine inanma eğilimindedirler. İhtilallerin birçok bunu gösteriyor. Siyasi ve toplumsal evrim için sabırlı çalışmanın muhtemelen daha verimli olacağını düşünüyorum.

Geçmişte Kürtler içindeki tansiyonu sağduyu ile çözmek mümkün olmadı. Bugün de tıpkı kanaldan ötürü Kürtler çaresiz ve yorgun hissediyor. Bu iç tansiyonun geleceğine dair öngörünüz nedir?

Evet, lakin sorun şu ki, Ankara’da sağduyu siyaseti üzere görünen, Diyarbakır’da mantıksız bir aptallık üzere görünüyor. Bazen de tam tersi! Bunları düşünerek yol almak en genel temennimiz.

‘JOE BIDEN DA KÜRTLERİ TERK EDECEK LAKİN BUNU DAHA NAZİKÇE YAPACAK’

Donald Trump, Orta Doğu’ya imzasını attı ve gitti. Joe Biden’ın kuracağı hükümetle Kürtlere ne vaat edeceğini düşünüyorsunuz?

Tüm ABD liderleri üzere Biden da ABD’nin çıkarlarıyla ilgilenecek, bu kısmen Suriye’deki Rus gücünü sınırlamak manasına geliyor. Tıpkı vakitte İslam Devleti’nin son olarak yok olması manasına geliyor. Suriye’nin kuzeydoğusundaki petrol alanlarının denetimini iç savaşın sonuna kadar sürdürmek isteyebilir, lakin kalıcı olarak değil. Sonunda Biden muhtemelen Suriye Kürtlerini terk edecek lakin bunu Trump’tan çok daha nazik ve sistemli düşünerek yapacak.

Rojava’nın geleceğinin yakın vadede değişimini de öngörmüyorsunuz sanırım?

Bence Şam, eski otoriter idaresini tüm Suriye’de tekrar sağlamaya çalışacak. Artık hem Ecanib hem de Maktumin Kürtlerine vatandaşlık hakkı vereceği konusunda iyimserim. Ayrıyeten, Suriye Demokratik Kurulu’nun genel olarak olumlu tecrübesine dayanarak, Suriye’nin kuzeyindeki Araplar ve Kürtler ortasındaki bağın daha büyük bir inanç yeri kuracağı konusunda iyimserim. Lakin Şam’ın rastgele bir özyönetim biçiminin ısrarına müsaade vereceğinden şüpheliyim.

Neden?

Zira zihniyet katı bir merkeziyetçiliği barındırıyor. Liberal bir ademi merkeziyetçilik beklemek, maalesef fikir alışkanlıklarının bir gecede değişmesini beklemektir ki ben bunun olacağını sanmıyorum.

Türkiye’deki Kürt siyasetini nasıl yorumluyorsunuz? HDP’nin Kürt siyasetlerinin geleceği nasıl şekillendireceğini ön görüyorsunuz?

Erdoğan’ın siyasi sonunu beklememiz gerektiğini düşünüyorum. Seçmenlerin büyük bir kısmının daha liberal bir idare arayışına gireceğini ve Kürt yanlısı siyasi hareketin – ki Erdoğan’ın baskılarından kurtulur ise HDP olarak- bu sürece dayanağını verebileceğini düşünüyorum. Türkler, Kürtlerin artık Türkiye’den ayrılmak istemediklerini, yalnızca cumhuriyet içinde daha kapsamlı siyasi, toplumsal ve ekonomik tanınma arayışında olduklarını hissediyorlarsa, o vakit mümkün olduğu ölçüde, geçen yüzyılın yanlışlarını düzeltmeye başlamak için gerçek bir fırsat var bana kalırsa.

‘ORTA DOĞU’DAKİ SADAKATE HAYRANIM ANCAK BU KARANLIK ÇÖKÜŞÜN DE FARKINDAYIM’

Irak Kürdistan’ındaki bayan cinayetleri, çocuk evlilikleri ve bayana yönelik şiddet hakkında düşünen ve konuşan bir yazarsınız. Şu anda Kürdistan’ın en rekabetçi bölgesinde böylesi ilkel sıkıntıların hala toplumsal meseleler başlığı altında tartışılmıyor olmasını neye bağlıyorsunuz?

