Büyük Yunan bestekar Mikis Theodorakis 96 yaşında vefat etti. Çocukluk yaşlarında yaptığı bestelerle dikkatleri üzerine çeken Theodorakis’in uzun hayatı müzikle ve siyasi uğraş ile geçti. Dünyanın en büyük çağdaş bestekarlarından biri olarak gösterilen, en büyük orkestraların yapıtlarını seslendirdiği Theodorakis, öteki yandan İkinci Dünya Savaşı’ndan itibaren bir direnişçi olarak yaşadı, hapsedildi, azap gördü, sürgüne gönderildi ve hatta mevtten döndü.
Büyük besteciyi, onu ve müziği tanıyan isimlere sorduk.
MUAMMER KETENCOĞLU: THEODORAKİS’İN HEYBETLİ MÜZİĞİ BANA DAİMA İLAÇ ÜZERE GELMİŞTİR’
Balkan ve Yunan müziğinin Türkiye’deki en kıymetli icracılarından ve uzmanlarından sanatçı Muammer Ketencoğlu, Theodorakis’in vefatının akabinde şunları söyledi: “Theodorakis ile ilgili iki kıymetli nokta var benim hayatımda. Üniversite yıllarımda, 1983’ten sonra Yunan müziği ile gerçek karşılaşmamın en kıymetli dönüm noktalarından biridir Theodorakis müziği ile müsabakam. Gençken politik şekillenme arifesinde olduğumuz için Theodorakis’in heybetli müziği bana daima bir ilaç üzere, bir güçlendirici üzere gelmiştir bilhassa 80’li yıllardır. Benim şekillenmemde Theodorakis müziklerinin, bilhassa Grigoris Bithikotsis ve Maria Farantouri tarafından yorumlanan müziklerinin çok kıymetli bir rolü vardır.
1996’ya geldiğimizde ise birebir karşılaştık. Kendisinin 70. doğum günü kutlamaları için verilen Yunanistan’daki konserde Vivi Dermancı ve Cengiz Onural ile birlikte sahne aldık. Kocaman bir insandı. Birbirimize sarılmamızı hatırlıyorum ancak bu uzaklıklı bir sıcaklıktı. Ben ona müziğini ne kadar sevdiğimi anlattım, sohbetimiz devam etti ve onun müziklerini, onunla birebir sahnede, birlikte söyledik.
Ben genel olarak Theodorakis’in müziklerini ikiye ayırıyorum. Birincisi siyasetin öne geçtiği sert, ‘marşvari’ müzikleri; ikincisi ise 1950 sonrasında Laika ve Rebetiko müziğinden etkilenerek yazdığı kent müzikleri. Ben sanırım gençliğimden beri içgüdüsel olarak sert, marşvari müziklerden hoşlanmadım. Laika müziğine, Rebetiko müziğine daha yakın müzikler her vakit içimiz daha çok ısıtmıştır. Hem gelenekten geldiği için hem de buzukilerin sıcaklığı daha baskın olduğu, hem de bahislerine baktığımızda müziklerin daha sıradan, daha günlük, daha halka dair… Bu müzikler hâlâ belleklerde, hatıramızda daima yaşıyor.
Onun hayatının en çok eleştirilen taraflarından biri de, politik olarak savrulmasıdır. ‘Bir meyyitin akabinde bunu söylemek ne kadar yanlışsız?’ diyenler çıkabilir lakin ben konuşulması gerektiğini düşünüyorum. Komünist Parti milletvekilliğinden Yeni Demokrasi Partisi milletvekilliğine; sol bölümlerle dayanışmaya dönüşten Altın Şafak’ın düzenlediği ‘Makedonya Yunandır’ mitinginde sahneye çıkıp konuşmasına kadar çok savrulan bir politik duruş sergiledi. Üstelik Albaylar Cuntası devrini en ağır şartlarda yaşamasına karşın. Alışılmış herkesin tarihi kendine hastır lakin tahminen biraz daha makul karşılanabilir bir değişim süreci ona daha çok yakışırdı diye düşünüyorum.”
