Ayşegül Dikenli Williams
LONDRA – Yılbaşında saatlerin geceyarısını vurmasıyla birlikte İngiltere fiilen Avrupa Birliği’nden ayrıldı. 2016’daki referandumun akabinde geçen dört buçuk yıl tarafları o denli yormuştu ki ‘En makus mutabakat bile anlaşmasız ayrılıktan iyidir’ noktasına gelinmişti. Ve son anda Boris Johnson adeta bir Noel armağanı üzere ‘Brexit halloldu’ diye muştuyu verdi.
“Harry Potter üzere bir sihirbazlık yapacaklarını, çok akıllı planları olduğunu düşünmüştük. Halbuki en ufak bir fikirleri yokmuş” demişti AB Kurulu Birinci Lider Yardımcısı Frans Timmermans görüşmelerin en başında.
Altı yaşındaki kızımın “Niye daima ‘breakfast’ hakkında konuşuyorsunuz” dediği Brexit çalkantısınının nihayet sonuna gelindi. Evet çok konuştuk. Malum virüs olmasa daha da çok konuşurduk.
Üyeliğin son günü 31 Aralık’ta, Başbakan Boris Johnson’in babası Stanley Johnson’un Fransız vatandaşlığına başvurduğu haberlerinin ortaya çıkması bile pek sansasyonel olamadı. Stanley Johnson anne tarafından Fransız olduğu söyleyerek kendini savunuyordu aslında.
Baba Stanley Johnson ailede AB’yi tercih eden birinci Johnson değil. Brexit meseleleri Johnson ailesini çoktan bölmüştü. Başbakanın kız kardeşi gazeteci Rachel Johnson, Brexit’i protesto etmek için 2017 seçimleri öncesinde Liberal Demokratlara katılıp Muhafazakar Parti’den ayrılmıştı. Öteki kardeşi Muhafazakar Milletvekili Jo Johnson da, AB ile daha yakın bağlar kurulmasına verdiği takviyesi vurgulamak için 2018 yılında kabineden istifa etmişti.
Johnson ailesinin neredeyse tümü tutkulu bir AB’ci. Bundan yola çıkarak Boris Johnson’ın kalpten ve davasına inanan bir Brexitçi olmadığı söylenebilir. O daha çok tabanın eğilimini farkeden ve mesleği için kucağına düşen bu fırsattan yararlanan hırslı, fırsatcı ve pragmatik bir siyasetçi.
YORGUN MUHALEFET
Olan oldu deyip durumu kabullenen bir Personel Parti’si var şu an. Seçim hezimeti ve üstüne üstlük Covid yorgunu bir partiden çok da tutkulu bir muhalefet beklemek haksızlık olabilir.
Ana muhalafetin duruma gereğince ses çıkarmamasının bir öteki nedeni ise partinin kentli olmayan bölümünün duygusal Brexitçi olması.
“Brüksel’den yönetilmek istemiyoruz. Göçmen istemiyoruz” bildirisi açık ve net. Yeni strateji son seçimde muhafazakarlara kaybedilen bu klâsik kemik Personel Parti’li eski madenci çocuklarının, torunlarının fikrini değiştirmek değil. Bu kültürel savaşta mağlubiyet yaşandı bitti. Artık maksat onları yine kazanmak.
İngiltere artık Gümrük Birliği’inde bile değil. Karmaşık bir bürokrasi ve prosedür kabusları da beklenenler meseleler ortasında. Göçmenlik düzenlemeleri büsbütün değişiyor. Ayrıntılar çetrefilli ve daha çok yaşayıp göreceğiz tipinden. Havaalanlarında son birkaç gündür bürokrasi kaynaklı yaşanan problemler şimdiden gündemde.
İSKOÇYA’YA NE OLACAK?
Covid atlatılınca Boris Johnson’ın başını ağrıtacak birinci konu İskoçya olacak üzere görünüyor. Bağımsız bir İskoçya’yı AB’ye geri sokmayı hedefleyen İskoçya Başbakanı Nicole Sturgeon yıl sonunda attığı twitte “Işığı açık bırak Avrupa. Biz geri döneceğiz” diyerek Birleşik Krallık’tan ayrılma referandumunu gündeme getirdi.
2014 yılında yapılan bağımsızlık referandumunda halkın yüzde 55’i İngiltere liderliğindeki Birleşik Krallık’ta kalma tarafında oy kullanmıştı. Fakat o vakit Brexit kelam konusu değildi. Şu anki anketler referandumdan ayrılık çıkacağı istikametinde.
Sorun şu ki şayet bu defa İskoç halkı ayrılmayı tercih ederse bir müddet arafta kalma durumu olacak. Yani İskoçya’nın AB’ye yine başvurması gerekecek.
Maalesef Avrupa İskoçya’yı kalben sevse de iş yine iştirake geldi mi durum o kadar kolay değil. Artık AB’ye başvuran ülkelerin para ünitesini değiştirme kaidesi var. İskoçya buna pek sıcak bakmıyor. Esasen AB’ye son katılan ülkelerden Hırvatistan’ın müzakereleri 12 yıl sürmüştü. İskoçya maddeleri ve düzenlemeleriyle daha kolay bir aday olsa da otomatil üyelik diye bir torpil yok.
Öbür bir mani ise İspanya’nın müracaata neredeyse muhakkak ret vetosu vereceğinin çok yüksek bir mümkünlük olması. Bağımsız bir İskoçya’nın AB ile rastgele bir temelli müzakereye girişebilmesi için, mevcut 27 üye ülkenin tamamının bunu onaylaması gerekiyor. Her üye devletin hâlâ mutlak veto hakkına sahip olduğu AB’de bu sürecin kelam konusu İskoçya olsa dahi vakit alacağı öngörülüyor.
Pekala İspanya İskoçya’yı neden istemiyor? Sorun kendi ülkesinde bölünme problemleri. İskoçya’nın canı isteyince ayrılıp AB’ye girmemesinin kendi ülkelerindeki ayrılıkçı Katalonya’yı cesaretlendireceği gerçeği. İspanya Katolanya’ya İngiltere’nin İskoçya’ya verdiği referandumla ayrılma hakkını vermeyi aklından bile geçirmiyor.
Guardian gazetesinin klâsik yıl sonu editoryal yazısının başlığı ‘Trajik ulusal hata’ idi. Yazıda, yaşanan yıpratıcı sürecin ülkeyi böldüğü, yalnızlaştırdığı ve geleceğin tasa verici olduğu adeta ağlamaklı bir tonla vurgunlandı.
Bu iç karartıcı yılsonu yazısında Brexit’in akabinde ülke, Portekizli muharrir Jose Saregomo’nun The Stone Raft isimli (Türkce’ye şimdi çevrilmedi sanırım) kitabında Avrupa’dan fizikî olarak kopan İberya yarımadasına benzetilmiş. Bir sal üzere denizde bilinmeze sürüklenen bir ada. Bir gün bir formda geri dönme umuduyla okyanusta tek başına yalpalanan bir Britanya.
Bu kopuşa çok sevinen ve Guardian okumayan öteki yüzde elli ise yeni fırsatlara yelken açılacağı, daha az göçmenli, daha bağımsız bir ülkede yaşayacakları umudunda.
Gazete Duvar