Kendi toplumumun kültürel kıymetleriyle şekillenen bir yabancıyım nihayetinde, bunu unutturmadan yorumlamak isterim. Bahsettiğiniz problemler Kürdistan ile sonlu değil, lakin utanç verici toplumsal meseleler var. Bu noktada ‘namus’ terimini kullanmayı reddediyorum, bunun bir ismi var; bayan cinayeti ve bayan sünneti. Artık bu nasıl değişebilir? Siyasi, toplumsal ve ekonomik ilerleme umutlarını baltalayan makul bir sorun olduğunu düşünüyorum. Orta Doğu’daki güçlü aile sadakati hissine hayranım, lakin karanlık çöküşünün de farkındayım. Bu, ataerkillik ve tahakküm araçlarına yol açıyor. Bunlar hem ülke içinde hem de eyalet seviyesinde gelişimi önemli halde geciktirir ve otoriter idareye yönelir. Birincisi ile irtibatlı ikinci sorun, cinsiyet eşitliğinin olmamasıyla ilgili. Son olarak, Orta Doğu toplumunun seçkinlerinin tıp, hukuk, mühendislik vb. üzere makul hünerler edinmek için okumaya istekli olması, fakat ekseriyetle daha geniş, kurgu ve kurgu dışı alanlara isteksiz olması beni çok etkiliyor. Fakat miras aldığımız fikirlerle ilgili meydan okumaya başladığımız vakit, ‘rahat alanlarımız’ dışında okuma yaparak, gerçek yaratıcılığa yol açan fikirleri açıkça tartışarak üretebiliriz.

‘DEMİRTAŞ ELBET EN UMUT VERİCİ KÜRT LİDER’

Pir Said, Seyit İstek, Qazi Muhammed, Celal Talabani, Mustafa Barzani, Mesut Barzani, Abdullah Öcalan, Murat Karayılan, Salih Müslim, Selahattin Demirtaş … Ve çok daha fazlası … Her biri farklı karakterler. Bir tarihçi olarak önderler ortasındaki karakteristik farklılıkların yanı sıra politik olarak geleceğe taşınması ihtimali olan siyasi aksın hangisi olduğunu düşünüyorsunuz?

Benim için elbet en umut verici Kürt önder Selahattin Demirtaş. Bana o denli geliyor ki, liberal fikirli Türklerle sabırla ve işbirliği içinde çalışmaya hazır. Hoşgörülü olmayan lakin tıpkı vakitte açık bir toplum tabanında; kültürel çeşitliliğe kıymet veren, kendisiyle barışık bir başkan her vakit tercih edilir. Otoriter kimlik dayatılan süreçlerin sona erdiğini hissediyorum. Demirtaş bu ülkünün peşinden gidecek nitelikte görünüyor. Demirtaş’ın özgürlüğünün yolu Erdoğan’ın siyasi tutukluluğu manasına geliyor. Bekleyip göreceğiz. Böylesi bir başlangıcın geleceği hakkında iyimserim!

David McDowall kimdir?

Orta Doğu’da ulus devlet ve din-devlet problemlerinde uzmanlaşmış bir tarihçi ve muharrir olan David McDowall dünyanın çeşitli yerlerinde yaşadı ve çalıştı: Hong Kong, Irak, Lübnan ve Avusturya’da HM Forces, British Council ve Birleşmiş Milletler’de vazife yaptı. İngiliz ve Orta Doğu tarihi, bilhassa Filistin Sorunu, Lübnan çatışması ve İran, Irak, Suriye ve Türkiye’deki Kürtler üzerine kapsamlı aktüel siyaset ve tarih araştırmaları yaptı. Kürtlerin Çağdaş Tarihi ve Kürtler: İnkar Edilen Bir Halk isimli iki kitabı İngilizcede literatüre girmiş birinci kapsamlı tarih kitaplarıdır.

Gazete Duvar