Trump idaresinin eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’ın Beyaz Saray’da vazife yaptığı periyoda ait anılarını kaleme aldığı tartışmalı kitabı, yarın piyasaya sürülmesi öncesinde internete sızdırıldı. Bolton, ‘The Room Where It Happened’ (Olayın Gerçekleştiği Oda)’ isimli kitapta Trump idaresinin Türkiye, Suriye ve Kürtlerle ilgili karar alma süreçlerini de kendi perspektifinden anlatıyor. Erbil’den yayın yapan Rudaw sitesinin derlemesine nazaran, bu bağlamda öne çıkan kimi kısımlar şöyle:
‘İSTEMİYORUM ZIRA KÜRTLERDEN HOŞLANMIYORUM’
Bolton, Trump’ın Suriye’den çekilmeyle ilgili tavrı hakkında şu tabirleri kullanıyor:
“Trump bir Pazartesi günü ‘Kötü savaşlardan (Ortadoğu) çıkmak istiyorum. Bize düşman olan devletler için IŞİD milislerini öldürüyoruz’ dedi. Ben de Rusya, İran ve Esad’tan bahsettiğini zannettim. Meğer Trump Suriye’den bahsediyordu. Danışmanların bir kısmı ABD’nin külliyen çekilmesini daha gerçek buluyor, bir kısmı bir vade daha kalınmasını istiyordu.
Lakin Trump’ın daha farklı bir görüşü vardı; ‘Ben kalmak istemiyorum zira Kürtlerden hoşlanmıyorum. Onlar Irak’ta Araplardan, Suriye’de Türklerden kaçıyorlar. Gelgelelim F-18’lerle muhitlerini bombalayarak müdafaaya aldığımızda kaçmıyorlar’ dedi. Sonra bana ne yapmamız gerektiğini sordu? Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ise Trump’ın hem kendisine hem de John Bolton’a hengam vermesi gerektiğini söyledi. Gelgelelim kısa bir vade sonra Trump’ın ABD güçlerini Suriye’den çekeceği fikri netleşmişti.”
‘KÜRTLERİN VEFASINI GÖZLEMLEMİŞ OLDUK’
Bolton, Trump ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2018’deki G-20 doruğunda yaptığı görüşmeyi de şöyle anlatıyor:
“Görüşme, IŞİD’e karşı büyük bir kazanım elde edildiği bir hengamda gerçekleşti ki, Beşar Esad da Suriye’nin bir kısmını tekrar denetim etmeyi başlamıştı. Öbür yandan Avrupa devletleri Türkiye’nin ‘Suriye’nin kuzeyine yönelik yani Fırat’ın doğusuna yapacağı muhtemel bir operasyondan dertlerini lisana getirmişti. Bu nahiye Türkiye’nin güneyi ve Irak’ın doğusunu kapsayan bir üçgende bulunuyor. Laf konusu nahiyeler Suriyeli muhalif güçlerin denetiminde bulunuyor ve Kürtler savaşçılar muhalif güçlerin çoğunluğunu oluşturuyor. O devirde IŞİD ile savaş için binlerce ABD’li er de yardım gücü olarak faaliyet yürütüyordu.
Erdoğan IŞİD’in yok edilmesini istediği bir tavır sergiliyordu gelgelelim onun gerçek düşmanı Kürtlerdi. Erdoğan Kürtlerin PKK’yi desteklediğini düşünüyordu, bunun için de birtakım münasebetler öne sürüyordu. ABD uzun yıllar evvel PKK’yi terör örgütleri listesine almıştı. Suriyeli Kürtlerin birçok IŞİD’e karşı uğraş ediyorlardı. Lakin Tahran’ın dikkati gelecekte yapılacak bir savaştaydı. Yani IŞİD’in ortadan kaldırılmasından sonra. IŞİD’in denetimindeki kesimlerde hâkimiyet kaybettikçe İran’ın denetimi arttığı görüldü. Bu durum Amerika’yı bir küme müttefikle kalmasına itti. ABD uzun yıllar boyunca Kürtlerin daha ziyade hâkimiyete kavuşmaları ve cürüm Irak’ta Kürtlerin bağımsızlığını destekledi. Lakin bir Kürt devletinin oluşması mevcut devletlerin hudutlarının değişmesini gerekli kılıyor. Bu karmaşık bir durum. Kürtlerin bize karşı vefasını gözlemlemiş olduk. Kürtler bizimle omuz omuza IŞİD ile savaştı. ABD’nin Kürtlere sırt çevirmesi yalnızca onlara karşı bir vefasızlık manasına gelmeyeceği üzere yerküre umumunda de reaksiyonlara yol açacaktır. Ayrıyeten müttefikleri bir çatı altına buluşturmak durumu zorlaştıracak.”
SURİYE’DEN ÇEKİLME ÖNCESİ ERDOĞAN’LA NE KONUŞTU?