ZEKİ COŞUN: SAHNEDEN İNİP BİZE ‘HADİ YÜRÜYÜN’ DESEYDİ HEPİMİZ PEŞİNDEN YÜRÜRDÜK
Gazete Duvar muharriri Zeki Coşkun, “Theodorakis denince benim aklıma devasa bir orkestra geliyor. Halkları, ezilenleri bir ortaya toplayan, onların direnişini, çabasını besteleyen, yüreği umuda dönüştüren, dünyayı yaşanır kılan bir orkestra Theodorakis. 17-18 yaşlarındayken tanıştım onun müziğiyle. ‘Zorba’ sinemasını izledim. Sinema kendi başına bir başyapıt lakin müziği çok etkilemişti beni. Arayıp tarayıp romanın eski bir baskısını buldum evvel. Sonra arayıp tarayıp Theodorakis’in sinema müziklerini ve öteki yapıtlarını buldum ve bütün vaktime eşlik etti onun müziği. O gün bugündür beraberiz üzere geliyor bana. 86’da konser için İstanbul’a geldiğinde yüz yüze görüşme talihim da oldu. Konser, artık Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nin olduğu yerdeki Spor ve Stant Sarayı’ndaydı. O konser güya orada bulunan kimse için bitmedi, bitemedi üzere geliyor bana. Hani sahneden inip önümüze düşseydi, ‘Yürüyün!’ deseydi hepimiz biliyorum ki nereye diyorsa daima birlikte devasa bir koro, devasa bir ordu halinde yürüyecektik. Bunu konser sonrasında arkadaşlarıma da söyledim, onlar da tıpkı şeyleri hissediyordu. Bu demek ki sadece benim hissettiğim bir şey değilmiş, bunu vermiş, bunu anlayabiliyorum. Büyük bir savaşçıydı bir defa ve bunu sanatla da yapan, hayatı bir sanat üzere yaşayan, savaş üzere, direniş üzere yaşayan bir insandı. Sanatını da buradan üretiyordu.
Albaylar Cuntası ile büyük bir uğraş yaşadı. Cunta’nın dış dünyada itibarsızlaştırılmasında ve Yunan halkının çabasının dünyaya taşınmasında büyük bir rolü vardır. Keza İkinci Dünya Savaşı’ndaki işgale karşı da Direniş Komitesi’ndeydi. İç savaş sırasında kaç defa vefattan döndü.
Dünyamız her manada sığlaşıyor ve eksiliyor. Theodorakis’in kaybı da bunu hatırlattı bana. Lakin o sesler daima bizimle bir arada olacak ve yaşamamıza eşlik edecek.
Can Yücel’in onunla ilgili yazdığı ‘Akis’ şiiriyle analım onu” diye konuştu.
SUMRU AĞIRYÜRÜYEN: KENDİSİNDE VE MÜZİĞİNDE CİSİMLEŞMİŞ İHTİŞAM VE ÖZGÜRLÜK
Müzisyen Sumru Ağıryürüyen ise hislerini şöyle söz etti: “Theodorakis’i kocaman orkestrası ve harika solistleriyle izlemiştim. İstanbul’daki birinci konserleriydi yanılmıyorsam. Ne büyük bahtiyarlık. Sahneden yükselen, kendisinde ve müziğinde cisimleşmiş ihtişam, zarafet ve alabildiğine özgürlüktü. ‘İyinin, doğrunun, haklının’ yolunda geleceğe umutla bakarak uğraş edilen vakitlerin timsallerindendi benim için Theodorakis. Bu vakitler ve sonrası için ne söyler, kulak vermeli.”
Mikis Theodorakis’in vefatının akabinde Yunanistan’da üç günlük yas ilan edildi.
Gazete Duvar
