Cihan Başakçıoğlu

İZMİR – Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve İnsan Hakları Derneği (İHD) bünyesinde başlatılan çalışmalar sonucunda 1990 yılında İHD Genel Merkezi’nin hukuksal kişiliği ve farklı mesleklerden 32 insan hakları savunucusu aydın tarafından Ankara’da kurulan Türkiye İnsan Hakları Vakfı, 30’uncu yılını geride bıraktı. Maruz kaldıkları azap ve öbür makûs muamele uygulamalar nedeniyle fizikî ve ruhsal açıdan sıhhatleri bozulan insanlara tıbbi takviye ve rehabilitasyon hizmeti sağlayan, onlar ile dayanışma içinde olmak gayesini kendine sorumluluk ve vazife edinen TİHV, 30’ıncı yılı vesilesiyle yaptığı çalışmalara dair bir rapor hazırladı.

‘ATEŞİN DÜŞTÜĞÜ YERDEYİZ’

Raporda yeniden, TİHV’in birinci idare şurası lideri olan Yavuz Önen’in, 1991 yılında yayınlanan birinci ‘Türkiye İnsan Hakları Raporu’nun önsözünde yer alan “Ateş düştüğü yeri yakar ve biz ateşin düştüğü yerdeyiz” kelamına yer verildi. Raporda, “TİHV, 30 yıldır ateşin düştüğü yerde olmaya devam ediyor. İhlalleri görüyor, belgeliyor, susmuyor, cezasızlığa karşı ve azapsız bir dünyayı tesis etmek üzere gayret ediyor” denildi.

TİHV, 30 YILDA NELER YAPTI?

Raporda, azap gören bireylere ve onların yakınlarına tedavi ve rehabilitasyon hizmeti sunduğu ve bu uygulamaların izlenerek, belgelediği kaydedildi. İstanbul Protokol’ünün hazırlanması, yaygınlaştırılması ve güncellenmesinde öncü bir rol oynayan TİHV’in azap ve öbür ağır insan hakları ihlallerinin önlenmesi için ulusal ve milletlerarası arenada savunuculuk faaliyetleri yürüttüğü belirtildi.

“Bu Suça Ortak Olmayacağız!” dedikleri için baskı ve yıldırma siyasetlerine maruz kalan akademisyenlerle dayanışan TİHV’in, 30 yıllık müddet zarfında ağır ve önemli insan hakları ihlallerine karşı uğraşın aktifleştirilmesi için çok sayıda eğitim programı düzenlediği de tabir edildi. Öte yandan çalışma alanına ait temel milletlerarası dokümanlar, raporlar ve araştırmalar dahil olmak üzere 137 yayın yapan TİHV, toplumda azabın görünürlüğünün artırılması ve şuurun yükseltilmesini hedefleyen sanatsal ve kültürel faaliyetler de gerçekleştirdi.

‘İŞKENCESİZ BİR DÜNYA…”

TİHV Genel Lideri Metin Bakkalcı, “Vakfın temel maksadı azap görenlerin tedavisi ve rehabilitasyonu ve bununla sıkı sıkıya bağlı olan azabın önlenmesi mevzusudur. Kendi içinde bakıldığında burada bir muvaffakiyet da var denilebilir. Bir süreklilik kazanmış zira. Fakat bu doğrultuda temel hedefimiz şu ki; son derece mümkün olduğuna inandığımız azapsız bir dünyanın yaratılarak bizim üzere kurumlara muhtaçlığın kalmadığı, bizim üzere kurumların ortadan kalktığı bir dünyayı ve ülkeyi hayal etmemiz. Biz bu hayalin gerçekleştirileceği inancıyla bu doğrultuda uğraş gösteriyoruz” dedi.

TİHV Genel Lideri Metin Bakkalcı

Bugün gelinen noktada salt Türkiye için değil dünya için de insan hakları alanında derin bir tahribat yaşandığını tabir eden Bakkalcı, bu bakımdan bir insanlık krizi yaşandığını söyledi. Bakkalcı, “Türkiye esasen azap dahil olmak üzere insan eliyle gerçekleşen inanılmaz şiddetin yol açtığı ferdî ve toplumsal travmalar ülkesidir. Vakıf zati sürmekte olan bu toplumsal travma ile de baş etmek için uğraşıyor. Bugün fiili olarak hepimizin karşı çıktığı 2016’daki başarısız askeri darbe teşebbüsü sonrası gelen OHAL ve Temmuz 2018’de sonlandığı ilan edilmesine karşı yeni düzenlemelerle OHAL devrinde çıkarılan kanun kararındaki kararnamelerin içinde gizli olan unsurların kalıcılaştırılması ve tekrar 2018’de çıkarılan yeni bir kanunla fiili ve kalıcı hale dönüştürülen bir olağandışı rejimle karşı karşıyayız. Her şeyin, bütün hayata ait hususların çarçabuk ‘güvenlikleştirildiği’ bir pratik baskındır. Güvenlikleştirme zihniyetinin sonucunda insan hakları ortamının tümüyle daraltılmasına yönelik ne yazık ki idari pratik var” diye konuştu.