Bolton, 14 Aralık’ta Erdoğan ile Trump arasındaki telefon görüşmesine ait, “Telefon görüşmesi evvel lider Trump’a değerli malumatlar verdim. O da bana, ‘oradan çıkmamız lazım’ dedi. Bu bahsin bu türlü açıkça Erdoğan’a söylemesinden kaygı duyuyordum. Erdoğan ile Trump görüşmede birçok husus hakkında konuştu, bunlardan biri de Suriye meselesiydi” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Erdoğan, YPG’ye verilen eğitimden tasa duyduğunu aktarmış Trump’ın Suriye sıkıntısındaki askeri ve siyasi tavırlarında farklılık gözlemlendiğini söz etmişti. Bunlar başında soru işareti oluşmasına neden oldu. Erdoğan, ‘Türkiye hem PKK hem de IŞİD’den kurtulmak istiyor’ demişti. PKK derken Kürt savaşçılardan bahsediyordu. Trump ise Türkiye’nin IŞİD’e karşı savaşa başlaması halinde Suriye’yi bırakmaya hazır olduklarını söyledi. Trump, ABD güçlerinin Suriye’den çekilebileceğini ve kalan savaşı Türkiye’ye devredebileceğini söyledi. Erdoğan bu hususta laf verdi gelgelelim lojistik desteğe de gereksinim duyduklarının altını çizdi. Trump ise Erdoğan’a, ABD’ni Suriye’den çekilmesiyle ilgili bir plan üzerinde çalışacaklarını ve bundan sonra IŞİD savaşını Türkiye’ye devredeceğini söyledi. Erdoğan ise Trump’a teşekkür ederek ‘pratik bir başkan’ diyerek övdü. Bir müddet sonra Trump, IŞİD savaşında muvaffakiyet elde ettiklerini ve Suriye’deki vazifelerinin sona erdiğini dolayısıysa çekilme vakti geldiğini belirtecek bir açıklama yayımlanması gerektiğini söyledi. Bu husus hakkında Savunma Bakanı James Mates’i aradım hoşnut olmadığını belirtti.”
‘KÜRTLER ARADA KALACAKTI’
John Bolton, ABD güçlerinin Suriye’den çekilmesi kararıyla ilgili şunları belirtiyor:
“Bu benim için önemli bir problemdi, kanaatimce ABD güçlerinin Suriye’den çekilmesi büyük bir küsurdu. Bilhassa de global tehdit haline gelen IŞİD ve İran’ın tehditlerinin arttığı bir devirde. Haziran ayında Pompeo ve Mattis ile görüşmeler gerçekleştirdik ve ABD’nin Suriye’de inişli çıkışlı siyasetlerinden uzaklaşması gerektiğini vurguladım. Zira her seferinde memleketteki bir kente bakıyorduk, örneğin Menbic ve İdlib. Büyük tabloya bakmamız gerektiğini savunuyordum. IŞİD’in denetimindeki sonların birçok geri alınmıştı ve umumi tablo dediğim İran’ı durdurmaktı. ABD Kürtleri desteklemekten vazgeçerse ya Esad ile ittifak yapmaya gidecekler ya da tek başlarına Türkiye’ye karşı savaşacaklar. Böylelikle Kürtler değirmenin taşları olan Erdoğan ile Esad’ın arasında sıkışıp kalacak. Bu nedenle ne yapacağımızı sorguladık.”
‘MACRON TÜRKİYE’Yİ ELEŞTİRDİ’
18 Aralık’ta ABD Savunma Bakanı Mattis, Genelkurmay Lideri Orgeneral Joseph Dunford, ABD Ulusal İstihbarat Yöneticisi Dan Coats, ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Yöneticisi Gina Haspel, Dişişleri Bakanı Mike Pompeo ile Pentagon’da bir araya geldikleri anlatan Bolton, o görüşmeyi ve sonrasında konuşulanları şöyle yazıyor:
“Mattis, Dunford, Pompeo ve ben, müttefiklerimize beklenmedik hadiseler için hazırlık yapmaları için kendileriyle irtibata geçmemiz gerektiği cephesinde mutabakata vardık. Ama hiçbir destek sinyali alamadık. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un danışmanlarından Philippe Etienne, Macron’un Trump’la konuşacağını söyledi. Bu tavır beni şaşırtmıştı. Vesair yansılar de, Fransa’nın reaksiyonu de beklenmedikti. Tıpkı günün öğlen saatlerinde Beyaz Saray’a gittim Macron Lider Trump’la telefon görüşmesi gerçekleştirdi ve durumdan hoşnut olmadığını lisana getirdi. Trump, Macron’a şöyle cevap verdi, ‘IŞİD ile savaşımız sona ermiş geri kalanlarla Türkiye uğraş edecek’. Macron ise Trump’a, Türkiye’nin hedefinin Kürtlere saldırmak olduğunu IŞİD ile pazarlığa oturmak istediğini söyledi. Fransa Cumhurbaşkanı Macron, ABD güçlerinin Suriye’den çekilmemesi için ricada bulundu ve kendisine, ‘Yakın bir müddette başaracağız, bu nedenle süreci tamamlamamız gerekiyor’ dedi. Trump bir sefer daha danışmanlarıyla görüşmeyi kabul etti. Trump bana Macron’un ekibiyle görüşeceğini, Mattis ve Dunford’un da kendi mevkidaşlarıyla görüşmesi gerektiğini söyledi. James Mattis, görüştüğü Fransa Savunma Bakanı Florence Parly’nin Trump’ın kararından hoşnut olmadığını aktardı. İsrail’in ABD Büyükelçisi Ron Dermer, Trump idaresinin en makûs periyodunu geçirdiğini söyledi.”
