Stephen I. Vladeck*

Temsilciler Meclisi’nin Lider Trump’ı (yine) azletmek için yaptığı oylama, Cumhuriyetçilerin bu türlü bir teşebbüsün gereksiz olduğuna ait itirazlarına rağmen gerçekleşti. Trump’ın misyon müddeti 20 Ocak günü öğlen saatlerinde sona erdiğinden, Trump’ın en sıkı eforlarına rağmen, mecvut yasal kaçınılmazlığı pekiştirmek için güç harcamanın pek bir manası olmadığına dair tartışma sürüyor.

Bununla birlikte, birtakım yorumcular daha da ileri gidiyor; sırf Kongre’nin Trump’ı azlederek ona dava açmaması gerektiğini değil, tıpkı vakitte 20 Ocak’ta bunu yapamayacağını savunarak, anayasanın ‘eski’ yetkililere dava açılmasına ve misyondan alınmasına müsaade vermediğini argüman ediyorlar. Bu münasebet, husus, yapı, tarihi teamüller ve sağduyu problemi itibariyle yanlıştır. Ve Trump, misyondan ayrıldıktan sonra bile, bu cins hesap verebilirliğin sadece anayasal bağlamda kabul edilebilir değil, birebir vakitte gerekli olduğu en büyük örnektir.

İSTİFA ETSE DE YARGILANABİLİR

Senato’nun önümüzdeki salı gününe kadar tekrar toplanması beklenmezken, Trump’ın vazifeden alınma davası, halefinin misyona başlamasını müteakiben, en erken çarşamba öğlenden sonrasına kadar başlayamayacak. Anayasa’nın ikinci hususunun dördüncü kısmı, “ABD lideri, lider yardımcısı ve tüm sivil yetkililer, vatana ihanet, rüşvet ya da öteki ağır kabahatler ve kabahatler nedeniyle vazifeden alınabilir ve mahkûm edilebilir” diyor. Şayet anayasanın azille ilgili söylediği tek şey bu olsaydı, o durumda kişisel olarak vazifeden ayrıldığında, azil yetkisinin de ortadan kalkacağı savında doğruluk hissesi olabilir.

Lakin birinci hususun üçüncü kısmı daha fazlasını aktarıyor. Senato’nun azil davasını yürütme yetkilerini tanımlarken, “Azil davalarında verilen karar, misyondan alınmanın ve ABD’yle bağlantılı rastgele bir onur, inanç yahut çıkar vazifesini yürütmek ve bunlardan yararlanmaktan men etmenin ötesine geçemez” kararını veriyor.

Bu son husus anahtar niteliğindedir zira Senato’nun azil davalarında vereceği iki karar kelam hususudur: Birincinin, bir memurun misyondan alınıp alınmayacağına karar vermelidir. Ardından, bu kişinin gelecekte rastgele bir federal misyonu yürütmekten men edilip edilmeyeceğine karar vermelidir. Gerçekten, Senato şimdiye dek misyondan almak için oy verdiği sekiz yetkiliden sadece üçünü resmi misyonlardan men etmek doğrultusunda oy kullandı; bu karar, azil ve men etme süreçlerinin farklı soruşturmalar gerektirdiği görüşünü pekiştirdi. Ve bu prosedür ve teamülün de açıkça gösterdiği üzere, Senato misyondan men oyu verdiği bir durumda, yetkili zati vazifeden alınmıştır. Farklı bir deyişle, misyondan men, en azından, mecburen (mevcut olanın aksine) eski bir yetkili hakkında gerçekleştirilen bir oylamadır.

BELKNAP DAVASI VE YASAL DESTEKLER

Ayrıyeten, men etme yetkisi, anayasanın eski yetkililerin azledilmesine müsaade vermesinin hem birincil delili hem de temel desteğidir. Aksi takdirde, misyondan alınmakla karşı karşıya olan ya da esasen misyondan alınmış ve azledilmek üzere olan bir yetkili, istifa ederek gelecekteki misyonlardan men edilmekten de kaçınabilir. 1876’da, makûs şöhretli Savaş Bakanı William Belknap tam olarak bunu denedi ve Temsilciler Meclisi’nin azil oylamasını gerçekleştirmesinden birkaç dakika evvel istifasını sundu. Temsilciler Meclisi, istifasının Kongre’nin misyondan alma yetkisini geçersiz kılmadığı sonucuna vararak onu misyondan aldı. Ve kimi senatörler, en sonunda (hüküm giymekten kıl hissesi kurtulan) Belknap’ı beraat ettirmek istikametinde oy kullansalar da, Senato bir kurum olarak öncelikle eski vazifelileri yargılama yetkisine sahip olduğu sonucuna vardı ve Belknap’ın yargılanmasından evvel ‘Savaş Bakanı olarak gerçekleştirdiği aksiyonlar nedeniyle’ yargılanabileceği kararını kabul etti.