‘BUGÜN NEREDEYSE HAKLARIN KULLANIMI İSTİSNA, HAKLARIN İHLALİ BİR KURAL’

Bu durumun beraberinde azap ve insan hakları açısından ihlallere yol açtığını söz eden Bakkalcı, “Bugün Türkiye’de hakların kullanımının bir istisna lakin haklarının ihlalinin bir kural olduğu bir ortamda yaşıyoruz. Toplantı şov özgürlüğü diye bir hak var. Bugün 4 yıldır çeşitli yerlerde toplantı ve şov hakkı valilik kararınca engelleniyor. Bu ve gibisi olaylar yahut barışçıl şovlara katılanlara yönelik azap ve berbat muamele seviyesine ulaşan polis şiddeti bütün ülkenin tanıklığında, ülke sathında yaşanmaktadır. İnsan haklarıyla insandır. Hak taşıyıcısı öznedir. Hak taşıyıcı özne olmaktan çıkartılmış, adeta insan hakları ihlalinin ötesinde insan haklarının genel olarak ihlaline yönelik uğraşların geliştiği bir süreçte ne yazık ki yaşıyoruz” tabirlerini kullandı.

Son olarak TİHV’in insan hakları ihlalleri ve azap ile gayret ederek yoluna devam edeceğini vurgulayan Bakkalcı, şunları söyledi;

“İnsan haklarının kurucu öge olarak yine öne çıkarılması eforumuzu ülke sathında ismini bildiğimiz bilmediğimiz insanların kıymetli uğraşlarıyla ortaklaştırarak, dayanışmanın daha da kuvvetlendirilmesi kaydıyla, bunun nitelik ve nicelik olarak kuvvetlendirilmesini önümüze koyduk. Ülke içerisinde bir beşere bile değmek çok kıymetli. Azaba maruz kalan beşerden bahsediyorsak aslında devletin yapması gerekli lakin mümkün ihlalci devlet olduğu için ve bu türlü bir ortamda yaşandığı için bizlerin bu durumdaki uğraşları kıymetli. Bu hepimizin sorunudur. Bu dayanışma ortamlarını artıran bir perspektifle yürüyoruz”

‘MÜCADELE VE DAYANIŞMA SÜRDÜ, SÜRÜYOR, SÜRECEK’

TİHV’in kurucularından olan ve hala İdare Konseyi üyesi olarak vazife alan Dr. Türkcan Baykal ise TİHV’i insan hakları savunucuları ve insan hakları alanında çaba edenlerin kurduğunu belirterek, “O süreçte Latin Amerika’da, bilhassa Şili ve Arjantin’de hayli güç şartlarda azap görenlerin tedavi ve rehabilitasyonunu gerçekleştirenlerin verdikleri ilhamdan, Avrupa’da Danimarka üzere bir iki ülkede yaşama geçirilmiş gibisi merkezlerin tecrübelerinden yararlandık. Türkiye’deki doktorlar olarak da mahallî tecrübeleri, bilimsel birikimi, ortak akıl ve yaratıcılığı bir ortaya getirerek ana eksen ve yaklaşımlarımızı oturttuk. Halk Sıhhati alanından bir cümle vardır ‘Önleme iyileştirmeden yeğdir’ diye. Azap görenlerin tedavi ve rehabilitasyon çalışmalarımızın oturduğu temel çerçevemizi kuruluştan bu yana azabın önlenmesi çabası oluşturdu. 30 yıldır çalıştığımız alana ait bilimsel bilgileri artırma, bilgi ve gündelik pratiklerimizi güncelleme, yaptıklarımızın niteliğini ve işlevliliğini artırma uğraşımızı sürdürüyoruz” dedi.

Baskı zulüm azap sürdüğü üzere bunlar karşı gayretin de süreceğinin altını çizen Baykal, şunları söyledi;

“Bu coğrafyada baskı, zulüm, azap daima sürüyor jenerasyondan nesle. Lakin öteki bir kıymetler sistemi, uğraş ve karşı koyabilme iradesi, o baskılara tehditlere karşı yılmadan devam edebilme kararlılığı da daima var oluyor, daima sürüyor bu tıpkı coğrafyada. TİHV olarak da 30 yıldır bu akışın bir kesimi olmaya devam ediyoruz. Boyun eğmeyen, sessiz kalmayan, yakınmak yerine tutum alan genç tabiplerin, hukukçuların, akademisyenlerin ve tüm insan hakları savunucularının varlığı geleceğe umutla, gülümseyerek bakmayı sağlıyor. Elden ele, nesilden kuşağa… Gayret ve dayanışma daima sürdü, daima sürüyor, daima sürecek”

PEK ÇOK MÜKAFATA LAYIK GÖRÜLDÜ

TİHV’in 20 yıldır sürdürdüğü çalışmaları, ulusal ve milletlerarası kuruluşlar tarafından mükafata kıymet bulundu. Bu mükafatlar şu formda sıralandı;

• Fransa Hükümeti tarafından verilen İnsan Hakları Mükafatı (1991),
• Milletlerarası İnsan Hakları Merkezi tarafından verilen Milletlerarası Özgürlük Mükafatı (1991),
• İstanbul Tabip Odası tarafından verilen Sevinç Özgüner İnsan Hakları Mükafatı (1992),
• Sakharov Özgürlük Fonu’nun verdiği Sakharov Özgürlük Fonu Yıllık Mükafatı (1994)
• İnsan Hakları için Avukatlar Komitesi tarafından verilen Roger Baldwin Özgürlük Mükafatı Madalyası (1995),
• Memleketler arası İnsan Hakları Hukuku Kümesi tarafından verilen Hukuk Kümesi Paydaşlar mükafatı (1995)
• Çağdaş Gazeteciler Derneği tarafından verilen Onur Mükafatı (1995),
• Avrupa Kurulu tarafından verilen Avrupa İnsan Hakları Mükafatı (1998),
• Danimarka “Haziran Hareketi” tarafından verilen Frode Jakobsen Mükafatı (2004).

Gazete Duvar