‘TRUMP, TÜRKİYE’DEN KÜRTLERLE BİRLİKTE SAVAŞMASINI İSTEDİ’
Kongre’nin Cumhuriyetçi üyelerinin Suriye’den çekilme sıkıntısına karşı olduklarını lakin Demokratların bu bahiste çekimser olduklarını yazan Bolton devamında şöyle diyor:
“Trump Erdoğan’la konuşmaya ve iki hususu kendisine iletmeye karar verdi. Birincisi hiçbir Amerika erine Suriye’de saldırmayacağını taahhüt etmesini, ikincisi ise Kürtlere değil de IŞİD’e karşı operasyon düzenlemesi gerektiğinin kelamını aldı. Zira çok sayıda Amerikalı Kürtleri seviyor. Kürtler yıllardır omuz omuz bizimle IŞİD’e karşı savaştı. Trump Erdoğan’a Türkiye’nin Kürtlerle birlikte IŞİD’e karşı savaşmaları gerektiğini söyledi. Daha sonra Trump, Türkiye ile daha çokça ticaret ilişkileri kurmaya karar verdi. Erdoğan ise Kürtleri sevdiğini Kürtlerin de kendisini sevdiğini lakin PYD/PKK/YPG’nin Kürtleri bed kullandıklarını ve Kürtleri temsil etmediklerini söyledi.”
JEFFREY’NİN HARİTASI
Bolton, ABD’nin Suriye Şahsi Temsilcisi James Jeffrey’nin Suriye’nin geleceğiyle ilgili bir yol haritası hazırladığını fakat Türkiye’nin yahut Kürtlerin hâkimiyetinde bir ortam önermediğini de yazan Bolton şöyle devam ediyor:
“Orgeneral Joseph Dunford, bu öneriyi hiçbir formda münasebetli görmedi. Ben de şunu sordum bizim gayemiz Türkleri Fırat’ın doğusunda tutmaktan ibaret olabilir mi? Dunford da ‘evet bu benim de görüşüm’ dedi. Ben de Suriye’nin Kuzeydoğusunda ABD’nin varlığı olmadan bu formda kalmasını istediğimi söyledim. Talep ettiğimin kolay olmadığını biliyordum. Gelgelelim bu bizim maksadımızın bir kesimi olması gerektiğini savunuyordum. Uygulanmayacağını bilmemize karşın. Bu mevzuda Orgeneral Joseph Dunford benimle hemfikirdi. Daha sonra yol haritasının taslağında Kürtlerin korunması ve kendilerine iyi davranılması ibaresini ekledik.”
‘ERDOĞAN BÜSBÜTÜN BAĞIMSIZ HAREKET ETMEKTE ISRARCIYDI’
“Erdoğan’ın benimle olan görüşmesini ertelemesini çok da şaşırtıcı bulmadım. Daha sonra ABD’nin tavrına karşı ve bilhassa de benim teklifime karşı bir reaksiyon olduğu ortaya çıktı. Erdoğan, Suriye’nin kuzeydoğusunda tam bağımsız hareket etmek için ısrarcıydı. Ben ise tam bilakis Kürtlerden öç almasının önüne geçilmesi ve handikap olunması gerektiğini savunuyordum. Erdoğan bir açıklama yapıp geri adım atmayacaklarını söylemişti. Dönüşümde Pompeo ile görüştüm ve Türkiye ile Kürt sorununda farklı düşündüğümüz kanaatine vardık. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Pompeo ile görüşmek istiyordu. Pompeo ise ‘Türkiye’ye önünüzde tek seçenek var ya bizimle birlikte hadde kalırsınız ya da Rusya ve İran’la. Zira biz çekilirsek onlar hududa ulaşacak’ demeyi planlıyordu. Ben de bu fikri destekliyordum.
‘TÜRK KUMANDANLAR OPERASYON İSTEMEDİ’ SAVI
Daha sonra Trump ile görüştüm kendisi de Türkiye’nin aylar öncesinden Suriye’ye girmek için hazırlık yaptığını söyledi ve bu nedenle Türkiye hücuma geçmeden evvel ABD erlerini yerden çekme kararı aldı. Trump açıklama yaparak, Erdoğan’ın IŞİD’i vurmayı amaçlamadığını, ABD’nin de Suriye’den çekileceğini fakat istediği hengam IŞİD amaçlarını vurabileceği iletisini verdi.”
Bolton, “General Dunford, Türk kumandanların Suriye’ye girme konusunda Erdoğan’la birebir fikirde olmadığı kanaatindeydi. Suriye’de operasyon düzenlememek için bahane arıyorlardı” tezinde da bulundu. (Rudaw)
Gazete Duvar