Belknap davası iki hususu pekiştirdi: Kongre eski yetkilileri azledebilir ve misyondan alabilir fakat sanığın artık misyonda olmaması, senatörlerin suçlama lehine oy verip vermemeye karar verirken dikkate alabilecekleri bir etkendir. Yani, lider Richard Nixon, Ağustos 1974’te kaçınılmaz üzere görünen azil ve vazifeden alma kararlarını engellemek hedefiyle istifa ettiğinde, bu adımı Kongre’yi anayasal yetkilerinden yoksun bırakmadı; sadece bunu yapmanın sağladığı siyasi yarar hissini hafifletti. Nixon, istifa ederek, en azından davranışlarının sorumluluğunu kısmen üstlenmiş oldu. İstifasının şartları, gelecekte yine federal bir misyona aday olacağına inanmak için ortada bir sebep de bırakmadı.

TRUMP GELECEKTEN HÂLÂ UMUTLU AMA…

Buna rağmen, Trump’ın istifa etmeyi planladığına dair hiçbir belirti yok. Misyon mühleti Anayasa’da yirminci değişikliğin birinci kısmında söylediği üzere önümüzdeki çarşamba günü sona eriyor. Kendi isteğiyle gitmiyor. Ve 2024’te tekrar başkanlığa aday olmak istediğini de gizlemiyor. Dahası, 1958 tarihli Eski Liderler Yasası’na nazaran, cömert bir yıllık maaş, çeşitli hizmetler ve buyruğundaki işçi için fonlar ve emekli aylığı da dahil olmak üzere, kıymetli mali ve öteki somut yararlara sahip olacak. Bununla birlikte, birebir yasa, ‘Anayasa’nın ikinci unsurunun dördüncü kısmı uyarınca’, yani, Trump’ın vazifeden alınıp alınmayacağı, karar giyerek azledilip edilmeyeceği, sadece bir defa daha federal bir misyona getirilip getirilmeyeceğini değil, tıpkı vakitte federal vergi mükelleflerinin gelecek yıllarda Trump’ın faaliyetlerini ne ölçüde sübvanse edeceğini de belirleyebilir.

Muhafazakâr sav, anayasanın, Kongre’yi bu türlü bir davayı görmek ya da liderin vazifedeki son günlerinde ağır bir biçimde vazifeden alınmasını gerektirebilecek aksiyonlar gerçekleştirdiği rastgele bir senaryoyu kıymetlendirme konusunda yetkisiz bıraktığını öne sürebilir. Ne var ki o denli değil. Anayasaya nazaran, hatalı bulunup bulunmaması ve resmi misyonlardan men edilip edilmemesi, yalnızca Senato’nun yetkisi dahilindedir.

Ve 20 Ocak sonrası muhtemel bir azil aykırısı olan muhafazakâr görüş, davanın kaçınılmaz biçimde (Trump’a sempati duyabilecek) mahkemelerde sona ereceğini varsayarken, bu argüman da yanlıştır. ABD Yüksek Mahkemesi, 1993 yılında, mahkemelerin vazifeden alınmaların uygunluğunu gözden geçiremeyeceğine hükmetti. Baş Yargıç William Rehnquist’in yazdığı üzere, ne Anayasa Konvansiyonu’ndan gelen rastgele bir dış ispat ne de çağdaş yorumlar, kurucuların ‘görevden alma yetkileri bağlamında yargı kontrolü olasılığını’ düşündüklerini gösteriyordu. Sonuç itibariyle, bu, mevcut yetkililer için olduğu üzere eski yetkililer için de Kongre’nin yaptığı davettir.

*Stephen I. Vladeck, Teksas Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde profesördür.

Yazının yepyenisi NY Times sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

Gazete Duvar